تحلیل اقتصادی اثرات مشارکت کشاورزان منطقه الموت در طرح سلیبیت برنج

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

ابوذر پرهیزکاری ¹

1 - دکترای اقتصاد کشاورزی دانشگاه پیام نور تهران.

تاریخ دریافت : 1393/10/17 تاریخ پذیرش : 1396/05/31 تاریخ انتشار : 1396/05/01

کلید واژه: برنامه‌ریزی ریاضی مثبت, بیش‌ترین آنتروپی, طرح سلیبیت برنج, الگوسازی مشارکت کشاورزان, رودبار الموت,

چکیده مقاله :

    همه‌ساله بخشی گسترده از اراضی شالیزاری منطقه الموت به دلیل حمله آفت کرم ساقه­خوار نواری برنج دچار خسارت‎هایی شدید می­شود. بکارگیری طرح سلیبیت ازجمله روش‌های مبارزه با این آفت است که تأثیر بالقوه آن قبل از هر چیز نیاز به مشارکت برنج­کاران منطقه دارد. این پژوهش الگوسازی مشارکت کشاورزان منطقه الموت در طرح سلیبیت برنج و اثرهای آن بر الگوی کشت و سود ناخالص کشاورزان را مدنظر قرار داد. در این راستا، از الگوی برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (PMP) و رهیافت بیش‌ترین آنتروپی (ML) استفاده شد. داده­های مورد استفاده مربوط به سال­های زراعی 1392-1391 است که با تکمیل پرسش‌نامه از 136 کشاورز نمونه که بر مبنای روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه­ایانتخاب شدند، گرد­آوری شد. نتایج نشان دادند که در هر دو بخش رودبارالموت شرقی و غربی با مشارکت کشاورز در طرح سلیبیت، سطح زیر کشت برنج در مزارع نماینده نسبت به سال پایه افزایش می­یابد و این مقدار افزایش برای گروههای بهره­بردار کوچک، متوسط و بزرگ متفاوت می­باشد. کاهش سطح زیر کشت گندم آبی، جو آبی و لوبیا، افزایش سطح زیر کشت خللر و ماشک و سیر و هم‌چنین، افزایش میانگین بازده ناخالص مزارع نماینده به مقدار 78/4 تا 09/13 درصد نسبت به سال پایه، از دیگر پیامدهای مشارکت کشاورزان منطقه الموت در طرح سلیبیت برنج است. 

چکیده انگلیسی:

    Paddy yields in Alamout region have been declined due to Chilo Suppressalis Walker pest. Slybyt scheme has been launched by government to overcome this problem.  Since the success of the project mainly depends on farmers^, participation, this study aims modeling farmer participation to the rice Slybyt scheme in the region and its effects on the cropping pattern and farmers’ gross profit. To this end, Positive Mathematical Programming (PMP) and the Maximum Entropy (ML) approach were used. Data collected from a sample of 136 farmers in 2012- 2013 by questionnaires using the Stratified Random Sampling method. The results showed that in both Eastern and Western part of the region, farmers' participation in the Slybyt scheme increases the rice yield relative to the base year while the rate of increase was different in relation to farm size. The result showed that the acreage of irrigated wheat, irrigated barley and beans decreased while the acreage of rice ,grass pea ,vetch and garlic increased. Also increase in farmers^, gross margin from 4.78 to 13.09 percent relative to the base year was other consequence of farmers' participation in the Slybyt rice project. 

منابع و مأخذ:

- اخوت، م. و وکیلی، د. (1376). برنج (کاشت، داشت و برداشت). انتشارات فارابی، 212 صفحه.

- امیرنژاد، ح. (1392). بررسی عوامل مؤثر بر تمایل کشاورزان جهت تغییر کاربری اراضی در استان مازندران. مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 5(4): 106-87.

- بخشی، ع. (1388). تاثیر سیاست­های حذف یارانه کود و سم و پرداخت مستقیم بر الگوی کشت و مصرف نهاده­ها با تاکید بر پیامد-های زیست محیطی. رساله دکتری، دانشکده اقتصاد کشاورزی و توسعه، دانشگاه تهران.

- بلالی، ح. و معتقد، م. (1393). مدل­سازی رفتار اقتصادی پذیرش بیمه گندم آبی با استفاده از رویکرد تفکر سیستمی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 28(2): 137-125.

- پرهیزکاری، ا. و صبوحی، م. (1392). تحلیل اقتصادی اثرات توسعه تکنولوژی و مکانیزاسیون بر تولید بخش کشاورزی استان قزوین. مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 5(4): 23-1.

- پرهیزکاری، ا. و صبوحی، م. (1392). شبیه­سازی پاسخ کشاورزان به سیاست کاهش آب آبیاری دردسترس. مجله آب و آبیاری، 3(2): 42-53.

- پرهیزکاری، ا.، صبوحی، م. و ضیائی، س (1392). شبیه­سازی بازار آب و تحلیل اثرات سیاست اشتراک‌گذاری آب آبیاری بر الگوی کشت تحت شرایط کم­آبی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27(3): 242-252.

- سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین. (1392). ارزیابی اثرات به کارگیری روش­های مختلف کنترل آفت کرم ساقه­خوار نواری برنج در اراضی شالیزاری. جهاد کشاورزی استان قزوین، اداره تولید و بهبودات گیاهی، 37 صفحه.

- شرکت آب منطقه­ای استان قزوین. (1392). مطالعات پایه منابع آب.

- شیرماهی، س.، پیکانی، غ. و مرتضوی، ا. و زمانی، ا. (1393). بررسی اثر حذف یارانه کودهای شیمیایی بر الگوی کشت زراعتی شهرستان ری. مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 6(1): 176- 155.

- صائب، ح.، تبریزیان، م. و نجفی نوایی، ا. (1381). بررسی مقدار جذب­کنندگی فرمون سنتز شده داخلی پروانه کرم ساقه­خوار نواری برنج در مقایسه با نوع خارجی در شرایط مزرعه. خلاصه مقالات پانزدهمین کنگره گیاه­پزشکی ایران، صفحه 36.     

- صبوحی، م.، پاک­نژاد، ح. و پرهیزکاری، ا. (1391). بررسی اثر افزایش نرخ حق بیمه بر سطح زیر کشت محصول گندم و بازده ناخالص کشاورزان شهرستان زابل. فصلنامه صندوق بیمه کشاورزی، 9(33): 54-67.

- عطایی، پ. و ایزدی، ن. (1393). عوامل تأثیرگذار بر تمایل کشاورزان به ایجاد تشکل­های آب­بران. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 45(2): 279-269.

- عمواقلی طبری، م. و علی­نیا، ف. (1382). استفاده بهینه از حشره­کش دیازینون در کنترل کرم ساقه­خوار نواری برنج. سومین همایش ملی توسعه کاربرد مواد بیولوژیک و استفاده بهینه از کود و سم، صفحات 526- 517.   

- عمواقلی طبری، م.، قهاری، ح. و دادپور مقانلو، ه. (1390). نشریه علمی- فنی کرم ساقه خوار نواری برنج. وزارت جهاد کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مؤسسه تحقیقات برنج، 35 صفحه.

- محسنی، ا. و زیبایی، م. (1388). تحلیل پیامدهای افزایش سطح زیر کشت کلزا در دشت نمدان فارس: کاربرد مدل برنامه ریزی ریاضی مثبت. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 47: 773-784.

- مرادی، م.، فال سلیمان، م. و ابطحی نیا، ا. (1391). شناخت عوامل مؤثر بر تمایل کشاورزان به مشارکت در اجرای طرح یکپارچه­سازی اراضی مورد مطالعه: شهرستان خوسف. مجله جغرافیا و توسعه، 32: 102-89.

- نیکویی، ع. و نجفی، ب. (1390). آثار رفاهی برقراری بازار آب کشاورزی در ایران مطالعه موردی شبکه­های آبیاری اصفهان. مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، 19(67): 45- 32.  

- وزارت جهاد کشاورزی. (1392). آمار سطح زیر کشت برنج و غلات کشور. تهران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی، 72 صفحه.

Refrences

- Arfini, F. & Paris, Q. (1995). A positive mathematical programming model for regional analysis of agricultural policies, EAAE Seminar, Ancona, Italy, No: 40.

- Bienvenido, O. (1993). Rice in human food and nutrition, No: 26, Pp: 35.

- Bufogle, A., Bollich, P.K., Norman, R.J., Kovar, J.L., landau, C.W. & Macchiavelli, R.E. (1997). Rice Plant growth and nitrogen accumulation in drill- seeded and water–seeded culture. Soil Sci. Soc, 61: 832-839.

- Caplo, S. & Paris, Q. (2008). Assessing the effectiveness of voluntary solid waste reduction policies: Methodology and a Flemish, Waste Management, 28(8): 1449-1460.

- Cortignani, R. & Severini, S. (2010). Taking into explicit consideration risk aversion behaviour in Positive Mathematical Programming models: an empirical application, Paper presented at: III Workshop on Valuation Methods in Agro-food and Environmental Economics. CREDA-UPS-IRTA, Castelldefels (Barcellona), Spain, 1-2 July 2010.

- Cortignani, R. & Severini, S. (2011). Modeling farmer participation to a revenue insurance scheme by means of Positive Mathematical Programming, Paper prepared for presentation at the EAAE 2011 Congress Change and Uncertainty Challenges for Agriculture, Food and Natural Resources August 30 to September 2.

- Food and Agriculture Organization (FAO). (2010). Global information and early warning system on food and agriculture, Food Outlook, Global Market Analysis, http://www.fao.org/.

- Fragoso, R., Marques, C., Lucas, M.R. & Jorge, R. (2011). The economic effects of common agricultural policy on Mediterranean montado/dehesa ecosystem, Journal of Policy Modeling, 33(2): 311-327.

- Heckelei, T. (2002). Calibration and estimation of programming models for agricultural supply analysis, University of Bonn: 159.

- Heckelei, T. & Britz, W. (2000). Positive Mathematical Programming with Multiple Data Points: A Cross-Sectional Estimation Procedure. Cahiers d'Economie ET Sociologie Rurales, 57: 28-50.

- Howitt, R.E. (1995). Positive Mathematical Programming, American Journal of Agricultural Economics, 77: 329-342.

- Howitt, R.E. (2002). Optimization Model Building in Economics, Department of Agricultural Economics University of California, Davis, Pp: 134.

- Howitt, R.E. (2005). PMP based production models- development and integration.The Future of Rural Europe in the Global Agri-Food System, Denmark August, 2: 23-21.

- Howitt, R.E., Medellin- Azuara, J., MacEwan, D. & LundR. (2012). Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management. Science of the Environmental Modeling and Software, 38: 244-258.

- Howitt, R.E. & Reynau, A. (2003). Spatial disaggregation of agricultural production data using maximum entropy, European Review of Agricultural Economics, 30(3): 359-378.

- Judez, L., Miguel, J.M., Mas, J. & Bru, R. (2002). Modeling Crop Regional Production Using Positive Mathematical Programming, Mathematical and Computer Modelling, (35): 77-86.

- Miyata, S. & Fujii, T. (2008). Examining the socioeconomic’s impacts of irrigation in the Southeast Anatolia Region of Turkey. Agricultural Water Management, (88): 247-252.

- Paris, Q. (2001). Symmetric Positive Equilibrium Problem: A Framework for Rationalizing Economic Behavior with Limited Information. American Journal of Agricultural Economics, 83(4): 1049-1061.

- Paris, Q. & Howitt, R.E. (1998). An Analysis of III Posed Problems Using Maximum Entropy. American Journal of Agricultural Economics, 80(1): 124-138.

- Rohm, O. & Dabbert, S. (2003). Integrating Agri-Environmental Programs into Regional Production Models: An Extension of Positive Mathematical Programming, American Journal of Agricultural Economics, 85(1): 254-265.

- Severini, S. & Cortignani, R. (2011). An attempt to modelling revenue insurance schemes at the farm level by means of Positive Mathematical Programming, Paper accepted for presentation at: the 122nd EAAE Seminar. Ancona, February 17-18, 2011.

- Torres, M., Vosti, S.H., Bassio, L., Howitt, R.E., Maneta, M., Bennett, L. & Rodrigues, L. (2007). A demonstration economic model for the Butiti Vermelhc sub-catchment of the Sao Francisco River Baisin, Selected paper prepared for the American Agriculture Economics Association, July 29 and August 1.

- Vandeveer, M. & Young, C.E (2001). The Effects of the federal crop insurance program on wheat acreage, Economic Research Service, USDA, 3: 21-30.

- Yercan, M. (2003). Management turning-over and participatory management of irrigation schems: a case study of the Gediz, River Basin in Turkey. Agriculture Water Management, 62: 205-214.

- Zhang, L., Heerink, N., Dries, L. & Shi, X. (2013). Water users associations and irrigation water productivity in northern China.  Ecological Economics, 95: 128-136.