سنتز فضاگزین 2،´2-آزان‌دی‌ایل‌دی‌فومارات‌ها و 2-بنزوئیل‌فومارات‌ها با کاتالیست تری فنیل‌فسفین: تهیه مشتق‌های داروی تکفیدرا
محورهای موضوعی : شیمی آلی
سید جواد حسینی
1
,
صفا علی عسگری
2
1 - استادیارگروه شیمی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
2 - استادیارگروه شیمی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
کلید واژه: تری فنیل فسفین, دی آلکیل استیلن دی کربوکسیالت, تتراآلکیل 2´, 2-آزان دی ایل دی فومارات, 2-بنزوئیل فومارات ها,
چکیده مقاله :
واکنش بین تری فنیل فسفین، دی آلکیل استیلن دی کربوکسیلات و آمونیم استات در استونیتریل، در دمای اتاق و شرایط ملایم، منجر به تولید 2،´2-آزان دی ایل دی فومارات ها با بازده خوب شد. همچنین، واکنش بین تری فنیل فسفین، دی متیل استیلن دی کربوکسیلات و بنزآلدهیدها در دی کلرومتان در شرایط ملایم منجر به تولید مشتق های 2-بنزوئیل فومارات با بازده مناسب شد. در هر دو واکنش، تری فنیل فسفین در نقش کاتالیست با حمله هسته دوستی به کربن استیلنی، حدواسط 3،1-دوقطبی را تولید می کند و در مرحله پایانی واکنش به عنوان گروه ترک کننده خارج شد. هر دو واکنش به صورت فضاگزین بودند. از بین همپارهای فضایی ممکن تنها یک همپار جداسازی شد. ترکیب های سنتزشده که به عنوان مشتق های داروی تکفیدرا (دی متیل فومارات) که در درمان بیماری ام اس استفاده می شوند، با اهمیت هستند. ساختار فراورده ها با داده های طیف سنجی های تشدید مغناطیسی هسته 1H (1H NMR) و 13C (13C NMR)، فروسرخ تبدیل فوریه (FTIR)، تجزیه عنصری و پراش پرتو ایکس تک بلور مشخص شدند.
The reaction between tri phenyl phosphine, dialkyl acetylene di carboxylate and ammonium acetate in acetonitrile under mild conditions leads to the production of 2,2'-azane diyl di fumarates with a good yield. Also the reaction between tri phenylphosphine, di methyl acetylene di carboxylate and benzaldehydes in di chloromethane under mild conditions leads to the production of 2-benzoylfumarate derivatives with a suitable yield. In both reactions, tri phenylphosphine, as a catalyst, produces a 1,3-di polar intermediate by nucleophilic attack on acetylenic carbon, and it is removed as a leaving group in the final stage of the reaction. Also, both reactions are stereoselective, and only one isomer was isolated among the possible stereoisomers. Synthesized compounds are important as derivatives of the Tekfidra drug (di methyl fumarate), which is used in the treatment of MS. The structures of the products were determined by 1HNMR, 13CNMR, IR, elemental analysis and single crystal X-ray diffraction data.
[1] Corbridge DE. Applications of phosphorous compounds. Phosphorus. an outline of its chemistry, biochemistry
and technology. 5th ed. Amsterdam: Elsevier Science; 1995.
[2] Yavari I, Adib M, Hojabri L. Vinyltriphenylphosphonium salt mediated serendipitous synthesis of
aryliminophosphoranes. Tetrahedron. 2002;58(36):7213-9. doi: 10.1016/S0040-4020(02)00788-3
[3] Engel R. Synthesis of carbon-phosphorus bonds. London: CRC press; 2003.
[4] Trost BM, Dake GR. Nucleophilic α-addition to alkynoates: A synthesis of dehydroamino acids. Journal of the
American Chemical Society. 1997;119(32):7595-6. doi: 10.1021/ja971238z
[5] Mosslemin MH, Anary-Abbassinejad M, Hassanabadi A, Mohebat M, Nateghi MR. Reaction between
triphenylphosphine and acetylenic esters or acetylenic ketones in the presence of mercaptoesters. Synthetic
Communications. 2009;39(19):3482-92. doi: 10.1080/00397910902778027
[6] Salehitabar L, Yavari I. One-pot synthesis of phosphorylsuccinates and triphenylphosphanylidenesuccinates
containing a thioamido group. Phosphorus, Sulfur, and Silicon and the Related Elements. 2018;193(11):731-9.
doi: 10.1080/10426507.2018.1506784
[7] Nair V, Vinod AU, Nair JS, Sreekanth AR, Rath NP. The reaction of cyclohexyl isocyanide and dimethyl
acetylenedicarboxylate with o-and p-quinones: A novel synthesis of iminolactones. Tetrahedron Letters.
2000;41(34):6675-9. doi: 10.1016/S0040-4039(00)01114-X
[8] Yavari I, Hekmat-Shoar R, Zonouzi A. A new and efficient route to 4-carboxymethylcoumarins mediated by
vinyltriphenylphosphonium salt. Tetrahedron Letters. 1998;39(16):2391-2. doi: 10.1016/S0040-4039(98)00206-8
[9] Yavari I, Adib M, Hojabri L. Vinyltriphenylphosphonium salt mediated synthesis of functionalized coumarins.
Tetrahedron. 2001;57(35):7537-40. doi: 10.1016/S0040-4020(01)00703-7
[10] Yavari I, Amiri R, Haghdadi M. Triphenylphosphine-mediated synthesis of 5-oxo-2, 5-dihydrofurans through
the reaction of dialkyl acetylenedicarboxylates and butane-2, 3-dione. Journal of Chemical Research.
2004;2004(11):766-7. doi: 10.3184/0308234043431546
[11] Yavari I, Khajeh-Khezri A, Halvagar MR. A Synthesis of Novel Perinaphthenones from acetylenic esters and
acenaphthoquinone–malononitrile adduct in the presence of triphenylphosphine. Synlett. 2018;29(15):2011-4.
doi: 10.1055/s-0037-1610253
[12] áSomarajan Nair J, Rath N. Triphenylphosphine promoted addition of dimethyl acetylenedicarboxylate to 1,2-
benzoquinones: Facile synthesis of novel γ-spirolactones. Journal of the Chemical Society, Perkin Transactions
1. 1997(21):3129-30. doi: 10.1039/A706272I
10
[13] Nair V, Sreekanth AR, Abhilash N, Biju AT, Devi BR, Menon RS, Rath NP, Srinivas R. Novel pyridinecatalyzed reaction of dimethyl acetylenedicarboxylate with aldehydes and N-Tosylimines: Efficient synthesis
of 2-Benzoylfumarates and 1-Azadienes. Synthesis. 2003;2003(12):1895-902. doi: 10.1055/s-2003-41000
[14] Lategan TW, Wang L, Sprague TN, Rousseau FS. Pharmacokinetics and bioavailability of monomethyl
fumarate following a single oral dose of Bafiertam™ (monomethyl fumarate) or Tecfidera® (dimethyl
fumarate). CNS drugs. 2021;35:567-74. doi: 10.1007/s40263-021-00799-9
[15] Linker RA, Haghikia A. Dimethyl fumarate in multiple sclerosis: Latest developments, evidence and place in
therapy. Therapeutic advances in chronic disease. 2016;7(4):198-207. doi: 10.1177/2040622316653307
[16] Blair HA. Dimethyl fumarate: A review in moderate to severe plaque psoriasis. Drugs. 2018;78:123-30. doi:
10.1007/s40265-017-0854-6
[17] RECOVERY Collaborative Group, Horby PW, Peto L, Staplin N, Campbell M, Pessoa-Amorim G, Mafham M,
Emberson JR, Stewart R, Prudon B, Uriel A. Dimethyl fumarate in patients admitted to hospital with COVID19 (RECOVERY): A randomised, controlled, open-label, platform trial. medRxiv. 2022:2022-09. doi:
10.1101/2022.09.23.22280285
[18] Azizian J, Hosseini J, Mohammadi M, Sheikholeslami F. Efficient route for the synthesis of highly substituted
pyrroles. Synthetic Communications®. 2010 Nov 3;40(23):3472-9. doi: 10.1080/00397910903457266
[19] Ali-Asgari S, Hosseini SJ, Pourshamsian K, Bagheri M, Naghizadeh E. Diastereoselective synthesis of stable
phosphorus yields by a three-component reaction between Ph3P and acetylenic esters in the presence of hydrazine
derivatives. Journal of Applied Chemical Research. 2014;8(4):65-73. dor: 20.1001.1.20083815.2014.8.4.7.3
[20] Baharfar R, Tajbakhsh M, Hamedaninejad A, Hosseini SJ. An efficient synthesis of substituted alkyl acrylates
using α-keto amides. Chinese Chemical Letters. 2008;19(2):175-9. doi: 10.1016/j.cclet.2007.12.014