پرتویی از آراء فقهی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) در کلیّات حدود و گذری بر آثار آن در قانون جزای اسلامی

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

ولی الله ملکوتی فر ¹ , علی ساربان نژاد ²

1 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار
2 - کارشناس ارشد واحد سبزوار

تاریخ دریافت : 1391/09/07 تاریخ پذیرش : 1391/09/07 تاریخ انتشار : 1391/09/01

کلید واژه: مجازات, حد, جنایت, امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب(ع),

چکیده مقاله :

از زمانی که بشر پا به عرصه وجود هستی نهاد، شوق به کمال هم با او متولد شد و بعضی از انسان‌ها به جهت غفلت از تعالیم انبیاء کمال خود را در امور مادی جستجو می‌کردند و نتیجه این امر، سودجویی از یکدیگر شد. که قهراً بعضی ظالم و بعضی مظلوم گشته و سپس جدال بین این دو گروه آغاز شد و گاهی ظالمان خویش را به حق و مظلومان را بر باطل می‌پنداشتند. ولی تلاش بی وقفه و شبانه روزی این سفیران الهی، منجر به تربیت انسان‌هایی نمونه و والا در جهت ارتباط بشر با خدا و بسط عدالت شده است. یکی از این دست پروردگان، مولود کعبه و عصاره وجودی رسول خدا(ص)؛ امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) است که تمام زوایای حیات آن حضرت مشحون از کردار و رفتار اعجازگونه و خارق العاده بوده است. بدون شک یکی از منابع مهم در فقه، مباحث جزایی است. بخش جزایی فقه، به چهار بحث می‌پردازد که عبارتست از: حدود، جنایات، دیات، تعزیرات. که جمع‌آوری آراء مربوط به این مباحث می‌تواند ثروت علمی خوبی برای مجتهدین و علاقمندان باشد. آراءفقهی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) به جهت استفاده از کتاب و سنت، ودعای پیامبر(ص) درباره حضرت علی(ع) که فرمودند: خداوند قلب ایشان را برای قضاوت هدایت کند و ملازمت با پیامبر(ص) ازکودکی تا آخرعمر آن حضرت، هوش و زیرکی، دقت و تیزبینی و وسعت علم ایشان، منحصر به فرد و اعجازگونه است.که پیامبراکرم(ص) در این مورد فرموده اند: اقضاکم علی بهترین شما در قضاوت علی است. همین دلایل باعث شدکه امام علی(ع) گوی سبقت را درهمه ی امور خصوصا در قضاوت از ابوبکر و عمر و عثمان ببرد. دلیل این امر مشورت خواستن زیاد آنها از امام علی(ع) بود. تا جایی که عمر همیشه می گفت: لولاعلی لهلک عمر اگرعلی نبود عمرهلاک می شد. این دلایل باعث شده که آثار آراء فقهی امیرالمؤمنین علی(ع) همیشگی و از بین نرفتنی باشد. ازجمله قضاوت‌های منحصر به فرد امام علی(ع): زیادی جلد در شرب خمر، قطع نکردن دست سارق در مرتبه سوم سرقت، جمع بین جلد و رجم زانی، جدا کردن متهمان در جنایت واحد.

چکیده انگلیسی:

When human being was bron, desire for perfection was born with him. Due to neglect of prophets' teachings some people sought their perfection in  achieving material things and it resulted in profiteering from each other. Inevitably some of them became oppressor and the others oppressed, then conflict between them began. Sometimes the oppressors suppose they are right and the oppressed are wrong. But continuous and ceaseless efforts of God ministers – the prophets – resulted in training eminent and outstanding humans who help people in their relations with God and expanding Justice. One of these remarkable men is the offspring of kaaba and our prophet's favorite, commader of the faithful Ali Ibn Abitaleb (PBUH), all whose life's dimensions are full of miraculous and extraordinary behaviours. Doubtlessly, criminal discussions are one of important resources in Islamic Jurisprudence. Criminal section of Islamic Jurisprudence discusses Four discussions as followings; the prescribed punishments, crimes, Blood money, and chastisement for offences. Collecting views relating to these discussions can be a good scientific wealth for authorities on Divine law. Islamic law legal views of commander of the faithful, Ali Ibn Abitaleb, is unique and miraculous; That is because he uses Quran and Tradition and also benefits from the fact that our prophet (PBOH) has prayed for him that God guide her heart for sound judgement; morever he has had a close companionship with our prophet from his childhood till he passed away; and finally, his intelligence, smartness, exactness, and his deep knowledge is unique and miraculous. Our Prophet has said "Ali is the best of you in Judgement". The above mentioned reasons show that he was better than Abubakr O'mar and O'sman in all cases and particularly in Judgement; that they sought Ali's advice in their affairs confirms this Fact. O'mar always said "if there was not Ali, O'mar died". Because of these reasons the results of these views are permanent and perpetual. 

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم.


2. ابن ابی­جمهور، محمد بن علی بن ابراهیم احسائی، عوالی اللئالی، بی جا، بی تا.


3. ابن بابویه قمی(شیخ صدوق)، ابوجعفر محمدبن­علی،الخصال، منشورات جامعه مدرسین، قم ، 1403 ق.


4. ابن بابویه قمی (شیخ صدوق)، ابوجعفر محمدبن­علی، الاختصاص، منشورات جامعه مدرسین، قم، 1403 ق.


5. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، المقنع ، موسسه الامام الهادی، قم ، بی تا.


6. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، من لا یحضره الفقیه ، جماعة المدرسین، قم، بی تا ، چاپ دوم.


7. ابن حزم، احمد بن سعید، المحلی، تحقیق: احمد شاکر، بیروت دارالحیاء التراث العربی، بی تا.


8. ابن قدامه، عبدالله­بن احمد المقدسی، المغنی، تحقیق:عبدالله الترکی، دارعالم الکتب، الریاض ،1417 ق.


9. ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر، الطرق الحکمیه، تخریخ: ذکریا عمیرات، دارالکتب العلمیه، بیروت ، 1415 ق.


10. ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم، خراج ابی یوسف ، المکتبة الازهریة للتراث، القاهره ، 1420 ق.


11. اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران ، بی تا.


12. بیهقی، احمدبن الحسین، السنن الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1424ق.


13. تمیمی مغربی، ابوحنفیة النعمان بن محمد، دعائم الاسلام، دارالمعارف، مصر ، 1415 ق.


14. ثقفی کوفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، ترجمه: محمد باقر کمره ای ، انتشارات فرهنگ اسلام، بی­جا، بی­تا.


15. حر عاملی، محمد بن الحسن، وسایل الشیعه، دارالحیاء التراث العربی، بیروت ،1391 ق، چاپ چهارم.


16. زراعت، عباس، قانون مجازات اسلامی، ققنوس، تهران ، 1383 ش.


17. شافعی، محمد ابن ادریس، الام، دارالفکر، بیروت، 1403 ق.


18. شوشتری، محمد تقی، علی (ع) برترین قاضی، ترجمه: ابوالفضل دیباجی ، انتشارات سعیدی، بی­جا، بی­تا.


19. شوکانی، محمد بن علی، نیل الاوطار، دارالحدیث، القاهره ، 1413 ق.


20. طبری، محمد بن جریر، تفسیر الطبری، دارهجر، القاهره، 1422 ق.


21. طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسین (شیخ طوسی)، الاستبصار، سید حسن موسوی خرسان ، دارالکتب الاسلامیه، تهران ، بی تا.


22. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ،تهذیب­الاحکام،دارالکتب­الاسلامی، تهران، 1365 ق.


23. قشیری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، دارابن حزم، الریاض، 1423 ق.


24. قلعه جی، محمد رواس، موسوعه فقه علی بن ابی طالب، دارالنفائس، بیروت، 1996م.


25. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامی، تهران ، 1388 ق.


26. مفید، محمد بن محمدبن النعمان العکبری البغدادی(شیخ مفید)،الارشاد، موسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت ، 1399 ق.


27. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365 ش.


28. نوری طبرسی، حسین، مستدرک الوسایل، موسسه آل البیت، بیروت، 1408 ق.


29. نیسابوری، محمد ابراهیم المنذر، الاشراف، تحقیق: نجیب سراج الدین، دارالثقافة، الدوحه، 1406 ق.


30. هندی، علاء الدین بن حسام الدین، کنزالعمال، موسسة الرسالة، بیروت ، 1409 ق.

 

 

 

1. A Abo Youssuf, Y. 1999. Kharaj Abi Youssuf. Cairo: Maktabah Azhariyeh Lel Torath.


2. ………….., ………. 1982. Al-Ekhtesas. Qom: Jameah Modaresin.


3. …………… , …….. . No date. Al-Mahli. Beirut: Dar Ehya Torath Arabi.


4. …………… , …….. . No date. Al-Moqna. Imam Hadi Institute, Qom.


5. Ashas, M. No date. Al-Jafariat. Neynavi Al-Hadisah, Tehran.


6. Beyqahi, A.H. 2003. Al-Sonan Kobra. Darol Kotob Elmiyah.


7. Hendi, A.H. 1988. Kanzol Emal. Beirut: Resaleh Institute.


8. Hur Ameli, M.H. 1970. Vasaelol Shiah(4^th ed). Beirut: Dar Ehya Torath Arabi.


9. Ibn Abi Jomhor, M.A. No date. Avali Al-Laei.


10. Ibn Baboyeh, A.J. 1982. Al-Khesal. Jameah Modaresin.


11. Ibn Qayem, M.A. 1994. Al-Toroq Hakamiyah. Beirut: Darol Kotob Elmiyah.


12. Ibn Qodameh, A.A. 1996. Al-Moghni. Daol Elm.


13. Koleyni, M.Y. 1997. Al-Kafi. Tehran: Darol Kotob Islami.


14. ……… , …… . No date. Man La Yahzarah Faqih(2^nd ed). Jameah Modaresin, Qom.


15. Mofid, M .M. 1978. Al-Ershad. Beirut: Alami Lel Matboat.


16. Najafi, M.H. 1986. Javaherol Kalam. Tehran: Darol Kotob Islamiyah.

17. Neyshabouri, M.E. 1985. Al-Asharaf. Beirut: Aal Bayt Institute.

1. Nouri, H. 1987. Mostadrakol Vasael. Beirut: Aal Bayt Institute.


2. Qaleji, M.R. 1996. Mosoeh Fiqh Ali Ibn Abi Taleb. Beirut: Darol Nafaes.


3. Qashiri, M.H. 2002. Sahih Moslem. Riyadh: Dar Ibn Hazm.


4. …….., …… . No date. Quran.


5. Saqafi, E. No date. Al-Gharat.


6. Shafeei, M.E. 1982. Al-Om. Beirut: Darol Fekr.


7. Shokani, M.A. 1992. Neylol Outar. Cairo: Darol Hadith Publication.


8. Shoshtari, M.T. No date. Imam Ali: superior judge. Saeedi Publication.


9. Tabari, M.J. 2001. Tafsir Tabari. Cairo: Darol Hejr Publication.


10. Tamimi, A.H. 1994. Daaem Islam. Egypt: Darol Maaref.


11. Toussi, A.J. No date. Al-Estensar. Tehran: Darol Kotob Islamiyah.


12. Zeraat, A. 2004. Law of Islamic punishment. Tehran: Qooqnos Publication.


13. Zeyd. A.A. 1982. Masnad Zeyd Ibn Ali. Beirut: Darol Kotob Elmiyah.