بررسی مفهوم و احکام خاص "عقود مرکب و جامع" در فقه و حقوق ایران با نگرش تطبیقی

محورهای موضوعی : فقه

سید محمد تقی کریم پور آلهاشم ¹

1 - استادیارگروه حقوق، دانشگده حقوق و علوم سیاسی، ,واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی ، چالوس، ایران

تاریخ دریافت : 1399/07/28 تاریخ پذیرش : 1400/07/04 تاریخ انتشار : 1401/03/01

کلید واژه: بیع متقابل, عقد مرکب, عقد جامع, عقد مختلط, معامله تجارت متقابل بین‌المللی, آفست,

چکیده مقاله :

در کار حاضر در صدد برآمدیم حاصل ترکیب یا تجمیع عقود را دریابیم ؛ لذا به روش توصیفی و تحلیلی در فقه، حقوق ایران، فرانسه و راهنمای حقوقی آنسیترال در مورد معاملات تجارت متقابل بین المللی، اقدام به بررسی تطبیقی نمودیم و به این نتیجه رسیدیم که، مرتبط نمودن قرارداهای مختلف با همدیگر در قالب مجموعه های قراردادی، می تواند منتهی به ایجاد "عقود مرکب" و یا "عقود جامع" گردد. شرایط، احکام و آثار عقود مرکب، مشمول اراده اطراف قرارداد و قواعد عمومی قراردادها است، مگر اینکه عقدی معین باشد. اما در عقود جامع قراردادهای جزء، استقلال خویش را حفظ می نمایند، لذا اختلال در اجرا یا اعتبار یکی از قراردادهای جزء در قراردادهای دیگرِ موضوع قرارداد جامع تاثیری ندارد، مگر با اراده طرفین و تعیین قانون. در فقه وحقوق ایران و فرانسه در خصوص موضوع با خلاء روبرو هستیم، لذا لازم است مراتب در تغییرات آتی قوانین مدنی ایران و فرانسه ، مد نظر قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

In the present work, we have tried to find out the result of the combination or aggregation of contracts; therefore, by descriptive and analytical methods in jurisprudence, Iranian law, French law, and UNCITRAL legal guide on international mutual trade transactions, we conducted a comparative study and concluded that, connecting different contracts with each other in the form of contract sets, can lead to “merged contracts" or "comprehensive contracts". The terms, conditions and effects of merged contracts are subject to the mutual will of the contracts and the general rules of them, unless it is a specific contract. However, in comprehensive contracts, individual contracts retain their independence, so the disruption in the implementation or validity of one of the subcontracts has no effect on other contracts subject to the comprehensive contract, except by the will of the parties and the determination of the law. We face a shortcoming in the jurisprudence and law of Iran and France regarding the issue, so it is necessary to consider the future changes in the civil code of Iran and France.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

الف ) منابع فارسی و عربی

1- اراکی، محمد علی (1415ق). کتاب البیع. قم : در راه حق.

2- اردبیلی، احمد بن محمد، (1418ق) ، مجمع الفوائد والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان، جلد هشتم ، موسسه النشر الاسلامی.

3- اصفهانی، محمد حسین(1425 ق). حاشیه کتاب المکاسب. جلد پنجم، تهران:انتشارات پایه دانش.

4- اصغر زاده، عبد الله(1374). آشنایی با تجارت متقابل(چاپ اول). تهران: موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

5- امیری قائم مقامی، عبد المجید(1378 ). حقوق تعهدات(چاپ اول)، جلد دوم،  تهران: نشر دادگستر.

6- انصاری، شیخ مرتضی (1410 ق). مکاسب. جلد دوم ، بیروت: موسسه النعمان.

7- انصاری، شیخ مرتضی (1418). مکاسب. جلد سوم ، قم: مجمع الفکر الاسلامی.

8- انصاری، شیخ مرتضی(1418). مکاسب. جلد ششم ، قم: مجمع الفکر الاسلامی.

9- انصاری، محمد علی (1417). الموسوعه الفقهیه المیسره. جلد دوم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.

10- بهبهانی، علی (1405 ق). الفوائد العلیه(چاپ دوم). جلد دوم، قم: علمیه.

11- جبعی العاملی، زین الدین بن علی (1414). مسالک الافهام. الجزء الرابع، بی جا: موسسه المعارف الاسلامیه.

12- جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1386). الفارق . جلد دوم ، تهران:کتابخانه گنج دانش.

13- جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1394). ترمینولوژی حقوق(چاپ بیست و هشتم). تهران: گنج دانش.

14- جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1381).  تئوری موازنه. تهران: کتابخانه گنج دانش.

15- حسینی مراغی، میر عبدالفتاح (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

16- حلی، حسین (1384 ق). المبحوث الفقهیه. نجف : بی نا.

17- خورسندیان، علی؛ شنیور، قادر  (1390). ماهیت عقد مرکب در فقه و حقوق موضوعه. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 3، شماره 4، ص 84 تا 110.

18- دیانتی نسب، ابراهیم، (1392)، مفهوم و ماهیت معامله آفست. پژوهش حقوق خصوصی، دوره 2، شماره 2، شماره پیاپی 5،  ص 97 تا 122.

19- روان، سولین(2017). قانون قراردادهای جدید فرانسه. مترجم: روح اله خلجی، www.ekhtebar.com/?p=39448 ، تاریخ دسترسی 9/3/1399.

20- زحیلی، وهبه (1432). المعاملات المالیه المعاصره(چاپ سوم). دمشق: دارالفکر.

21- سالوس، علی احمد (بی تا). موسوعه القضایا الفقهیه المعاصره و الاقتصاد الاسلامی(چاپ هفتم). قطر.

22- سبحانی تبریزی، جعفر (1416ق). نظام الشرعیه الاسلامیه القراء. قم: موسسه امام صادق (ع).

23- سعدی، حسینعلی (1396). بررسی فقهی ماهیت عقد اجاره به شرط تملیک در بانکداری بدون ربا جمهوری اسلامی ایران. پژوهشنامه میان رشته ای فقهی، شماره 11، ص 31 تا 69 .

24- سنهوری، عبدالرزاق (1998). نظریه العقد. الجزء الاول، بیروت: منشورات حلبی الحقوقیه.

25- سنهوری، عبدالرزاق (1998). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. جلد سوم، بیروت : منشورات الحلبی الحقوقیه.

26- شیروی، عبدالحسین(1389). حقوق تجارت بین الملل. تهران: انتشارات سمت.

27- شهیدی، مهدی. (1382). تشکیل قراردادها و تعهدات(چاپ سوم). تهران :  انتشارات مجد.

28- شهیدی، مهدی (1382). آثار قراردادها و تعهدات. جلد چهارم، تهران : انتشارات مجد.

29- صابر، محمد رضا (1386). مطالعه تطبیقی ماهیت حقوقی قراردادهای بیع متقابل و جایگاه قانونی آن. مجله حقوقی بین المللی، شماره 37، ص 243 تا 296.

30- صفائی، سید حسین؛ سلطان احمدی، جلال (1389). تجزیه پذیری قرارداد در حقوق ایران ، انگلیس و کنوانسیون بیع بین المللی کالا (1980 وین). مطالعات حقوق خصوصی، سال 40، شماره 13 (ویژه)، ص 149 تا 166.

31- طباطبایی قمی، سید تقی،(1423ق). الانوار البهیه فی القواعد الفقهیه.قم :  محلاتی.

32- طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1421ق). حاشیه مکاسب(چاپ دوم)، قم:  اسماعیلیان.

33- عارفی نیا، احمد؛ قبولی در افشان، سید محمد مهدی؛ محسنی، سعید(1393). ایرادات وارد بر قاعده انحلال قرارداد واحد به قراردادهای متعدد. آموزه های فقه مدنی، شماره 10، ص 75 تا 100.

34- عباسی، یاسر؛ نصیری، مرتضی؛ شهبازی نیا، مرتضی؛ اصغری آقمشهدی، فخر الدین (1394). بررسی فقهی حقوقی ماهیت و اوصاف قراردادهای تهاتری. پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، شماره 40، ص 51 تا 74.

35- عراقی، آقا ضیاء الدین(1414ق). شرح تبصره المتعلمین. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

36- علوی، سید محمد تقی؛ کریم پور آلهاشم، محمد تقی (1388). بررسی حقوقی شروط مربوط به قیمت گذاری کالاها و خدمات در معاملات مستمر و طولانی مدت بین المللی. نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی (دانشگاه تبریز)، سال 12، شماره 24، ص 85 تا 119.

37- علوی قزوینی، سید علی؛ شفائی، عبدالله (1393). مطالعه تطبیقی زمان انتقال مالکیت در قراردادهای سفارش ساخت (استصناع). حقوق تطبیقی، شماره 101.

38- طوسی، محمد بن حسن (1388 ق). المبسوط فی فقه الامامیه. جلد دوم، قم:  المکتبه المرتضویه.

39- کاتوزیان، ناصر(1384). حقوق مدنی (معاملات معوض ، عقود تملیکی)(چاپ نهم). جلد اول،  تهران:  شرکت سهامی انتشار.

40- کاتوزیان، ناصر (1380). قواعد عمومی قراردادها(چاپ پنجم). جلد اول، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.

41- کاتوزیان، ناصر(1383) قواعد عمومی قراردادها. جلد 4، تهران: شرکت سهامی انتشار.

42- کریم پور آلهاشم، محمد تقی (1385)، بررسی حقوقی معامله بیع متقابل بین المللی « بای بک »، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی، دانشگاه مازندران، استاد راهنما: همایون مافی.

43- کریم، عبدالواحد (بی تا ). معجم المصطلحات القانونیه بیروت: بی جا.

44- کوه کمری، سید محمد بن علی حجت(1409ق). کتاب البیع(چاپ دوم). قم:  دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

45- گرجی، ابوالقاسم(1370). قاعده تبعیت عقد از قصد و قاعده انحلال. مجله تحقیقات اسلامی، سال 6، شماره 1 و 2، ص 52 تا 67.

46-  مافی، همایون؛ کریم پور آلهاشم، محمد تقی (1386). تحلیل حقوقی شرط فهرست کالاهای احتمالی در معامله بیع متقابل. پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه مازندران)، سال 2، شماره 7، زمستان 1386، ص 111 تا 132. 

47- مافی، همایون؛ کریم پور آلهاشم، محمد تقی (1398). قراردادهای بیع متقابل(چاپ سوم)، تهران: انتشارات مجد.

48- منتظر، مهدی؛ ابراهیمی، سید نصرالله (1392). جایگاه قراردادهای بیع متقابل در پروژه های بالادستی نفت و گاز ایران و مقایسه آن با قراردادهای مشارکت در تولید. مجله حقوقی بین المللی، شماره 49، ص 215 تا 235.

49- منصوری، سعید (1389). ماهیت قرارداد استصناع در حقوق ایران(چاپ اول). تهران: نشر میزان.

50- موسوی بجنوردی، سید حسن (1419ق). القواعد الفقهیه. قم: الهادی.

51- موسوی خلخالی، سید محمد مهدی (1427ق). فقه الشیعه – کتاب الاجاره. تهران: منیر.

52- موسوی خمینی ، سید روح الله (1379)  کتاب البیع . جلد 5 ، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره.

53- موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1417ق).مصباح الاصول(چاپ پنجم)، قم: کتابفروشی داوری.

54- ناصف، الیاس (1997). موسوعه العقود المدنیه و التجاریه(چاپ دوم). جلد اول، بیروت:  دارالهجره.

55- نجفی خوانساری، سید موسی (1424). منیه الطالب، جلد دوم ، قم: موسسه نشر اسلامی.

56- نجفی ، محمد حسن  (بی تا) . جواهر الاکلام (چاپ اول). جلد هشتم ، بیروت: دار المورخ العربی.

57- نجفی ، محمد حسن  (بی تا) . جواهر الاکلام . جلد بیست و سوم ، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.

58- نجفی، محمد حسن (بی تا). جواهر الکلام، جلد بیست و ششم، ظهران: دار الکتب الاسلامیه.

59- نجفی، محمد حسن(بی تا). جواهر الکلام، جلد بیست و هفتم، طهران:  دار الکتب الاسلامیه.

60- نوری یوشانلوئی، جعفر؛ شاهین، ابوالفضل (1397). نوآوریهای حقوق قراردادهای جدید فرانسه و تطبیق آن با نظام حقوقی ایران. فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال 6، شماره 24، ص 201 تا 232.

ب) منابع انگلیسی و فرانسه

61- Demogue, R. (1922). Traité des obligations general. T11, Paris.

62- Décision n ° 1312-2016 approuvée le 10 février 2016, exécutée à compter du 1er octobre 2016

63- Francis, D. (1987). The Countertrade Hand Book. Cambridge, Woodhud, Faulkner.

64- Markesinis & others. (2006).The German Law of contract. Hart Publishing.

65- Marty, G & Raynaud, P. (1988). Droit Civil (Les obligations). Sierry.

66- Mazeaud, H, L et J (1978). Leçons de Droit Civil.  Tome deuxième, Qquatriéme.

67- Mazeaud, Henri, Leon et Jean: (1978): Leçons de Droit Civil, Obligations: T.2, 6°éd; par F.

           Chabac, Paris.  

68- Richards, Paul H (2005). Law of Contract 5^th edition. London: Longman.

69- Ripert, G; Boulanger J (1957): Traité de droit civil d'après le traité de Planiol: T.2, Paris.

70- Treitel, G (1999. The Law of Contract 10^th edition. London: Sweet & Maxwell.

71- UNCITRAL, Legal Guide on International Countertrade Transactions, (1993), New York,

          U.N.

Qoran Karim.

1-Araki, Mohammad Ali(1415gh). Ketab Al Beyy. Qom: Dare Rahe Hagh.

2- Ardabili, Ahmad ben Mohammad(1418gh). Majma Alfavaed va Alborhan fi Sharh Ershad

         Azhan. Jeld Hashtom. Moasseseh Alnashr Aleslami.

3- Esfahani, Mohammad Hosain(1425gh). Hashiyeh Ketab Makaseb. Jeld panjom, Tehran:

         Entesharat Payeh Danesh.

4- Asgharzadeh, Abd Allah(1374). Ashenai ba tejarateh Moteghabel(chap Avval).tehran:

         Moassesseh chap va Entesharateh Vezarat Omooreh kharejeh.

5- Amirighaemmaghami, Abdolmajid(1378). Hoghoogh Taahhodat(chap Avval). Jeld

         Dovvom, Tehran: Nashr Dadgostar.

6- Ansari, Sheikh Morteza(1410 gh). Makaseb.jeld Dovvom, Beirout: Moasseseh Alnoman.

7- Ansari, Sheikh Morteza(1418 gh). Makaseb. Jeld sevvom, Qom: Majma Alfekr Aleslami.

8- Ansari, Sheikh Morteza(1418 gh). Makaseb. Jeld sheshom, Qom: Majma Alfekr Aleslami.

9- Ansari, Mohammad Ali(1417).Almosooah Alfeghhiyyah Almaysarah. Jeld dovvom, Qom:

        Majma Alfekr Aleslami.

10- Behbahani, Ali(1405 gh). Alfavaed Alelliyyah(chap Dovvom). Jeld dovvom, Qom:

        Elmiyyah.

11- Jabaie Alameli, Zein Aldin Ben Ali(1414). Masalek Alafham. Aljoz Alrabeh, Bija:

        Moasseseh Almaaref Aleslamiyyah.

12- Jafari Langroodi, Mohammad Jafar(1386). Alfaregh. Jeld dovvom, Tehran: Ketabkhaneh

        Ganjeh Danesh.

13- Jafari Langroodi, Mohammad Jafar(1394). Trminologieh Hoghoogh(chap bistohashtom).

        Tehran: Ganjeh Danesh.

14- Jafari Langroodi, Mohammad Jafar(1381). Theoriyeh Movazeneh. Tehran: Ketabkhaneh

        Ganjeh Danesh.

15- Hosaini Maraghi, Mir Abd Alfattah(1417). Aanavin Alfeghiyyah. Qom: Daftar

        Entesharat Eslami Vabasteh beh Jameeh Modarresin Hozeh elmiyyeh Qom.

16- Helli, Hosain(1384 gh).Almabhoos Alfeghiyyah. Najaf: Bita.

17- Khoorsandian, Ali; Shanivar, Ghader(1390).Mahiyyat Aghd Morakkab dar Fegh va

        Hoghoogh Nozoah. Motaleateh Fegh va Hoghoogh Eslami, sal 3 , shomareh 4, sad 84 ta

        110.

18- Diyanatinasab, Ebrahim(1392). Mafhoom va mahiyyat Moameleh Afset.Pazhoohesh

        Hoghoogh Khosoosi, Doreh2,shomareh 2, shomareh peyapey 5,sad 97 ta 122.

19- Rovan, Solin(2017). Ghanoon Gharardadhayeh Jadid Faranceh. Motarjem: Rooh Allah

          Khalaji, www.ekhtebar.com/?p=39448, Tarikh dastrasi 1399/3/9.

20-Zohayli, vahabah(1432).Almoamelat Almaliyyah Almoaserah(chap sevvom). Dameshgh:

          Dar Alfekr.

21- Saloos, Ali Ahmad(bita). Mosooah Alghazaya Alfeghiyyah Almoaserah va Aleghtesad

          Aleslami(chap haftom). Qatar.

22-Sobhani Tabrizi, Jafar(1416 gh). Nizam Alshariyyah Aleslamiyyah Alghorra. Qom:

          Moasseseh Emam Sadegh Alayh Alsalam.

23- sadi, HosainAli(1396). Barrasi Feghhi Mahiyyat Aghd Ejareh beh sharte Tamlik dar

          Bankdari Bedoon Reba Jomhoori Eslami Iran. Pazhooheshnameh Miyanreshtehi

          Feghhi, shomareh 11,sad 31 ta 69.

24- Sanhoori, Abd Alrazzagh(1998).Nazariyyat Alaghd.Aljoz Alavval, Beyroot: Manshoorat

          Arhalabi Alhoghooghiyyah.

25- Sanhoori, Abd Alrazzagh(1998).Alvasit fi Sharh Alghanoon Almadani Aljadid. Jeld

          sevvom, Beyroot: Manshoorat Alhalabi Alhoghooghiyyah.

26-Shiravi,Abd Alhosain(1389). Hoghoogh Tejarat Beyn Almelal. Tehran: Entesharat Samt.

27- Shahidi, Mahdi(1382).Tshkil Gharardadha va Taahhodat(chap sevvom).Tehran:

           Entesharat Majd.

28- Shahidi, Mahdi(1382). Asar Gharardadha va Taahhodat. Tehran: Entesharat Majd.

29- Saber, Mohammad Reza(1386).Motaleeh Tatbighi Mahiyyat Hoghooghi Gharardadhayeh Bayeh Moteghabel va Jaygaheh Ghanooniyeh An. Majalleh Hoghooghiyeh Bayn Almelali,

          shomareh 37,sad, 243 ta 296.

30- Safai, Sayyed Hosain; Soltan Ahmadi, Jalal(1389). Tajziyeh paziri Gharardad dar

          Hoghoogh Iran , Engelis va konvansion Bayeh Bayn Almelali Kala(1980 Vien).

          Motaleat Hoghoogh Khosoosi,

31- Tabatabai Qomi, Sayyed Taghi(1423 gh). Alanvar Albahiyyah fi Alghavaed Alfeghiyyah.

          Qom: Mahallati.

32- Tabatabai Yazdi, Sayyed Mohammad Kazem(1421 gh). Hashiyeh Makaseb(chap

          dovvom). Qom: Esmailiyan.

33- Arefinia, Ahmad; Ghabooli Dor Afshan, Sayyed Mohammad Mahdi; Mohseni,

           Said(1393). Iradat Vared bar Ghaedeh Enhelal Gharardadeh Vahed beh

           Gharardadhayeh Moteadded. Amoozehhayeh Feghheh Madani,shomareh 10, sad 75 ta

           100.

34- Abbasi, Yaser; Nasiri, Morteza; Shahbazinia, Morteza; Asghari Aghmashhadi, Fakhr

           Aldin(1394).Barresd Feghhi-Hoghooghi Mahiyyat va osafeh Gharardadhayeh

           Tahatori. Pazhooheshhayeh Feghh va Hoghoogheh eslami, shomareh 40, sad 51 ta 74.

35- Eraghi, Agha ziya Aldin (1414 gh). Sharh Tabserah Almotaallemin. Qom: Daftar

           Entesharat Eslami Vabasteh beh Jameeh Modarresin Hozeh elmiyyeh Qom.

36- Alavi, Sayyed Mohammad Taghi; Karimpoor Alhashem, Mohammad Taghi(1388).

           Barrasi Hoghooghi Shorooteh marbootbeh Gheymatgozarieh Kalaha va Khadamat dar

           Moamelateh Mostamarr va Toolanimoddateh Bain Almelali.Nashriyyeh Daneshkadeh

           Oloomeh Ensani va Ejtemai(Daneshgah Tabriz), sal 12, shomareh 24, sad 85 ta 119.

37- Alavi Ghazvini, Sayyed Ali; Shafai Abd Allah(1393). Motaleeh Tatbighi Zamaneh

           Enteghaleh Malekiyyat dar Gharardadhayeh Sefaresheh Sakht(Estesnaa).Hoghoogh

           Tatbighi, shomareh 101.

38- Toosi, Mohammad ben Hasan(1388 gh). Almabsoot fi Fegh Alemamiyyah. Jeld dovvom,

           Qom: Almaktab Almortazaviyyah.

39- Katooziyan, Naser(1384). Hoghoogh Madani(Moamelat Moavvaz, oghoodeh

           Tamliki)(chap nohom). Jeld avval, Tehran: Sherkat Sahami Enteshar.

40-- Katooziyan, Naser(1380). Ghavaed Omoomi Gharardadha(chap panjom). Jeld avval,

           Tehran: Sherkat Sahami Enteshar ba hamkarieh Bahman Borna.

41-  Katooziyan, Naser(1383). Ghavaed Omoomi Gharardadha. Jeld chaharrom, Tehran:

             Sherkat Sahami Enteshar.

42- Karimpoor Alhashem, Mohammad Taghi(1385). Barrasi moameleh Bayeh Motaghabel

             Bayn Almelali (Buy-Back). Payannameh Karshenasi Arshad Reshteh hoghoogh

             Khosoosi, Daneshgah Mazandaran, Ostad Rahnoma: Homayoon Mafi.

43- Karim, Abd Alvahed (bita).Mojam Almostalahat Alghanooniyya. Beyroot: Bija.

44- Kooh Kamari, Sayyed Mohammad ben Ali Hojjat(1409 gh). Ketab Albay(chap dovvom).

            Qom: Daftar Entesharat Eslami Vabasteh beh Jameeh Modarresin Hozeh elmiyyeh

            Qom.

45- Gorji, Ab Alghasem(1370). Ghaedeh Tabaiyyateh Aghd az Ghasd va Ghaedeh Enhelal.

            Majalleh Tahghighateh Eslami, sal 6, shomareh 1 va 2 , sad 52 ta 67.

46- Mafi, Homayoon; Karimpoor Alehashem, Mohammad taghi(1386). Tahlileh Hoghooghi

            Sharteh Fehresteh Kalahayeh Ehtemali dar Moameleh Bayeh Moteghabel.

            Pazhooheshnameh Hoghoogh va  Oloomeh Siyasi(Daneshgah Mazandaran, sal 2,

           shomareh 7, sad 111 ta132.

47- Mafi, Homayoon; Karimpoor Alehashem, Mohammad taghi(1398).Gharardadhayeh

           Bayeh Moteghabel(chap sevvom). Tehran: Entesharat Majd.

48- Montazer, Mahdi; Ebrahimi, Sayyed Nasr Allah(1392). Jaygaheh Gharardadhayeh Bayeh

           Moteghabel dar Projhehayeh Baladastiyeh Naft va Gazeh Iran va Moghayeseh  an ba Gharardadhayeh Mosharekat dar Tolid. Majalleh Hoghooghi Bayn Almelali, shomareh 49,

           sad 215 ta 235.

49- Mansoori, Said(1389). Mahiyyateh Gharardad Estesna dar hoghogheh Iran(chap Avval).

           Tehran: Nashreh Mizan.

50- Moosavi Bojnoordi, Sayyed Hasan(1419 gh). Alghavaed Alfeghiyyah. Qom: Alhadi.

51- Moosavi Khalkhali, Sayyed Mohammad Mahdi(1427 gh). Fegh Alshiah – Ketab

           Alejarah. Tehran: Monir.

52- Moosavi Khomeini, Sayyed Rooh Allah(1379). Ketab Albay. Jeld panjom, Tehran:

           Moassese Tanzim va Nashreh Asareh Emam Komeyni Ghoddesa serroh.

53- Moosavi Khoi, Sayyed Ab Alghasem(1417). Mesbah Alosool(chap panjom). Qom: Ketab

           Forooshi Davari.

54- Nasef, Elyas(1997). Mosooah Aloghood Almadaniyyah va Al tejariyyah(chap dovvom).

           jeld avval, Beyroot: Dar Alhojrah.

55- Najafi Khansari, Sayyed Moosa(1424). Monyat Altaleb. Jeld dovvom, Qom: Moassesseh

           Nashreh Eslami.

56- Najafi, Mohammad Hasan(bita). Javaher Alkalam(chap avval). Jeld hashtom, Beyroot:

           Dar Almovarrekh Alarabi.

57- Najafi, Mohammad Hasan(bita). Javaher Alkalam. Jeld bist va sevvom, Beyroot: Dar

           Alahya Altoras Alarabi.

58- Najafi, Mohammad Hasan(bita). Javaher Alkalam. Jeld bist va sheshom, Tehran: Dar

           Alkotob Aleslamiyyah.

59- Najafi, Mohammad Hasan(bita). Javaher Alkalam. Jeld bist va haftom, Tehran: Dar

           Alkotob Aleslamiyyah.

60- Noori Yooshanlooi, jafar; Shahin, Ab Alfazl(1397). Noavarihayeh hoghoogheh

           gharardadhayeh jadideh Faranseh va Tatbigheh an ba Nezameh  Hoghooghiyeh  Iran.

           Faslnameh Pazhoohesheh Hoghoogheh Khosoosi, sal 6, shomareh 24, sad 201 ta 232.

61- Demogue, R. (1922) Traité des obligations general. T11, paris.

62- Décision n ° 1312-2016 approuvée le 10 février 2016, exécutée à compter du 1er octobre

           2016

63- Francis, D. (1987). The Countertrade Hand Book. Cambridge, Woodhud, Faulkner.

64- Markesinis & others. (2006).The German Law of contract. Hart Publishing.

65- Marty, G & Raynaud, P. (1988). Droit Civil (Les obligations). Sierry.

66- Mazeaud, H, L et J (1978). Leçons de Droit Civil.  Tome deuxième, Qquatriéme.

67- Mazeaud, Henri, Leon et Jean: (1978): Leçons de Droit Civil, Obligations: T.2, 6°éd; par

1. Chabac, Paris.  

68- Richards, Paul H (2005). Law of Contract 5^th edition. London: Longman.

69- Ripert, G; Boulanger J (1957): Traité de droit civil d'après le traité de Planiol: T.2,

            Paris.

70- Treitel, G (1999. The Law of Contract 10^th edition. London: Sweet & Maxwell.

71- UNCITRAL, Legal Guide on International Countertrade Transactions, (1993), New

            York, U.N.