وضعیت قراردادهای ناعادلانه در فقه امامیه در مقایسه با شرط غیر منصفانه در قانون تجارت الکترونیکی ایران و نظام های بین المللی

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

مهران جعفری ¹ , عبدالحمید مفتخر ² , علی پورجواهری ³ , کرم جانی پور ⁴

1 - استادیار گروه حقوق خصوصی ، واحد یاسوج ، دانشگاه آزاد اسلامی ، یاسوج ، ایران
2 - دانشجوی دکتری تخصصی حقوق خصوصی ، واحد یاسوج ، دانشگاه آزاداسلامی ، یاسوج ،
3 - استادیار گروه فقه و حقوق ، واحد یاسوج ، دانشگاه آزاداسلامی ، یاسوج ، ایران
4 - استادیار گروه فقه و حقوق ، واحد یاسوج ، دانشگاه آزاداسلامی ، یاسوج ، ایران

تاریخ دریافت : 1398/06/28 تاریخ پذیرش : 1399/03/16 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: شرط غیر منصفانه, آزادی قراردادها , تجارت الکترونیک , مصرف کننده,

چکیده مقاله :

شرط غیرمنصفانه در قانون تجارت الکترونیکی ایران به ضرر مصرف کننده غیرموثر شناخته شده است. قانون تعریفی از شرط غیرموثرارائه نداده و تشخیص موثربودن یاغیر موثر بودن شرط رابرعهده دادرس نهاده است. اداره حقوقی قوه قضاییه چنین تشخیصی رابه عرف بین تجارواگذارکرده است .هرچند در فقه تاسیسی به نام شرط غیر منصفانه دیده نمی شود ولی براساس مبانی فقهی تکلیف روشن است واین شروط علیرغم اصل آزادی قراردادها که مورد حمایت فقه امامیه است درصورتی که به زیان یکی از طرفین قراردادباشد ازمواردی است که علاوه بر باطل بودن شرط عقدراهم باطل می کند مثل شرط خلاف مقتضای عقد مراعات عدل و انصاف و اجتناب از ایراد ضرر به طرف معامله و تحمیل شرایط ناروا به او از مبانی برخورد فقه امامیه با شرط غیر منصفانه است .نظام های حقوقی بین المللی نیز شرط غیر منصفانه را باطل و و بی اثر می دانند.

چکیده انگلیسی:

An unfair condition is considered ineffective in the Iranian e-commerce law to the detriment of the consumer. The law does not provide a definition of an ineffective condition and it has allowed the judge to decide whether that is effective or not. Although there is nothing called unfair condition in established jurisprudence, the principles of jurisprudence have made everything clear. According to the jurisprudential principles, the task is clear and these conditions are despite the principle of freedom of contracts, is supported by Imami jurisprudence. If it is to the detriment of one of the parties to the contract, it is one of the cases that, in addition to being voided, invalidates the condition of the contract, such as the condition contrary to the requirements of the contract, observing justice and fairness and avoiding harm to the transaction. All these are instances of how Imami jurisprudence deals with unfair condition. International legal systems also view the unfair condition as being invalid and ineffective.

منابع و مأخذ:

 1-قرآن کریم

 2 -ابن تیمیه ، عبدالسلام ،)۱۳۸۰ ق (، اسبوع الفقه الاسلامی ، دمشق ،  ص۲۵

3- جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ،  ) ۱۳۵۴(دوره حقوق مدنی ،  حقوق تعهدات    ، انتشارات دانشگاه تهران ،  تهران

4- حرعاملی ، محمد بن حسن ، (۱۴۱۴   ق ) ،  وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه،  بیروت ، دارالاحیای التراث العربی

5-دهخدا، علی اکبر،  ( ۱۳۷۲ ) ، لغت نامه،  ج۲، انتشارات دانشگاه تهران ،   تهران          

6- شهیدی ، مهدی ،  ) ۱۳۸۶ (، آثارقراردادها و تعهدات ، انتشارات مجد  ،  تهران

7 - شیروی ، عبدالحسین ،  ( ۱۳۸۸ ) ، حقوق تطبیقی ، انتشارات سمت ،   تهران

8-شهیدی ،مهدی ، تشکیل قراردادهاوتعهدات، )۱۳۷۷  (انتشارات حقوقدان ، تهران

9 -علی زاده،  مهدی ،  ) ۱۳۸۴ (مبانی اصل حسن نیت ورفتار منصفانه درقراردادها،   مجله تخصصی الهیات وحقوق ،   تهران

10- عمیدزنجانی ، عباس علی(۱۳۹۰ ) قواعد فقه  ،   بخش حقوق خصوصی  ، جلد اول  ، انتشارات سمت ،   تهران  

11-قاسمی حامد ، عباس  ، حسن نیت در قراردادها ومبنای تعهد به درستکاری وتعهد به همکاری در حقوق فرانسه ،  مجله تحقیقات حقوقی  ، تهران ،  ش۴۶  ، (۱۳۸۶)

12-قنواتی   ، جلیل  ، اصل آزادی قراردادی ،  قراردادهاوشروط غیر عادلانه  ، فصل نامه مطالعات اسلامی (فقه واصول) تهران   ، ص۱۵۴ش ۱/۸۵پاییزوزمستان ۱۳۸۹

13 -کاتوزیان ، ناصر ،  قواعدعمومی قراردادها ،   )۱۳۹۱ (،  ج۳ ، شرکت سهامی انتشار ،   تهران  

14- کاتوزیان ،  ناصر ،  قواعد عمومی قراردادها ،  ) ۱۳۹۱ (،   ج ۵   شرکت سهامی انتشار ،  تهران

15-  لطفی  ، اسدالله   ، ( ۱۳۸۹)  ، عقدوکالت ، انتشارات جاودانه  ،  تهران

چاپ اول ،  تهران 

16 - محقق داماد سید مصطفی ،  ) ۱۳۶۵ ( قواعد فقه ، جلد چهارم، چاپ دوازدهم  ، مرکز نشر علوم اسلامی ،تهران

17-محقق داماد،   سید مصطفی ،  ۱۳۸۷   ، قواعد فقه ،  بخش مدنی ،   نشرمیزان علوم اسلامی ،   تهران

18-محامد ، علی  ، بررسی قاعده عدل وانصاف وآثار آن ،  فصل نامه دانشگاه قم ، سال هشتم – شماره ۲ ،  ۱۳۸۵ صص 235-270

19-موسوی خویی - سید ابوالقاسم ،  ) ۱۴۰۹ ق (مبانی عروة الوثقی جلد دوم منشورات مدرسه دارالعلم و لطفی  ، چاپ اول ،قم

20-مصطفوی  ، محمدکاظم  ،) ۱۴۲۱-  (القواعد الفقهیه ُ موسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم  ، چاپ چهارم  ، ۲۵۹ ،قم

21-نایینی ،  محمدحسین  ،  (۱۳۷۳  ق )   ،  منیه الطالب یاحاشیه بر مکاسب  ، ج۲ ،  چاپخانه محمدی ،  ۹۰۲، تهران

22-نوری  ،  محمدعلی ،) ۱۳۸۷ (، اصول قراردادهای بین المللی ، انتشارات گنج دانش ، تهران

فهرست منابع خارجی

دبلفان ،  زویه لینان،  ) ۱۳۹۶ –(حقوق تجارت الکترونیکی به همراه با تحلیل قانون تجارت الکترونیکی ایران ، موسسه مطالعات پژوهشها ی حقوق  ،  ص۹۵ ترجمه ستار زرکلام ،تهران

کالاماری وپریلو ،  ۷۹۲

thompsonv.london midland.andscottish railway.1930

d .1960.97.case societe francaised transports  v societe chereng et societe sicoma 1959 .6. 15

The Holy Quran

 Ibn Taymiyyah, Abdul Salam, 1380 AH (, Islamic Islamic jurisprudence, Damascus,

1. 25

Jafari Langroudi, Mohammad Jafar, 1975 (Civil Law Course, Law of Obligations,

       University of Tehran Press, Tehran

Har Ameli, Mohammad Ibn Hassan, (1414 AH), Shiite means to study Sharia issues,

       Beirut, Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi

Dehkhoda, Ali Akbar, (1993), Dictionary, Volume 2, University of Tehran Press,

       Tehran

Shahidi, Mehdi, (2007), Effects of Contracts and Obligations, Majd Publications,

       Tehran

Shirvi, Abdolhossein, (2009), Comparative Law, Samat Publications, Tehran

Shahidi, Mehdi, Formation of Contracts and Obligations, 1998 (Lawyer Publications,

       Tehran)

Alizadeh, Mehdi, (2005) Principles of Goodwill and Fair Behavior in Contracts,

       Specialized Journal of Theology and Law, Tehran

Amid Zanjani, Abbas Ali (2011) Rules of Jurisprudence, Private Law Section, Volume

       One, Samat Publications, Tehran

Ghasemi Hamed, Abbas, Goodwill in Contracts and the Basis of Commitment to

       Integrity and Commitment to Cooperation in French Law, Journal of Legal

       Research, Tehran, Vol. 46, (2007)

Qanavati, Jalil, Principle of Contractual Freedom, Unfair Contracts and Conditions,

       Islamic Studies (Jurisprudence and Principles) Quarterly, Tehran, p. 154, 1/85,

       Fall-Winter 2010

Katozian, Nasser, General Rules of Contracts, (2012), Vol. 3, Anteshar Co., Tehran

Katozian, Nasser, General Rules of Contracts, (2012), Volume 5 Publishing Company,

       Tehran

Lotfi, Assadollah, (2010), Aqdokalt, Javadaneh Publications, Tehran First Edition,

       Tehran

Seyyed Mostafa Mohaghegh Mohaghegh, 1986) Rules of Jurisprudence, Volume 4,

       Twelfth Edition, Islamic Sciences Publishing Center, Tehran

Mohaghegh Damad, Seyed Mostafa, 2008, Rules of Jurisprudence, Civil Section,

       Islamic Sciences Publishing House, Tehran

Mohammad, Ali, A Study of the Rule of Justice and Fairness and Its Effects, Qom

       University Quarterly, Year 8 - Number 2, 2006, pp. 235-270

Mousavi Khoei - Seyyed Abolghasem, (1409 AH)

Mostafavi, Mohammad Kazem,) 1421- (Rules of Jurisprudence ُ Institute of Islamic

       Publishing Society of Teachers of the Seminary of Qom, fourth edition, 259, Qom

Naini, Mohammad Hussein, (1373 AH), Miniyeh al-Talib or margin on achievements,

       vol. 2, Mohammadi Printing House, 902, Tehran

Nouri, Mohammad Ali, (2008), Principles of International Contracts, Ganj-e-Danesh

       Publications, Tehran List of external sources

Electronic Commerce Law with Analysis of Iranian Electronic Commerce Law, دبلفان ،  زیه لینان ، (2017)Institute for Legal Studies, p. 95, translated by Sattar Zarkalam, Tehran

Calamari and Perilo, 792 thompsonv.london midland.andscottish railway.1930

           d .1960.97.case societe francaised transports v societe chereng et societe sicoma 1959 .6.

           15