کارکردها و مدخل های ورود قیاس در رویه قضایی سازمان جهانی تجارت
محورهای موضوعی : فقه و حقوق خصوصی
1 - استادیار حقوق بین‌الملل عمومی، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
2 - استادیار گروه فقه شافعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان ، سنندج ، ایران.
کلید واژه: قیاس, استدلال حقوقی, سازمان جهانی تجارت, رکن حل اختلاف, هیأت¬های استیناف.,
چکیده مقاله :
با وجود اختلاف در جزئیات، قیاس به عنوان یکی از ادله انعطاف‌پذیر و کاربردی در استنباط احکام میان اکثر مذاهب اسلامی پذیرفته شده و تاریخی به قدمت فقه دارد؛ اما استدلال قیاسی محدود به نظام فقهی ـ حقوقی اسلام نبوده و در دیگر نظامهای حقوقی از جمله نظام حقوق بین الملل مورد شناسایی قرار گرفته است. در رویه رکن حل اختلاف و ﻫﻴﺄت های اﺳﺘﻴﻨﺎف سازمان جهانی تجارت، قیاس به مناسبت های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. به رغم عدم تصریح محاکم فوق در توسل به قیاس، می‌توان اظهار داشت قیاس نقش مهمی در تصمیم‌های محاکم مذکور به مثابه ابزارِ رفع خلأ، ابهام و اجمال در مقررات موافقت نامه های سازمان جهانی تجارت و شناسایی منابع حقوق بین الملل بازی می نماید. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به تحلیل نقش قیاس در اسناد و رویه سازمان جهانی تجارت پرداخته و رویه سازمان جهانی تجارت را تبیین کرده که این سازمان در تعیین معنای مفاد معاهدات، دامنه یک حق یا تعهد، روشن نمودن محتوای قاعده و نقش مؤثر آن در فرایند تفسیر، رکن حل اختلاف و هیأتهای استیناف دست به دامان قیاس به مثابه یک راه حل عقلانی شده و از استدلال قیاسی به عنوان یک راهکار استفاده کرده‌اند. از آثار مثبت به کارگیری قیاس در نظام حقوقی سازمان تجارت جهانی، افزایش انسجام رویة قضایی و پیش‌بینی پذیری تصمیم‌های محاکم است که بیانگر سلامت مکانیزم قضایی، تقویت کننده درک قانونمندی و عادلانه بودن سیستم است.
Despite some differences, analogy accepted as one of the flexible and practical method in inference of religious laws among most Islamic schools and its origin goes back to the origin of jurisprudence itself. Analogy is not limited to Islamic jurisprudential-legal system and has been recognized in other legal systems, including the international law system as well. Analogical reasoning has been used repeatedly in the World Trade Organization Dispute Settlement Body (the DSB Panels and the Appellate Body) on different occasions. Although the DSB Panels and the Appellate body has been silent, in most cases, about resorting to analogy; it could be argued that analogy plays an important role in the reports of the Panels and the Appellate body, as a means of filling gaps, eliminating the ambiguity and brevity in the WTO agreements, as well as identifying the sources of international law. This paper analyzes the role of analogy in the judicial procedure and agreements of the WTO. The practice of the WTO clearly shows that in determining the meaning of the provisions of treaties, the scope of a right or obligation, clarifying the content of the rules and its effective role in the interpretation process, the Panels and the appellate body resort to analogical reasoning as a rational solution or a criterion. In addition, by analogy, the WTO legal system typically ensures the coherence and predictability of the Panels and the Appellate body reports, which are vital for any judicial mechanism and reinforce an understanding of the legality and fairness of the system
الف) فارسی
1. پیری، حیدر (1402). بررسی تحلیلی خلأ حقوقی در نظام حقوقی ایران و حقوق بین‌الملل با تأکید بر سازوکارهای رفع آن، مطالعات حقوق تطبیقی، 14(2)، 655-677.
2. داوید، رنه (1364). نظامهای بزرگ حقوقی معاصر. ترجمه حسن صفایی و محمد آشوری و عزتالله عراقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
3. درویش‌ترابی، محمود؛ کلانتری، کیومرث (1397). عنصر زمان و مکان و نقش آن در تحول اجتهاد بر احکام جزائی اسلام. فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال پانزدهم، شماره 54، 49-66.
4. دهخدا، علی اکبر (1341). لغتنامه دهخدا (ج 11). تهران: سازمان مدیریت و برنامه¬ریزی کشور.
5. سیدفاطمی، سیدمحمد قاری؛ پیری، حیدر (1398). کشف قاعده حقوقی از طریق قیاس توسط دیوان بین¬المللی دادگستری. فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 50، شماره 3، ص 1149-1170.
6. سیّدفاطمی، سیّدمحمد قاری؛ فراهتی، عباسعلی (1386). قیاس فقهی از دیدگاه مذهب حنبلی، مجله فقه و مبانی حقوق، شماره 10، ص 21-42.
7. سیمایی صراف، حسین (1395). قیاس در استدلال حقوقی: مطالعه تطبیقی فقه، نظام حقوقی ایران و کامن¬لا. تهران: شهردانش.
8. صدری، سیّد محمد (1393). تحلیل رابطه علّیت و آثار آن در ماهیّت اعتباری افعال حقوقی. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 11، ص 161-190.
9. عمید، حسن (1390). فرهنگ فارسی عمید (ج 3). تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
10. فلسفی، هدایت الله (1390). صلح جاویدان و حکومت قانون؛ دیالکتیک همانندی و تفاوت. تهران: فرهنگ نشر نو.
11. قنبری جهرمی، محمد جعفر؛ مهرانی، فرزاد (1391). معیارهای تعین بار اثبات دعوی در نظام حل اختلاف سازمان جهانی تجارت. مجله تحقیقات حقوقی، شماره 59، ص 247-278.
12. مسجدسرائی، حمید؛ فیض، زهرا (1395). درآمدی بر مفهوم مخالف در تفسیر گزاره‌های حقوقی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره 45، 115-136.
ب) عربی
13. ابن‌حزم، ابومحمد علی بن احمد (1413ق). الإحکام فی أصول الأحکام. تحقیق: شیح احمد محمد شاکر، دارالآفاق الجدیدة، لبنان: بیروت.
14. ابن¬فارس، ابی¬الحسن احمد (1404ق). معجم مقاییس اللغه (ج 11). انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
15. ابن‌قدامه، ابومحمد عبدالله بن احمد (1423ق). روضة الناظر فی اصول الفقه علی مذهب الإمام أحمد بن حنبل. مدینه: مؤسسة الریان.
16. ابوزهره، محمد (1369ق). ابوحنیفه، حیاته و عصره. قاهره: دارالفکرعربی.
17. ابوزهره، محمد (1377ق). اصول¬الفقه. قاهره: دارالفکر العربی.
18. آمدی، ابوالحسن علی بن احمد (1413ق). الإحکام فی اصول الأحکام. تحقیق: عبدالرزاق عفیفی. لبنان: بیروت، المکتب الإسلامی.
19. الحرالعاملی، شیخ ابو جعفر (1409ق). وسائل الشیعه (ج 18). قم: مؤسسه آل بیت.
20. رازی، فخرالدین¬محمد (1412ق). المحصول فی علم الاصول (ج 2). تحقیق: طه العلوانی، بیروت: موسسه¬الرساله.
21. زبیدی، مرتضی (1405ق). تاج العروس من جواهر القاموس (ج 8). اصفهان: موسسه تحقیقات و نشر معارف.
22. زیدان، عبدالکریم (1427). الوجیز فی اصول¬الفقه تهران: نشرأحسان.
23. سبکی، تاج الدین عبدالوهاب بن عبدالکافی (1408ق). جمع الجوامع فی اصول الفقه. لبنان: بیروت، دار الکتب العلمیة.
24. شافعی، محمدبن¬ادریس (1358ق). الرساله. تحقیق: احمد محمد شاکر، مصر: مکتب¬الحلبی.
25. شیخ طوسی، محمد بن حسن (1376). العده فی اصول¬الفقه. تحقیق: محمد رضا انصاری، قم: چاپخانه ستاره.
26. العاملی، حسن¬بن¬زید¬الدین (1415ق). معالم¬الدین و ملاذ المجتهدین، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
27. عاملی، شمس¬الدین محمد بن مکی (بی‌تا)، القواعد و الفوائد فی¬الفقه و الأصول و العربیه، تحقیق: عبدالهای سید محسن حکیم، قم، ایران، المکتبة المفید، اول.
28. غزالی، محمد (1404ق). المستصفی من علم الاصول (ج 2). قاهره: دارالفکر.
29. فهیمی، عزیزاله (1394). اصول فقه، تهران: انتشارات خرسندی.
30. مظفر، محمدرضا (بی‌تا). اصول¬الفقه (ج 3). قم.
ج) لاتین
31. Bryan A. Garner (2009). Black’s Law Dictionary. West Publishing Co.
32. Cameron, J. and Gray, D (2001). Principles of International Law in the WTO Dispute Settlement System. International and Comparative Law Quarterly, 50, 248-298.
33. Cross, Rupert (1968). Precedent in English Law. Oxford.
34. Czaplinski, V, & Danilenko, G (1990). Conflict of Norms in International Law. Netherlands Yearbook of International Law, XXI, 3-42.
35. D. Barak-Erez (2009). The Institutional Aspects of Comparative Law. Columbia Journal European Law, 15, 477-492.
36. Hunter, Dan (2001). Reason is too Large: Analogy and Precedent in Law. Emory Law Journal, 50, 1-71.
37. Kolb, Robert (2006). General Principles of Procedural Law, in The statute of the International Court of Justice: A Commentary, Andreas Zimmerman, et al. (ed.).
38. Langenbucher, Katja (1998). Argument by Analogy in European Law. Cambridge Law Journal, 57(3), 481-521.
39. Lindroos, Anja; Mehling, Michael (2005). Dispelling the Chimera of ‘Self-Contained Regimes’ International Law and the WTO. European Journal of International Law, 16(5), 857-877.
40. M.S. Korotana (2009). Collective Retaliation and the WTO Dispute Settlement System. The Estey Centre Journal of International Law and Trade Policy, 10(1), 196-208.
41. Pauwelyn, Joost (2002). Cross-agreement Complaints before the Appellate Body: A Case Study of the EC- Asbestos Dispute. World Trade Review, 1, 63-75.
42. Pauwelyn, Joost (2003). Conflict of Norms in Public International Law. Cambridge University Press.
43. Quincy, Wright (1917). Conflict between International Law and Treaties. AJIL, 11(3), 579-600.
44. Tiscornia, Daniela (1994). Three Meanings of Analogical Reasoning in Law. Information & Communications Technology Law, 3(2-3), 105-122.
45. Webster’s Third International Dictionary of the English Language Unabridged (1993). Chicago: Encyclopedia Britannica.
د) اسناد و رویه قضایی
46. Appellate Body Report, United States- Measures Affecting Imports of Woven Wool Shirts and Blouses from India, 25 April 1997, WT/DS33/AB/R.
47. Appellate Body Report, United States- Tax Treatment for “Foreign Sales Corporations” (Recourse to Article 21.5 of the DSU by the European Communities), 14 January 2002, WT/DS108/AB/RW.
48. Appellate Body Report, US- Anti-Dumping Measures on Certain Hot-Rolled Steel Products from Japan, 24 July 2001.
49. India – Patent Protection for Pharmaceutical and Agricultural Chemical Products (India-Patent, adopted on 16 January 1998, WT/DS50/R).
50. Japan- Alcoholic Beverages, 1996, AB-1996-2, D.
51. Japan- Taxes on Alcoholic Beverages adopted on 20 May 1996, WT/DS8/ 11,10/ 11 and 11/8.
52. Korea- Measures Affecting Government Procurement, 1 May 2000, WT/DS163/R.
53. Koskenniemi, M. (Rapporteur), ‘Report of the Study Group of the ILC: Fragmentation of International Law’, A/CN.4/L.682, 2006.
54. McGovern, International Trade Regulation, Globe field Press, Globe field, Exeter EX3 0NA, England.2002.
55. Panel Report, United States – Countervailing Measures Concerning Certain Products from the European Communities, 21 July 2002, WT/DS212/R.
56. Understanding on Rules and Procedures Governing the Settlement of Disputes, Annex 2 of the WTO Agreement.
57. United States - Import Prohibition of Certain Shrimp and Shrimp Products (6 November 1998) WT/DS58/AB/R, DSR, 1998.
58. United States- Imposition of Countervailing Duties on Certain Hot-Rolled Lead and Bismuth Carbon Steel Products Originating in the United Kingdom, Report of the Panel, SCM/185, 15 November 1994.
United States-Standards for Reformulated and Conventional Gasoline, 29 April 1996, WT/DS2/AB/R.