شناسایی و بیان شاخص‌های موثر بر مدیریت سرمایه فکری با رویکرد الگوی دانشی در گمرکات کشور

محورهای موضوعی : خطمشی‌گذاری عمومی در مدیریت

علی رزمان ¹ , حسین گنجی نیا ² , موسی رضوانی چمن زمین ³

1 - دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، واحد آستارا،دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران
2 - استادیار مدیریت دولتی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی ، رشت، ایران
3 - استادیار مدیریت و حسابداری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی ، آستارا، ایران

تاریخ دریافت : 1400/11/02 تاریخ پذیرش : 1400/12/15 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: شاخص‏های دانشی, الگوی‏دانشی, مدیریت سرمایه‏فکری‌, گمرکات‏کشور,

چکیده مقاله :

هدف: سازمان ها برای توسعه خود باید دارای قابلیت هایی باشند که بتوانند برای ایجاد منابع کمیاب، ارزشمند و تقلید ناپذیر به کار برند. مدیریت سرمایه فکری، مزیت رقابتی است که تقلید آن سخت می باشد. هدف این پژوهش شناسایی و بیان شاخص های موثر بر مدیریت سرمایه فکری با رویکرد الگوی دانشی در گمرکات کشور است.روش پژوهش: پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با به کارگیری روش داده بنیاد انجام گرفته است. ابزار جمع‌آوری داده ها، مصاحبه های نیمه ساختار یافته و به منظور گردآوری اطلاعات، با به کارگیری روش نمونه گیری هدفمند با20 نفر از خبرگان و آگاهان اداره گمرک کشور مصاحبه انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ها در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام گرفت.یافته ها: در قالب مدل پارادایمی شامل سرمایه ارتباطی، سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری به عنوان مقوله محوری و یادگیری سازمانی، نگرش سیستمی و فناوری اطلاعات به عنوان شرایط علی، سازمان های همکار، نظریه پردازان خارجی، دولت و شرایط محیطی به عنوان عوامل زمینه ای، موانع و چالش ها شامل، عوامل سازمانی به عنوان راهبردها و خط مشی گذاری دانش محور، مدیریت دانش، نوآوری،خلاقیت، ایده و سازمان دانش محور به عنوان پیامد قرار گرفت.نتایج: مبین معناداری مدل های اندازه گیری و معادلات ساختاری در سطح اطمینان 99% می باشد.

چکیده انگلیسی:

Objective: Organizations for their development must have capabilities that can be used to create scarce, valuable and unimaginable resources. Intellectual capital management is a competitive advantage that is difficult to emulate. The purpose of this study is to identify and express the indicators affecting the management of intellectual capital with a knowledge model approach in the country's customs.Research Method: The research was conducted within the framework of a qualitative approach and using the foundation data method. Data collection tools were semi-structured interviews and in order to collect information, 20 experts and informants of the country's customs administration were interviewed using purposive sampling method. Data analysis was performed in three stages of open, axial and selective coding.Findings: In the form of a paradigm model including communication capital, human capital, structural capital as a central category and organizational learning, systemic attitude and information technology as causal conditions, partner organizations, foreign theorists, government And environmental conditions were considered as background factors, barriers and challenges, including organizational factors as knowledge-based strategies and policies, knowledge management, innovation, creativity, ideas and knowledge-based organization as consequences.Results: The significance of measurement models and structural equations is at the level of 99% confidence.

منابع و مأخذ:

آقاجانی, حسنعلی و ساعده شایقی. (1399). تاثیر مدیریت سرمایه فکری بر بهبود عملکرد سازمانی با تاکید بر شاخص سرمایه انسانی، اولین کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت، شیراز، موسسه بین المللی آموزشی و پژوهشی خوارزمی.

https://www.civilica.com/Paper-FNCAM01-FNCAM01_458.html

احمدی، محمد، حاتمی زاده، نیکتا، حسینی، محمدعلی، (1398)، شناسایی و دسته بندی مفاهیم و مولفه‌های سرمایه فکری در سازمان، نشریه مدیریت ارتقای سلامت، دوره5، شماره3، صص27-15.

تقی پور، محمد، محبوبی، مریم، قراگوزلوف حمید. (1395). بررسی تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر موانع به اشتراک گذاری دانش، فصلنامه علمی پژوهشی پردازش و مدیریت اطلاعات، دوره31، شماره4، صص 1074-1049.

چوپانی، ح.، زارع خلیلی، م.، قاسمی، ع.، و غالمزاده، ح. (1393). بررسی رابطة بین سرمایه فکری با نوآوری سازمانی مطالعة موردی شرکت سهامی بیمة توسعه، فصلنامة ابتکار و خالقیت در علوم انسانی، دوره 2،شماره 1،صفحات27ـ5

حسنوی، رضا، اخوان، پیمان، رمضان، مجید، زاهدی، محمدرضا. (1395). ارائه مدل سنجش میزان تاثیر مدیریت دانش بر سرمایه‌های فکری در یک مرکز دانش بنیان، نشریه علمی پژوهشی مدیریت فردا، سال15، صص37-20.

حیدری، مرضیه، نیکویی، محمدحسین. (1399). بررسی نقش میانجی سرمایه فکری، نواوری و استراتژی‌های سازمانی بین تسهیم دانش و عملکرد سازمانی، در حال انتشار.

خیراندیش، مهدی، طوری، سارا، حواسی، سحر. (1396). تاثیر مدیریت دانش بر توسعه سازمان از طریق نقش میانجی سرمایه فکری در دانشگاه هوایی شهید ستاری، نشریه علمی ترویجی، سال12، شماره48، صص117-98.

دارابی، رویا، نصیری، محمد، مولایی ایل ذوله، علی. (1396). بررسی تاثیر سرمایه فکری بر فرآیندهای مدیریت دانش متاثر از فرهنگ سازمانی (دانشگاه علوم پزشکی استان مازندران)، مدیریت سلامت، 2 (68)، صص73-65.

سلیمی، راثیان. (1390). ارائه چارچوب مفهومی ارزیابی سرمایه فکری در آموزش عالی: رهیافتی برای مراکز آموزش عالی فنی و مهندسی. فصلنامه آموزش مهندسی ایران41-19.

سمیعی زفرقندی، مرتضی، آقاکثیری، ندا. (1396). سهم سرمایه فکری و مدیریت دانش در یادگیری معلمان، فصلنامه خانواده و پژوهش، شماره35، صص103-88.

صلواتیان، سیاوش، موسویان، مرتضی، ایراندوست، محسن. (1396). الگوی مفهومی پیشنهادی مدیریت دانش برای سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، اندیشه مدیریت راهبردی، سال11، شماره2، پیاپی22، صص184-149.

نوروزی چشمه علی، الهام، روشن، علیقیلی، وفادار، میلاد. (1396). تحلیل اثر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی با نقش میانجی مدیریت دانش در شرکت پایانه‌های نفتی ایران، فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی، سال4، شماره13، صص119-95.

هرج حسن آبادی، فهیمه، مظفری، محمدمهدی. (1396). ضرورت پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان ها و نقش آن در کسب مزیت رقابتی، اولین کنفرانس ملی مطالعات مدیریت نوین مدیریت در ایران.

Bartolacci, F., Caputo, A., & Soverchia, M. (2020). Sustainability and Financial Performance of SMEs: A Bibliometric and Systematic Literature Review. Business Strategy & The Environment.

Cabrilo, Sven Dahms, (2018) "How strategic knowledge management drives intellectual capital to superior innovation and market performance", Journal of Knowledge Management, Vol. 22 Issue: 3, pp.621-648.

Dias Jordão, Jorge Casas Novas, (2017) "Knowledge management and intellectual capital in networks of small- and medium-sized enterprises", Journal of Intellectual Capital, Vol. 18 Issue: 3, pp.667-692.

Harlow, (2018) "Developing a knowledge management strategy for data analytics and intellectual capital", Meditari Accountancy Research, Vol. 26 Issue: 3, pp.400-419.

Hassan, S., Mei, T. S., & Johari, H. (2017). Mediating role of operational capabilities between intellectual capital and organizational performance: a proposed theoretical FRAMEWORK. Academy of Strategic Management Journal, 16 (3).

Hussinki, Paavo Ritala, Mika Vanhala, Aino Kianto, (2017) "Intellectual capital, knowledge management practices and firm performance", Journal of Intellectual Capital, Vol. 18 Issue: 4, pp.904-922.

Masud, H., & Daud, W. N. W. (2019). Human Resource Management Practices and Organizational Commitment: Research Methods, Issues, and Future Directions.

Secundo Giustina, Alessandro Marherita, Gianluca Elia and Giuseppina Passiante, Intangible assets in higher education and research: mission, Performance or both?”, Journal of Intellectual Capital. Vol.11,No.2, (2010),pp: 140-157.

Sila, I. (2020). Investigating changes in TQM’s effects on corporate social performance and financial performance over time. Total Quality Management & Business Excellence, 31 (1-2), 210-229.

 

متن کامل:



شناسایی و بیان شاخص‏های موثر بر مدیریت سرمایه‏فکری با رویکرد الگوی‏دانشی

 در گمرکات کشور

 

 

 

 

 

چکیده

هدف: سازمان­ها برای توسعه خود باید دارای قابلیت­هایی باشند که بتوانند برای ایجاد منابع کمیاب، ارزشمند و تقلید ناپذیر به کار برند. مدیریت سرمایه فکری، مزیت رقابتی است که تقلید آن سخت می‏باشد. هدف این پژوهش شناسایی و بیان شاخص­های موثر بر مدیریت سرمایه فکری با رویکرد الگوی دانشی در گمرکات کشور است.

روش پژوهش: پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با به کارگیري روش داده بنیاد انجام گرفته است. ابزار جمع‏آوري داده‏ها، مصاحبه‏هاي نیمه ساختار یافته و به منظور گردآوري اطلاعات، با به کارگیري روش نمونه‏گیري هدفمند با20 نفر از خبرگان و آگاهان اداره گمرک کشور مصاحبه انجام شد. تجزیه و تحلیل داده­ها در سه مرحله کدگذاري باز، محوري و انتخابی انجام گرفت.

یافته‏ها: در قالب مدل پارادایمی شامل سرمایه‏ارتباطی، سرمایه‏انسانی، سرمایه‏ساختاری به عنوان مقوله‏محوري و یادگیری‏سازمانی، نگرش سیستمی و فناوری اطلاعات به عنوان شرایط علی، سازمان­های همکار، نظریه پردازان خارجی، دولت و شرایط محیطی به عنوان عوامل زمینه­ای، موانع و چالش­ها شامل، عوامل سازمانی به عنوان راهبردها و خط‏مشی­گذاری دانش‏محور، مدیریت‏دانش، نوآوری،خلاقیت، ایده و سازمان دانش محور به عنوان پیامد قرار گرفت. 

نتایج: مبین معناداری مدل‏های اندازه‏گیری و معادلات‏ساختاری در سطح اطمینان 99% می‏باشد.

 

واژگان کلیدي: مدیریت سرمایه‏فکری­، الگوی‏دانشی، گمرکات‏کشور، شاخص‏های دانشی.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

در اقتصاد دانائی محور، فعالیت­های سازمان بر اساس دانش روز سازمان شکل می­گیرند و توجه بیشتر به مدیریت دارائی­های نامشهود و انواع سرمایه­های ناملموس در سازمان معطوف می­شود. در این میان سازمان­هایی موفق­ترند که از این دارائی­های باارزش به نحو مطلوبتری استفاده کنند. در اقتصاد دانش محور، از سرمایه فکری¹  به منظور ایجاد ارزش برای سازمان استفاده می‌شود و در دنیای امروز، موفقیت هر سازمان به توانایی مدیریت این دارایی­ها بستگی دارد. مدیریت سرمایه فکری به مانند مدیریت هر منبعی دارای، فرصت­های بی­نظیر و در عین حال به دنبال خود، چالش­های خاص خود را دارد. امروزه نگاه مدیران از دارائی­های مشهود به دارائی های نامشهود معطوف شده است(آقاجانی و شایقی،­1392). ظهور اقتصاد دانش محور و رقابت مبتنی بر دانش،‌ سازمان‌ها را بر آن داشته است که به سازماندهی دارایی‌های و تلقی ارزش راهبردی از آن اهمیت دهند­(سلیمی و راثیان،­1390).‌ در دهه گذشته موضوع سرمایه فکری برای دانشمندان بسیار مهم بود پس از اینکه جهان دغدغه آشکاری از اقتصاد دانش را نشان داد، سرمایه فکری به عنوان یکی از عوامل اساسی عملکرد شرکت شناخته شده است(سرنکو و بونتیس²، 2013; آلام³، 2018).

 سرمایه فکری دارای سه بعد است و بسته به دیدگاه که از طریق آن مشاهده می­شود. این­ها عبارتند از: سرمایه انسانی، بر اساس منابع انسانی، سرمایه ساختاری مبتنی بر سازمان­ها و سرمایه فکری مبتنی بر هماهنگ­سازی رابطه بین سازمان و محیط اطراف(جوردن و داسیلوا⁴، 2017). 

در محیط امروزی سازمان­هایی پیشرفت خواهند کرد که خود را سازمان‌های یادگیرنده­ای بدانند که هدفشان بهبود مداوم سرمایه فکری است‌ ‌ از مزایای سنجش ابعاد سرمایه‌های فکری می‌توان شناسایی و تعیین دارایی‌های نامشهود تشخیص الگوهای جریان دانش در سازمان‌ اولویت‌بندی مباحث کلیدی دانش‌ سرعت‌دهی به الگوهای یادگیری سازمانی‌ ایجاد فرهنگ عملکردگرا و را برشمرد(تقی نتاج و مومن زاده، 1392). اما با وجود اهمیت فزاینده سرمایه فکری به عنوان منبع حیاتی رقابت سازمان‌ها درک محدودی از آن وجود دارد این در حالی است که اندازه‌گیری و مدیریت سرمایه فکری به مدیران سازمان‌ها اجازه ایجاد،‌ پرورش،‌ کنترل و حفظ یک منبع مستحکم مزیت رقابتی را می دهد چیزی که به سادگی به تصرف رقبا در نخواهد آمد(بارتولاچی و همکاران⁵،­2020). در زمینه اقتصاد مبتنی بر دانش، تحقیقات دانشگاهی برای تولید دانش علمی به عنوان یک منبع برای مزیت رقابتی و پیشرفت اجتماعی اساسی است(فولوود⁶ و همکاران، 2013; جسوس⁷، 2019).

پژوهش­ها نشان می­دهد که سازمان­هایی که تأکید بیشتري بر سرمایه هاي فکري دارند، نسبت به دیگر سازمان­ها نوآورترند. زیرا در چنین سازمان­هایی، به علت وجود سرمایه­هاي فکري و استفاده از دانش، یادگیري نیز بیشتر است که این امر به نوبه خود، ارائه راهکارهاي جدید براي انجام امور و به طور کلی نوآوري را در پی خواهد داشت (چوپاني و همکاران، 1393).

دانش و سرمایه­هاي فکري به عنوان عوامل پایدار براي به دست آوردن مزیت رقابتی برای سازمان ها و نگهداري آن، تشخیص داده شده است (سیلا⁸،­2020). به بیان دیگر، عامل دانش در جایگاه مهم­ترین سرمایه، جایگزین سرمایه­های مالی و فیزیکی در اقتصاد جهانی شده و اقتصاد صنعتی جای خود را به اقتصاد دانش محور داده است. با وجود اینکه دانش به عنوان عامل اصلی در دستیابي به مزیت رقابتي پایدار یک قدرت محسوب مي­شود، اما برخورداري از دارایي­هاي دانشي، به خودی خود قدرت آفرین و ارزش آفرین نیست؛ بلکه تسهیم و اشتراک آن با دیگر اعضاي درون سازماني و برون سازماني، زمینه خلق دارایي­هاي دانشي جدید و ارزش­آفرین را فراهم خواهد ساخت(مسعود و دائود⁹، 2019).

 اما اهمیت استفاده از الگوهای مدیریت سرمایه فکری در بخش دولتی­، مبنی بر این واقعیت است که ناملموس بودن در نهادهای بخش مدیریت دولتی به مراتب بیشتر از مؤسسات خصوصی است. اوّل، به این دلیل که بخش­های مدیریت دولتی تمایل به داشتن اهداف چندگانه، با ماهیت غیر اقتصادی دارند؛ دوم، به خاطر اینکه در میان منابع مولّدی مثل منابع انسانی، دانش، سرمایه، مواد خام و ماشین آلات؛ نهادهای مدیریت بخش دولتی به شدت از دو مورد اوّل استفاده می­کنند که ناملموسند و در پایان به این سبب که محصول نهایی مدیریت بخش دولتی، خدمات است که ناگزیر ناملموس می­باشد. بنابراین، بخش دولتی همیشه به شدت وابسته به سرمایه انسانی و متمرکز بر برون دادهای ناملموس بوده است(وال، 2005; صادقی و همکاران، 1396). 

سرمایه فکری: مفهوم سرمایه فکری اولین بار در سال 1969 توسط شخصی به نام جان کنث گالباریث¹⁰ به کار برده شد. اگرچه تام استوارت در سال 1991 با انتشار مقاله وی تحت عنوان «چگونه سرمایه فکری به دارایی ارزشمندی برای آمریکایی ها تبدیل شده» در مجله فورچون به مفهوم سرمایه فکری عمومیت بخشید. استورات¹¹ در سال 1997 سرمایه فکری را شامل، سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه رابطه ای (مشتری)، قلمداد می کرد. در حالی که ادوینسون¹² در سال 1997 تفاوت اساسی را بین سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری که خود به سرمایه سازمانی و سرمایه رابطه ای تقسیم می شود را عوامل تشکیل دهنده سرمایه فکری می دانست. همچنین، مدل دیگری به نام مدل ادوینسون مالون سرمایه فکری را متشکل از سه جزء سرمایه ساختاری، سرمایه انسانی و سرمایه مشتری می داند. در نهایت، در سال های اخیر متغیرهای متنوعی جهت تعریف سرمایه فکری بیان شد. یک طبقه بندی که مورد قبول است. سرمایه فکری را متشکل از سه جزء سرمایه انسانی (افرادی که ابداع و نوآوری می کنند). سرمایه ساختاری (ابزاری جهت انتقال و تقسیم دانش)، و سرمایه ارتباطی (روابطی که در تجارت، ارزش ایجاد می کند)، می داند(حسنوی و همکاران، 1395، 22). سرمایه فکری به عنوان مجموعه دانش که سازمان ها برای کسب مزیت رقابتی استفاده می کنند، در عملکرد نقش مهمی ایفا می کند. سرمایه فکری فراهم کننده یک پایگاه منابع جدیدی است که از طریق آن سازمان می تواند به رقابت بپردازد. بنتیس معتقد است، سرمایه فکری عبارت است از، تلاش برای استفاده موثر از دانش (محصول نهایی)، در مقابل اطلاعات (ماده خام)، است. سرمایه فکری اصطلاحی برای ترکیب دارایی ناملموس بازار، دارایی فکری، دارایی انسانی و دارایی زیرساختاری است که سازمان را برای انجام فعالیت های خود توانمند می سازد(احمدی و همکاران، 1395). به عبارت دیگر، سرمایه های فکری به صورت گروهی از دارایی های دانش محور تعریف می شوند که به یک سازمان اختصاص دارند و جزء ویژگی های آن سازمان محسوب می شوند و به طور قابل ملاحظه ای از طریق افزایش سطح ارزش افزوده برای ذینفعان کلیدی، به بهبود وضعیت رقابتی سازمان منجر می شوند. سرمایه فکری شامل، همه فرآندها و داراییهایی می شود که معمولأ در ترازنامه نشان داده نمی شود و همچنین، شامل همه دارایی های ناملموس می‏شود(نوروزی چشمه علی و همکاران، 1396).

مدیریت دانش: بیش از ده سال از عمر ابداع مفهوم کلی مدیریت دانش می گذرد و در این مدت، تعاریف گوناگونی در این خصوص ارائه گردیده که هر یک ابعادی از این موضوع را نمایش می دهند. مدیریت دانش، فرآیند نظام مند منسجمی است که ترکیب مناسبی از فناوری های اطلاعاتی و تعامل انسانی را به کار می گیرد تا سرمایه های اطلاعاتی سازمان را شناسایی، مدیریت و تسهیم کند. این دارایی ها شامل پایگاه های اطلاعاتی، اسناد، سیاست ها و رویه های می شود. علاوه بر این هم دانش آشکار و هم دانش ضمنی کارکنان را در بر می گیرد و از روش های متنوع و گسترده برای تصرف، ذخیره سازی و تسهیم دانش در داخل یک سازمان استفاده می کند (هرج حسن آبادی و مظفری، 1396). مدیریت دانش، دانستن ارزش دانش، فهم اطلاعات سازمان، استفاده از سیستم های فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور حفظ، استفاده و کاربرد دوباره دانش می باشد (هرج حسن آبادی و مظفری، 1396). مدیریت دانش، شامل فرآیند ترکیب بهینه دانش و اطلاعات در سازمان و ایجاد محیطی مناسب به منظور تولید، اشتراک و به کارگیری دانش و تربیت نیروهای انسانی خلاق و نوآور است (اولیو و کانددی¹³، 2006). مدیریت دانش، فرآیند کشف، توسعه و ایجاد، نگهداری، ارزیابی و به کار گیری دانش مناسب در زمان مناسب توسط فرد مناسب در سازمان است که از طریق ایجاد پیوند میان منابع انسانی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و ایجاد ساختاری مناسب برای دست یابی به اهداف سازمانی صورت می پذیرد (صیادی و همکاران، 1395).

جدول 1:خلاصه پیشینه پژوهش

ردیف	نام پژوهشگر	سال	عنوان پژوهش	یافته ها
1	حیدری و نیکویی	1399	بررسی نقش میانجی سرمایه فکری، نوآوری و استراتژی های سازمانی بین تسهیم دانش و عملکرد سازمانی	نتایج نشان می دهد که، تاثیر تسهیم دانش بر سرمایه فکری، نوآوری و استراتژی های سازمانی معنادار است. تاثیر سرمایه فکری، نوآوری و استراتژی های سازمانی بر عملکرد سازمانی معنادار بوده است. همچنین، تسهیم دانش تاثیر معناداری بر عملکرد سازمانی داشته است. در مجموع، نتایج نشان می دهد که، سرمایه فکری، نوآوری و استراتژی های سازمانی در رابطه بین تسهیم دانش و عملکرد سازمانی نقش میانجی دارد.
2	خیراندیش و همکاران	1396	بررسی تاثیر مدیریت دانش بر توسعه سازمان از طریق نقش میانجی سرمایه فکری در دانشگاه هوایی شهید ستاری	نتایج نشان داد که، مدیریت دانش بر توسعه سازمان و سرمایه فکری و سرمایه فکری بر توسعه سازمان تاثیر مثبت و معناداری دارند. همچنین، نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که، سرمایه فکری باعث افزایش تاثیر مدیریت دانش بر توسعه سازمان می شود.
3	دارابی و همکاران	1396	بررسی تاثیر سرمایه فکری بر فرآیندهای مدیریت دانش متاثر از فرهنگ سازمانی در دانشگاه علوم پزشکی استان مازندارن	نتایج پژوهش نشان می دهد که، سرمایه فکری بر فرآیندهای مدیریت دانش (دانش آفرینی، جذب دانش، سازماندهی دانش، ذخیره دانش، انتشار دانش، بکارگیری دانش)، تاثیر نسبتأ قوی و معناداری داشته است.
4	صلواتیان و همکاران	1396	بررسی الگوی مفهومی پیشنهادی مدیریت دانش	نه عنصر یا مقوله تعیین نیازها، راهبردها و اهداف دانشی، شناسایی و کشف دانش، ذخیره و سازماندهی دانش، تسهیم دانش و به کارگیری دانش، نظام مستندسازی، ارزیابی، شناسایی فعال و حذف دانش منسوخ شده و بازخورد به منبع دانش است که بر نحوه اثربخش جریان دانش در سازمان صداوسیما اشاره دارد.
5	سمیعی زفرقندی و آقاکثیری	1396	بررسی سهم سرمایه فکری و مدیریت دانش در یادگیری معلمان	یافته ها نشان می دهد که، مدیریت دانش و سرمایه فکری با یادگیری معلمان رابطه مثبت و معناداری دارد. براساس نتایج تحقیق ابعاد متغیر سرمایه فکری شامل، سرمایه ساختاری، انسانی و ارتباطی هر یک به ترتیب به میزان 0.29، 028، 0.27 درصد و ابعاد مدیریت دانش شامل، شناسایی و ایجاد، بکارگیری، هدفمندسازی و انتقال دانش هر یک به میزان 0.20، 0.39، 0.26درصد از متغیر ملاک، یادگیری را پیش بینی می کنند.
6	نوروزی چشمهعلی و همکاران	1396	بررسی تحلیل اثر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی با نقش میانجی مدیریت دانش در شرکت پایانه های نفتی ایران	نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که، سرمایه انسانی و ساختاری و رابطه ای بر عملکرد سازمان تاثیر مثبت دارد و از سوی دیگر، این اجزاء به طور غیرمستقیم با نقش میانجی مدیریت دانش بر عملکرد سازمان تاثیر مثبت دارند.
7	اقبال و همکاران	2019	بررسی تاثیر مدیریت دانش بر عملکرد سازمانی با نقش میانجی نوآوری و سرمایه فکری در آموزش عالی	نتایج پژوهش نشان می دهد که، فرآیندهای مدیریت دانش بر عملکرد دانشگاه های پاکستان تاثیر معناداری دارد. همچنین، مدیریت دانش به طور مستقیم و غیرمستقیم از طریق نقش میانجی نوآوری و سرمایه فکری بر عملکرد تاثیر مثبت می گذارد.
8	هارلو	2018	بررسی توسعه استراتژی مدیریت دانش بر سرمایه فکری	نتایج پژوهش نشان می دهد که، برای دستیابی به اهداف شرکت، استراتژی مدیریت دانش لازم است. همچنین، استراتژی های مدیریت دانش و ابعاد مدیریت دانش بر سرمایه فکری تاثیر معناداری دارد.
9	کابریلو و دامس	2018	چگونه مدیریت دانش استراتژیک، سرمایه فکری را به نوآوری و عملکرد هدایت می کند؟	نتایج پژوهش نشان میدهد که، ابعاد سرمایه فکری (سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی)، تاثیر مستقیمی بر عملکرد و نوآوری دارد. اما سرمایه انسانی تاثیر مستقیمی بر عملکرد و نوآوری ندارد. همچنین، مدیریت دانش نقش تعدیل کننده در رابطه بین سرمایه فکری و اجزای آن بر عملکرد و نوآوری دارد.
10	حسن و همکاران	2017	ارائه چارچوبی برای سرمایه فکری و عملکرد شرکت	برای بهبود قابل توجه در عملکرد، سرمایه فکری و قابلیت های عملیاتی اجباری هستند و مکمل یکدیگرند. آن ها می توانند با هم، یک اثر هم افزایی بر عملکرد سازمانی داشته باشند.
11	دیاس جوردیو و نواس	2017	بررسی تاثیر مدیریت دانش و سرمایه فکری در شرکت های کوچک و متوسط	نتایج پژوهش نشان می دهد که، اجزای مدیریت دانش (خلق دانش، ساماندهی، به اشتراک گذاری و کاربرد دانش )، بر سرمایه های فکری (ساختاری، رابطه ای و انسانی)، تاثیر مثبت و معناداری می گذارد.
12	هسونکی و همکاران	2017	بررسی تاثیر سرمایه فکری و مدیریت دانش بر عملکرد شرکت	نتایج نشان می دهد که، شرکت هایی که سطح بالایی از سرمایه فکری را دارند در استفاده از مدیریت دانش کاراتر هستند. همچنین، شرکت هایی دارای سطح بالای از سرمایه فکری می‏توانند عملکرد نوآوری شرکت را با سطوح بالای مدیریت دانش مطابقت دهند.

با توجه به همپوشاني مفهومي بين سرمايه­هاي فكري يك سازمان(­سرمايه انساني، سازماني و اجتماعي) و رویکرد الگوی دانشی، مولفه­هاي مديريت دانش مي­توانند زيربناي يك الگوي مفهومي از اجزای سرمايه­فكري را شكل دهند همچنين، نظر به تعاريف مطرح شده پيرامون مفهوم نقشه دانش چنين مي­توان استنباط نمود كه نقشه دانش به منزله ابزار يا وسيله­اي براي آگاهي از دارايي­ها و سرمايه­هاي فكري موجود، شناسايي و رديابي جايگاه و روابط بين اين دارايي­ها در سازمان است. لذا يك الگوي مطلوب سرمايه فكري مي­تواند در برگيرنده ايجاد نقشه­هاي دانش با رويكرد­هاي متفاوت باشد. فقدان يك كار تحقيقي كه جوانب فوق را در حوزه سرمايه فكري و رویکرد خط مشی دانشی با يكديگر پوشش داده باشد، پژوهشگر را وا­داشت تا تحقيقات و استانداردهايي كه به طور مجزا از موارد فوق را تحت پوشش قرارداده اند، مدنظر قرار داده و يك الگوي سرمايه فكري با رویکرد مدیریت دانش برای گمرکات کشور ارائه دهد. بنابراین سوال اصلی این است که، آیا امکان شناسایی و بیان شاخص­های موثر بر مدیریت سرمایه فکری با رویکرد الگوی دانشی در گمرکات کشور وجود دارد یا خیر؟

روش پژوهش

از آنجا که پژوهش حاضر در پی درک عوامل موثر بر مدیریت سرمایه فکری با رویکرد الگوی دانشی در گمرکات کشور، رهنمودهای موثقی را ارائه دهد یک پژوهش کاربردی محسوب می شود. از سوی دیگر با توجه به دانش افزایی ناشی از طراحی الگوی مدیریت سرمایه فکری با رویکرد الگوی دانشی در گمرکات کشور و بررسی اثرات متغیرهای موثر در آن، این پژوهش جهت گیری توسعه ای نیز دارد. پژوهش حاضر در مرحله کیفی بر پارادایم تفسیری و در مرحله کمی بر پایه پارادایم اثبات­گرایی استوار است. از آنجا که پژوهش حاضر در زمره پژوهش­های ترکیبی به شمار می­رود، تبعا در انجام آن نیز از راهبرد های پژوهش کمی و کیفی استفاده می­شود، راهبرد کیفی مورد استفاده در مرحله اول پژوهش نظریه داده بنیاد و راهبرد های کمی مورد استفاده در این پژوهش پیمایش و همبستگی میباشد. جامعه آماری هدف این پژوهش در بخش کیفی؛ به منظور گردآوري اطلاعات، با به کارگیري روش نمونه­گیري هدفمند با20 نفر از خبرگان شامل اساتید دانشگاه و خبرگان و آگاهان اداره گمرک کشور مصاحبه انجام شد و در بخش کمی، جامعه آماری هدف این پژوهش عبارت بودند از کارکنان گمرک استان آذربایجان شرقی به تعداد 434 نفر می­باشند که با استفاده از فرمول کوکران برای جوامع محدود 204نفر حجم نمونه بدست آمد.

مقداری طلاغات از ­کتاب­ها، مقالات و اسناد و مدارک بدست آمده است. داده­های اولیه نیز از مصاحبه حاصل شده­اند و در بخش کمی، پرسشنامه، ابزار عمده گردآوری داده­ها در این پژوهش پرسشنامه می­باشد. پس از بررسی ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش و نیز تحلیل مصاحبه­های صورت گرفته با کارشناسان گزاره­های اصلی استخراج و بر آن اساس پرسشنامه­ای مشتمل بر 204 سوال طراحی گردید. سوالات پرسشنامه در قالب طيف پنج­گانه لیکرت طراحی گردید. از این منظر پژوهش حاضر در زمره پژوهش­های میدانی و کتابخانه­ای به شمار می­رود. دراین پژوهش اعتبار صوری به وسیله آزمودنی­ها درپیش آزمون مورد بررسی قرارگرفت. درنتیجه برخی گویه­ها ازنظرنوشتاری بهبود یافته و متن پرسشنامه نیز از لحاظ ظاهری زیباتر شد و پس ازاصلاحات انجام شده، اعتبارصوری­ ابزار تاییدگردید و مقدار ضریب آلفای کرونباخ ­(885/0) نشان دهنده پایایی بالا و قابل قبول پرسشنامه است. به منظورسنجش اعتبارمحتوای پرسشنامه، از ارزیابان و داورانی استفاده شد که از اساتید دانشگاهی و خبرگان گمرکات کشور بودند، باتوجه به این که تعداد ارزیابان 14 نفرمی­باشد، براساس جدول مربوط به شاخص لاوشه، حداقل مقدار قابل قبول باید 51درصد باشد تا گزینه مورد نظر باقی بماند، درغیراین صورت گزینه از نظر خبرگان اعتبار نداشته و باید حذف شود. پس ازمحاسبه اعتباربه وسیله فرمول لاوشه مشخص شد که تمامی گویه­ها دارای نسبت اعتبارمحتوای قابل قبول هستند. خلاصه نسبت اعتبارمحتوا به شرح جدول 2  است.

جدول 2: اعتبار محتوی پرسشنامه

شماره گویه	1	2	3	4		5	6	7	8	9	10	11
Cvr محاسبه شده	%85	85%	85%	85%		57%	71%	57%	100%	85%	71%	100%
شماره گویه	12	13	14	15		16	17	18	19	20	21	22
Cvr محاسبه شده	100%	85%	57%	71%		100%	100%	71%	85%	85%	95%	85%
شماره گویه	23	24	25	26		27	28	29	30	31	32	33
Cvr محاسبه شده	71%	85%	85%	85%		57%	85%	71%	71%	85%	60%	85%
شماره گویه	34	35	36	37		38	39	40	41	42	43	44
Cvr محاسبه شده	100%	85%	71%	85%		85%	85%	57%	100%	71%	57%	85%
شماره گویه	45	46	47	48		49	50	51	52	53	54	55
Cvr محاسبه شده	100%	86%	87%	85%		57%	85%	85%	71%	85%	70%	100%
شماره گویه	56	57	58	59		60	61	62	63	64	65	66
Cvr محاسبه شده	85%	85%	71%	85%		85%	71%	71%	71%	85%	66%	100%
شماره گویه	67	68	69		70	71	72	73	74	75	76	77
Cvr محاسبه شده	85%	100%	89%		57%	100%	85%	85%	57%	71%	85%	57%
شماره گویه	78	79	80		81	82	83	84	85	86	87	88
Cvr محاسبه شده	100%	100%	88%		71%	85%	97%	57%	71%	57%	85%	85%
شماره گویه	56	57	58	59		60	61	62	63	64	65	66
Cvr محاسبه شده	85%	85%	71%	85%		85%	71%	71%	71%	85%	92%	100%
شماره گویه	67	68	69		70	71	72	73	74	75	76	77
Cvr محاسبه شده	85%	100%	85%		57%	100%	85%	85%	57%	71%	85%	57%
شماره گویه	78	79	80		81	82	83	84	85	86	87	88
Cvr محاسبه شده	100%	100%	85%		71%	85%	87%	62%	71%	57%	85%	85%
شماره گویه	89	90	91	92		93	94	95	96	97	98	99
Cvr محاسبه شده	65%	85%	71%	72%		55%	81%	92%	71%	87%	55%	90%
شماره گویه	100	101	102		103	104	105	106	107	108	109	110
Cvr محاسبه شده	75%	82%	87%		57%	100%	88%	85%	56%	71%	85%	51%
شماره گویه	111	112	113		114	115	116	117	118	119	120	121
Cvr محاسبه شده	100%	100%	85%		71%	85%	77%	57%	71%	57%	85%	85%
شماره گویه	122	123	124	125		126	127	128	129	130	131	132
Cvr محاسبه شده	85%	85%	71%	86%		85%	71%	71%	71%	85%	70%	100%
شماره گویه	133	134	135		136	137	138	139	140	141	142	143
Cvr محاسبه شده	85%	100%	85%		67%	100%	85%	85%	58%	71%	85%	57%
شماره گویه	144	145	146		147	148	149	150	151	152	153	154
Cvr محاسبه شده	100%	100%	80%		71%	85%	59%	52%	71%	57%	85%	85%
شماره گویه	155	156	157	158		159	160	161	162	163	164	165
Cvr محاسبه شده	85%	85%	71%	81%		85%	71%	71%	71%	84%	80%	100%
شماره گویه	166	167	168		169	170	171	172	173	174	175	176
Cvr محاسبه شده	83%	100%	84%		57%	100%	85%	85%	58%	75%	83%	57%
شماره گویه	177	178	179		180	181	182	183	184	185	186	187
Cvr محاسبه شده	100%	100%	85%		71%	87%	67%	54%	71%	67%	85%	82%
شماره گویه	188	189	190	191		192	193	194	195	196	197	198
Cvr محاسبه شده	81%	88%	71%	86%		85%	71%	71%	71%	85%	60%	100%
شماره گویه	199	200	201		202	203	204
Cvr محاسبه شده	83%	94%	87%		89%	100%	72%

 در این پژوهش برای ورود داده ها،سنجش پایایی ابزارازنرم افزارSPSS  و برای سنجش اعتبارسازه هاواعتبارمقیاس اندازه­گیری که بااستفاده ازتحلیل عاملی تأییدی صورت گرفته است ورسیدن به مدل معادلات ساختاری ازنرم افزار AMOS استفاده شده است

یافته­ها

در این مرحله از پژوهش، متن پیاده شده از مصاحبه با تعدادی از اساتید و خبرگان گمرکات کشور، پس از مطالعه بادقت و چندباره آن، خلاصه شده و کلمات، جملات و عبارت­هایی که در ارتباط با فرایند مدیریت سرمایه فکری در الگوی دانشی اولیه بود، از دل متون بیرون کشیده شد. روش تحلیل اطلاعات در این پژوهش براساس رویکرد نظاممند نظریه­ای استراوس و کوربین در سه گام اصلی کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی استفاده شده است که مبتنی بر مقایسه مداوم است. مقوله­های عمده در قالب یک مدل پارادیمی (مدل زمینه­ای) حول مقوله هسته به یکدیگر ارتباط داده می­شوند. در واقع، مدل ترسیم شده به توصیف صوری مقوله­ی و تحلیل و تبیین آن می­پردازد. این فرآیند را ترکیب مقوله هسته و پالایش و آراستن سازه­های منتج شده از آن اطلاق می­شود. مدل مذکور به صورت یک مدل یا نمودار صوری، اما معنایی و مفهومی به شکل (1) ترسیم شد.

در همین راستا مقولات استخراجی به صورت زیر دسته بندی شد:

شرایط علّی: یادگیری سازمانی،نگرش سیستمی وفناوری اطلاعات

شرایط محوری: سرمایه ارتباطی، سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری

بستر حاکم: سازمانهای همکار، نظریه پردازان خارجی، دولت و شرایط محیطی

شرایط مداخله­گر: موانع و چالش­ها شامل، عوامل سازمانی، شرایط جامعه، عوامل فردی و عدم آموزش و پژوهش

راهبردها: خط مشی گذاری، برنامه استراتژیک و رضایت و وفاداری کارکنان

پیامد: خط مشی گذاری دانش محور، مدیریت دانش، نوآوری،خلاقیت و ایده وسازمان دانش محور

 

شکل 1: مدل مفهومی تحقیق

در این پژوهش برای آزمون فرضیات مدل معادله ساختاری نهایی در نظر گرفته شده است که با توجه به حمایت مدل­های اندازه گیری توسط داده­های جمع آوری شده، شرایط لازم برای آزمون و برآورد مدل­های معادله ساختاری به وجود آمده است. مدل معادله ساختاری شکل (2)، مدل کلی پژوهش را نشان می­دهد.

 

شکل2: مدل معادلات ساختاری پژوهش مبیین فرایند مدیریت سرمایه فکری با رویکرد الگوی دانشی

 

 

 

 

همانطوریکه در جدول 3، آمده است شاخص­های برازش مدل همگی بیانگر تأیید مدل در سطح اطمینان ۹۹ درصد است.

 

جدول 3: شاخص­های برازش مدل اندازهگیری

شاخص ها	CMIN/DF	IFI	TLI	CFI	RMSEA
مدل فرایند الگوی دانشی دانش محور	2.888	0.939	0.995	0.935	0.071

 

جدول 4: نتایج تحلیل مسیر روابط تحقیق

مسیر			تخمین غیراستاندارد	خطای استاندارد	نسبت بحرانی	سطح معناداری	ضریب استاندارد	ضریب تعیین
سرمایه فکری	<---	شرایط علی	0.632	0.073	8.676	***	0.763	0.582
راهبرد/تعاملات	<---	سرمایه فکری	0.453	0.072	6.262	***	0.579	0.335
راهبرد/تعاملات	<---	موانع و چالشها	0.559-	0.076	7.349-	***	0.762-	0.581
راهبرد/تعاملات	<---	عوامل زمینه ای	0.506	0.173	2.922	0.003	0.284	0.081
پیامد	<---	راهبرد/تعاملات	0.737	0.122	6.044	***	0.652	0.452

 

بحث و نتیجه گیری

امروزه در سازمان­ها علاوه بر دارایی­های مشهود، دارایی­های نا­مشهود اهمیت کلیدی را در راستای موفقیت هر چه بیشتر سازمان­ها بر عهده دارند. و هر سازمانی در جهت توسعه یک اقتصاد و سیستم دانش محور در تلاش است.زیرا این منابع جزئی از منابع بی­پایان و از عناصر کلیدی موفقیت هر سازمان هستند. سرمایه فکری از مهم ترین دارایی­های نا­مشهود سازمان است، سرمایه فکری زاده عرصه علم و دانش است و می­تواند نقش بسیار موثری را در راستای موفقیت مستمر سازمان ایفا نماید. مدیریت سرمایه فکری برای موفقیت طولانی مدت یک سازمان بسیار پراهمیت است و اهمیت دانش به عنوان یک دارایی مهم و باارزش برای سازمان­های امروزی سبب شده است تا نحوه کسب، توسعه، بهره­برداری، اداره صحیح و ارتقای آن به یکی از مسؤولیت­ها و چالش های اساسی سازمان ها تبدیل شود. امروزه مدیریت دانش نقش بسیار مهمی در ارتقا و بهبود شایستگی­های اساسی بازی می­کند تا جایی که می­توان از مدیریت دانش به عنوان تغییردهنده ساختار سازمانی و فراهم کننده محیطی پویا جهت بهبود شایستگی­های اساسی سازمان تعبیر کرد. با توجه به چنین رویکردی، دانشِ سازمان، نشاندهنده توانایی سازمان است و موجب ظهور روش مدیریتی جدیدی بر اساس اطلاعات و دانش شده است که همان مدیریت دانش نامیده می­شود و امروزه به یک منبع استراتژیک مهم تبدیل شده است. فضای کسب وکار مبتنی بر دانش نیازمند رویکردی است که دارایی­های نامشهود جدید سازمانی مثل دانش، شایستگی‏ها و نوآوری­های نیروی انسانی، روابط انسانی، روابط با مشتری و فرهنگ سازمانی، نظام­ها و ساختارهای سازمانی و ... را در بر گیرد. از این‏رو هدف از این پژوهش شناسایی و بیان شاخص­های موثر بر مدیریت سرمایه فکری با رویکرد الگوی دانشی در گمرکات کشور می­باشد، که با استفاده از رویکرد کیفی و با به کارگیري روش تحقیق داده بنیاد انجام گرفته است. ابزار جمع آوري داده­ها، مصاحبه­هاي نیمه ساختار یافته بوده و به منظور گردآوري اطلاعات، با به کارگیري روش نمونه­گیري هدفمند با 20 نفر از خبرگان شامل اساتید دانشگاه، و خبرگان و مدیران گمرکات کشور مصاحبه انجام شد. نتایج حاصل از تحلیل داده­های کیفی پژوهش عبارتند از: شرایط علّی(یادگیری سازمانی، نگرش سیستمی وفناوری اطلاعات)، شرایط محوری(سرمایه ارتباطی، سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری)، بستر حاکم (سازمان­های همکار، نظریه­پردازان خارجی، دولت و شرایط محیطی)، شرایط مداخله­گر(موانع و چالش­ها شامل، عوامل سازمانی، شرایط جامعه، عوامل فردی و عدم آموزش و پژوهش)، راهبردها (خط مشی­گذاری، برنامه استراتژیک و رضایت و وفاداری کارکنان)، پیامد(الگوی دانش محور، مدیریت دانش، نوآوری،خلاقیت و ایده وسازمان دانش محور).

با توجه به جدول 4، از آنجائیکه میزان 01/0 >0.000P= می باشد و میزان8.676t= و این میزان از مقدار بحرانی 58/2بالاتر است بنابراین با داده‌های جمع آوری شده از نمونه آماری این پژوهش، مدیریت سرمایه فکری با رویکرد الگوی دانشی در گمرکات کشور شامل: یادگیری سازمانی، نگرش سیستمی وفناوری اطلاعات در میل به سرمایه فکری اثر معناداری دارد. و یافته های بدست آمده منطبق است با یافته­های فتاح ناظم و دیگران(1393)، سمیعی زفرقندی و آقاکثیری(1396)  و نوروزی چشمه­علی و همکاران(1396)، که نشان داد، مديريت سرماية انساني، مديريت سرمايه ساختاري و مديريت سرمايه رابطه­اي با عملكرد كاري كاركنان دارد و . سرمایه انسانی و ساختاری و رابطه ای بر عملکرد سازمان تاثیر مثبت دارد و از سوی دیگر، این اجزاء به طور غیرمستقیم با نقش میانجی مدیریت دانش بر عملکرد سازمان تاثیر مثبت دارند. طبق جدول 4، ضریب تعیین شرایط علی مدیریت سرمایه فکری با رویکرد الگوی دانشی در گمرکات کشور شامل: یادگیری سازمانی،نگرش سیستمی وفناوری اطلاعات در میل به سرمایه فکری 582/0 می­باشد و این بدان معناست که شرایط علی با ابعادش 58.2 درصد از سرمایه فکری را تبیین و پیشبینی می­کند. از آنجائیکه میزان 05/0 >0.003P= می باشد و میزان2.922t= و این میزان از مقدار بحرانی 58/2بالاتر است بنابراین با داده‌های جمع­آوری شده از نمونه آماری این پژوهش، ویژگی­های زمینه­ای در حوزه­های سازمان­های همکار، نظریه پردازان خارجی، دولت و شرایط محیطی در میل به راهبردها و تعاملات اثر معناداری دارد.  ضریب تعیین ویژگی­های زمینه­ای در حوزه­های سازمان­های همکار، نظریه­پردازان خارجی، دولت و شرایط محیطی در میل به راهبردها و تعاملات 081/0 می­باشد و این بدان معناست که ویژگی­های زمینه­ای در حوزه­های سازمان­های همکار، نظریه پردازان خارجی، دولت و شرایط محیطی 1/8درصد از راهبردها و تعاملات را تبیین و پیشبینی می­کند با یافته های . از آنجائیکه میزان 01/0 >0.000P= می باشد و میزان7.349t=- و این میزان از مقدار بحرانی 58/2بالاتر است بنابراین با داده‌های جمع آوری شده از نمونه آماری این پژوهش، موانع و چالش­ها شامل عوامل سازمانی، شرایط جامعه، عوامل فردی و عدم آموزش و پژوهش مناسب در میل به راهبردها و تعاملات اثر معناداری دارد با یافته­های هسونکی و همکاران(2017)، بررسی تاثیر سرمایه فکری و مدیریت دانش بر عملکرد شرکت هماهنگ بوده و شرکت­هایی که سطح بالایی از سرمایه فکری را دارند در استفاده از مدیریت دانش کاراتر هستند. ضریب تعیین موانع و چالش­ها شامل عوامل سازمانی، شرایط جامعه، عوامل فردی و عدم آموزش و پژوهش مناسب در میل به راهبردها و تعاملات 581/0 می-باشد و این بدان معناست که موانع و چالشها شامل عوامل سازمانی، شرایط جامعه، عوامل فردی و عدم آموزش و پژوهش مناسب 1/58درصد از راهبردها و تعاملات را تبیین و پیشبینی میکند. از آنجائیکه میزان 01/0 >0.000P= می باشد و میزان6.262t= و این میزان از مقدار بحرانی 58/2 بالاتر است بنابراین با داده‌های جمع آوری شده از نمونه آماری این پژوهش، سرمایه فکری شامل سرمایه انسانی، سرمایه ارتباطی و سرمایه ساختاری در میل به راهبردها و تعاملات اثر معناداری دارد. ضریب تعیین سرمایه فکری شامل سرمایه انسانی، سرمایه ارتباطی و سرمایه ساختاری در میل به راهبردها و تعاملات 335/0 می­باشد و این بدان معناست که سرمایه فکری شامل سرمایه انسانی، سرمایه ارتباطی و سرمایه ساختاری 5/33درصد از راهبردها و تعاملات را تبیین و پیشبینی می­کند. از آنجائیکه میزان 01/0 >0.000P= می باشد و میزان6.044t= و این میزان از مقدار بحرانی 58/2 بالاتر است بنابراین با داده‌های جمعآوری شده از نمونه آماری این پژوهش، سرمایه فکری شامل سرمایه انسانی، سرمایه ارتباطی و سرمایه ساختاری در میل به راهبردها و تعاملات اثر معناداری دارد با یافته های. کابریلو و دامس(2018). خیرانداندیش و همکاران(1396)­ چگونه مدیریت دانش استراتژیک، سرمایه فکری را به نوآوری و عملکرد هدایت می کند منطبق است. یا مدیریت دانش بر توسعه  ساختارسازمان و سرمایه فکری تاثیر مثبت و معناداری دارند هم افزایی و انطباق دارد.        

در ادامه نتایج پژوهش­ نشان می­دهد که، ابعاد سرمایه فکری­(سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی)، تاثیر مستقیمی بر عملکرد و نوآوری دارد ضریب تعیین راهبردها و تعاملات در حوزه­های خط مشی­گذاری، برنامه استراتژیک و رضایت و وفاداری کارکنان در میل به خط مشی­گذاری دانش محور 452/0 می­باشد و این بدان معناست که راهبردها و تعاملات در حوزه­های خط مشی­گذاری، برنامه استراتژیک و رضایت و وفاداری کارکنان 2/45 درصد از خط مشی­گذاری دانش­محور را تبیین و پیشبینی می­کند. با نتایج نعمتی و دیگران(1399) که به نتایجی چون؛ هدفمند بودن مدیریت دانش، استفاده و پیاده سازی آن، اهمیت به نیروی انسانی به جهت کمک در سهولت پیاده سازی مدیریت دانش در حوزه خط مشی گذاری و رضایت عملکردی کارکنان و نیروی انسانی به عنوان مهمترین منبع و عنصر سازمانی در استفاده از مدیریت دانش در جهت رسیدن به مزیت رقابتی است در ارتباط است و مورد تایید تاثیرگذاری مدیریت سرمایه فکری در تعیین استراتژی ها و خط مشی گذاری های موثر سازمان است. با توجه به شرایط موثر بر مدیریت سرمایه فکری در خط مشی­گذاری دانشی گمرکات کشور به مدیران و مسئولین گمرکات کشور برای حصول به خط مشی گذاری دانشی پیشنهاد زیر مطرح می­شود:

پیشنهادات

- براساس نتایج این پژوهش یادگیری و استفاده از دانش فنی زمینه ساز استفاده ازسرمایه فکری است. دانشی که از طریق دریچه یادگیری سازمانی به سازمان وارد می شود، در تمامی مولفه­های سرمایه­های فکری تسری پیدا می کند. بنابراین گمرکات کشور، باید با تقویت ابعاد یادگیری سازمانی که شامل: یادگیری فردی، یادگیری سطح گروهی و یادگیری سطح سازمانی است، در جهت بهبود مدیریت سرمایه فکری اقدام جدی بعمل آورند.

-براساس نتایج این پژوهش می­توان گفت: داشتن نگرش سیستمی از عوامل مهم بهره­گیری از سرمایه فکری است. بنابراین تغییر رویکردی از مدیریت سنتی منابع انسانی به مدیریت استراتژیک منابع انسانی باید در همه سازمان­های نقش دار در سیستم مدیریت یکپارچه صورت پذیرد.

-براساس نتایج این پژوهش، شکل­های جدید سازمانی تنها به این دلیل پدید آمد که اکنون پایگاه دانش را می­توان از طریق ابزار الکترونیکی در اختیار دیگران قرار دهد. فناوری های جدید اطلاعات مانند اینترنت در شیوه های استفاده از پایگاه های دانش سازمانی، انقلابی به راه انداخته است. با پیوند این فناوری­ها و مهارت­های منحصر به فرد و تجربه کارکنان، منبعی از انرژی پدید می­آید که مدیریت دانش را به پیش خواهد برد.

 

 

 

منابع

آقاجانی, حسنعلی و ساعده شایقی، ۱۳۹۹، تاثیر مدیریت سرمایه فکری بر بهبود عملکرد سازمانی با تاکید بر شاخص سرمایه انسانی، اولین کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت، شیراز، موسسه بین المللی آموزشی و پژوهشی خوارزمی، https://www.civilica.com/Paper-FNCAM01-FNCAM01_458.html

احمدی، محمد، حاتمی زاده، نیکتا، حسینی، محمدعلی، (1398)، شناسایی و دسته بندی مفاهیم و مولفه های سرمایه فکری در سازمان، نشریه مدیریت ارتقای سلامت، دوره5، شماره3، صص27-15.

تقی پور، محمد، محبوبی، مریم، قراگوزلوف حمید، (1395)، بررسی تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر موانع به اشتراک گذاری دانش، فصلنامه علمی پژوهشی پردازش و مدیریت اطلاعات، دوره31، شماره4، صص 1074-1049.

چوپاني، ح.، زارع خليلي، م.، قاسمي، ع.، و غالمزاده، ح.(1393)،بررسي رابطة بين سرمایه فکري با نوآوري سازماني مطالعة موردي شرکت سهامي بيمة توسعه، فصلنامة ابتکار و خالقيت در علوم انساني، دوره 2 ،شماره 1 ،صفحات27ـ5

حسنوی، رضا، اخوان، پیمان، رمضان، مجید، زاهدی، محمدرضا، (1395)، ارائه مدل سنجش میزان تاثیر مدیریت دانش بر سرمایه های فکری در یک مرکز دانش بنیان، نشریه علمی پژوهشی مدیریت فردا، سال15، صص37-20.

حیدری، مرضیه، نیکویی، محمدحسین، (1399)، بررسی نقش میانجی سرمایه فکری، نواوری و استراتژی های سازمانی بین تسهیم دانش و عملکرد سازمانی، در حال انتشار.

خیراندیش، مهدی، طوری، سارا، حواسی، سحر، (1396)، تاثیر مدیریت دانش بر توسعه سازمان از طریق نقش میانجی سرمایه فکری در دانشگاه هوایی شهید ستاری، نشریه علمی ترویجی، سال12، شماره48، صص117-98.

دارابی، رویا، نصیری، محمد، مولایی ایل ذوله، علی، (1396)، بررسی تاثیر سرمایه فکری بر فرآیندهای مدیریت دانش متاثر از فرهنگ سازمانی (دانشگاه علوم پزشکی استان مازندران)، مدیریت سلامت، 2 (68)، صص73-65.

سلیمی، راثیان. (1390). ارائه چارچوب مفهومی ارزیابی سرمایه فکری در آموزش عالی: رهیافتی برای مراکز آموزش عالی فنی و مهندسی. فصلنامه آموزش مهندسی ایران41-19.

سمیعی زفرقندی، مرتضی، آقاکثیری، ندا، (1396)، سهم سرمایه فکری و مدیریت دانش در یادگیری معلمان، فصلنامه خانواده و پژوهش، شماره35، صص103-88.

صلواتیان، سیاوش، موسویان، مرتضی، ایراندوست، محسن، (1396)، الگوی مفهومی پیشنهادی مدیریت دانش برای سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، اندیشه مدیریت راهبردی، سال11، شماره2، پیاپی22، صص184-149.

نوروزی چشمه علی، الهام، روشن، علیقیلی، وفادار، میلاد، (1396)، تحلیل اثر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی با نقش میانجی مدیریت دانش در شرکت پایانه های نفتی ایران، فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی، سال4، شماره13، صص119-95.

هرج حسن آبادی، فهیمه، مظفری، محمدمهدی، (1396)، ضرورت پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان ها و نقش آن در کسب مزیت رقابتی، اولین کنفرانس ملی مطالعات مدیریت نوین مدیریت در ایران.

Bartolacci, F., Caputo, A., & Soverchia, M. (2020). Sustainability and Financial Performance of SMEs: A Bibliometric and Systematic Literature Review. Business Strategy & The Environment.

Cabrilo, Sven Dahms, (2018) "How strategic knowledge management drives intellectual capital to superior innovation and market performance", Journal of Knowledge Management, Vol. 22 Issue: 3, pp.621-648.

Dias Jordão, Jorge Casas Novas, (2017) "Knowledge management and intellectual capital in networks of small- and medium-sized enterprises", Journal of Intellectual Capital, Vol. 18 Issue: 3, pp.667-692.

Harlow, (2018) "Developing a knowledge management strategy for data analytics and intellectual capital", Meditari Accountancy Research, Vol. 26 Issue: 3, pp.400-419.

Hassan, S., Mei, T. S., & Johari, H. (2017). MEDIATING ROLE OF OPERATIONAL CAPABILITIES BETWEEN INTELLECTUAL CAPITAL AND ORGANIZATIONAL PERFORMANCE: A PROPOSED THEORETICAL FRAMEWORK. Academy of Strategic Management Journal, 16(3)

Hussinki, Paavo Ritala, Mika Vanhala, Aino Kianto, (2017) "Intellectual capital, knowledge management practices and firm performance", Journal of Intellectual Capital, Vol. 18 Issue: 4, pp.904-922.

Masud, H., & Daud, W. N. W. (2019). Human Resource Management Practices and Organizational Commitment: Research Methods, Issues, and Future Directions.

Secundo Giustina, Alessandro Marherita, Gianluca Elia and Giuseppina Passiante, Intangible assets in higher education and research: mission, Performance or both?”, Journal of Intellectual Capital. Vol.11,No.2, (2010),pp: 140-157.

Sila, I. (2020). Investigating changes in TQM’s effects on corporate social performance and financial performance over time. Total Quality Management & Business Excellence, 31(1-2), 210-229.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Identify and express indicators affecting the management of intellectual capital with a knowledge model approach At the country's customs

  

 

 

Abstract

Objective: Organizations for their development must have capabilities that can be used to create scarce, valuable and unimaginable resources. Intellectual capital management is a competitive advantage that is difficult to emulate. The purpose of this study is to identify and express the indicators affecting the management of intellectual capital with a knowledge model approach in the country's customs.

Research Method: The research was conducted within the framework of a qualitative approach and using the foundation data method. Data collection tools were semi-structured interviews and in order to collect information, 20 experts and informants of the country's customs administration were interviewed using purposive sampling method. Data analysis was performed in three stages of open, axial and selective coding.

Findings: In the form of a paradigm model including communication capital, human capital, structural capital as a central category and organizational learning, systemic attitude and information technology as causal conditions, partner organizations, foreign theorists, government And environmental conditions were considered as background factors, barriers and challenges, including organizational factors as knowledge-based strategies and policies, knowledge management, innovation, creativity, ideas and knowledge-based organization as consequences.

Results: The significance of measurement models and structural equations is at the level of 99% confidence.

Keywords: Intellectual capital management, knowledge model, country customs, knowledge indicators.

16

 

---

[1]  Intellectual Capital

[2]  Serenko and Bontis

[3]  Allam

[4]  Jardon and Dasilva

[5]  Bartolacci et al

[6]  Fullwood

[7]  Jesús

[8]  Sila

[9]  Masud & Daud

[10]  John KennethGalbraith

[11]  Stewart

[12]  Edvinsson

[13]  Oliver & Kandadi

---