شناسایی و اولویت بندی موانع اجرای خط مشی های عمومی در سازمان های دولتی با استفاده از مدل های تصمیم گیری چند معیاره
محورهای موضوعی : خطمشیگذاری عمومی در مدیریت
1 - دانشیار، مدیریت منابع انسانی ، دانشکده مدیریت ، دانشگاه خوارزمی ، تهران ، ایران..
2 - دانشجوی دکتری مدیریت دولتی دانشگاه خوارزمی
کلید واژه: موانع, اجرا, سازمان های دولتی, خط مشی عمومی,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف:اجرای خط‌مشی ها، مرحله تبلور حرف و شعار به عمل است. چالش‌ها، موانع و محدودیت‌های بسیاری ممکن است اجرای خط‌مشی هارا با اخلال روبرو کند. هدفتحقیق شناسایی واولویت‌بندی موانع اجرای خطمشیهای عمومی، در سازمان‌های دولتی ایران، با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیارهاست. روش:پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و با توجه به ماهیت داده‌ها، توصیفی و پیمایشی است. ابتدا، با بررسی‌های جامع کتابخانه‌ای و ارزیابی نتایج مطالعات گذشته، موانع اجرای خطمشیهای عمومی، شناسایی و استخراج گردید. در گام بعد، به منظور غربال‌سازی موانع شناسایی شده، از تکنیک آنتروپی شانون استفاده شد. سپس، با توزیع پرسشنامه، مقایسات زوجی بین عوامل انجام شده و وزن‌ها محاسبه، سپس براساس اوزان به دست آمده و با استفاده از روشهای تاپسیس، ویکور و ساو اقدام به اولویت‌بندی موانع اجرای خطمشیهای عمومی می‌شود.با توجه به اینکه نتایج حاصل از اجرای روشهای فوق، در مواردی با یکدیگر هم‌خوانی نداشت، برای رسیدن به یک اجماع کلی از رتبه بندی، از روش کپلند استفاده شد. روایی پرسش نامه ها براساس نظرات خبرگان تایید شد. یافته ها و نتیجه گیری: از بین موانع اجرای خطمشیهای عمومی مورد بررسی در این تحقیق، تعدد اهداف، هدف‌گذاری مبهم و خط مشی‌های غیر واقعی، بیشترین امتیاز را کسب کرده ودر اولویت های نخست قرار گرفتند.
Background: Implementation of policies is the manifestation of words and slogans into action. Various challenges, obstacles and limitations exists which could obstruct the implementation of policies. Purpose: The aim this study is identification and prioritization of the obstacles in implementation of public policies in Iranian governmental organizations via multi-criteria decision-making models. Method: The present research is applied in terms of purpose, and with respect to the nature of the data, descriptive and survey. Initially, by means of a comprehensive literature review and evaluation of previous published results, obstacles for implementation of public policies were identified and extracted. Moreover, Shannon’s entropy technique was utilized to screen the identified obstacles. Moreover, via distributing the questionnaire, the pairwise comparisons between the factors was performed and the weights were calculated. In addition, based on the weights, and by means of TOPSIS, VIKOR and SAW methods, prioritization of obstacles for implementation of the public policy was established. Because the results from the aforementioned methods yielded inconsistencies in some cases, the Copeland's pairwise aggregation method was utilized for reaching a consensus on ranking. Validity of questionnaires was confirmed by experts. Results: Among the obstacles, for implementation of the public policies examined in this study multiplicity of goals, ambiguity in setting the goals, and unrealistic policies gained the highest score and were ranked first.
آذر،عادل،رجب زاده،علی (1389)،تصمیم‌گیری کاربردی رویکرد MADM،تهران:انتشارات نگان دانش.
اصغر پور،محمد جواد (1394)، تصمیم‌گیری‌های چند معیاره،تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
امیری،مجتبی (1385)،درآمدی بر شناخت شناسی چالش، در تحقق و پیاده‌سازی سند چشم‌انداز، مطالعات دفاعی استراتژیک،سال هفتم،شماره28،33-46.
پورکیانی،مسعود،سلاجقه،سنجر،زارعپور نصیر آبادی،فضل اله (1393)،تبیین موانع اجرای خط‌مشی با استفاده از بحث متمرکز گروهی (مورد مطالعه: قانون مدیریت خدمات کشوری)،مدیریت سازمان های دولتی،سال سوم،شماره 9،7-22.
ثقفی،عمادالدین (1387)،اجرای خط‌مشی عمومی: بررسی نقش عقلانیت در مراحل تدوین خط‌مشی،تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
حافظ نیا،محمد رضا (1389)،مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی،تهران،انتشارات سمت،چاپ سوم.
دانایی فر،حسن،الوانی،سید مهدی،آذر،عادل (1386)،روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع، چاپ دوم،تهران انتشارات صفار- اشراقی.
دانش فرد،کرم اله (1393)،موانع اجرای خطمشیهای عمومی در سازمان‌های غیر‌دولتی (بخش خدمات پلیس+10 و دفاتر خدمات پیشخوان دولت)،مدیریت منابع در نیروی انتظامی،سال دوم،شماره 2،23- 50.
رجببیگی، مجتبی (1378)،موانعدستیابیبه‌اجرای خط‌مشی هایعمومی،مدیریتدولتی،شماره 45 و 45،73-84.
شریفزاده، فتاح، الوانی،سید مهدی، رضاییمنش، بهروز،و مختارپوریان،مجید (1392) موانع اجرای سیاست‌های فرهنگی کشور طی برنامه‌های اول تا چهارم توسعه: بررسی تجربیات مدیران فرهنگی،اندیشه مدیریت راهبردی،دوره 7،شماره 1، 33-77.
عباسی،عباس،معتضدیان،رسول،میرزایی،محمد قاسم (1395)،بررسی موانع اجرای خطمشیهای عمومی در سازمان‌های دولتی،پژوهشهای مدیریت منابع انسانی،دوره 6،شماره 2،49-69.
قدسی پور،حسن (1384)،فرآیند تحلیل سلسه مراتبی (AHP). تهران: دانشگاه صنعتی امیر کبیر (پلی تکنیک تهران).
مجید پور،مهدی،نامداریان،لیلا (1394)،شناسایی موانع اجرای اسناد سیاست علم و فناوری کشور،مدیریت نوآوری،سال چهارم،شماره 4،31-60.
مرتضوی، مهدی،فروزندهدهکردی، لطف اله، زارعپورنصیرآبادی، فضل اله (1391)،ارزیابی و اولویت‌بندی موانع اجرای قانون مدیریت خدمات شهری،پژوهشهای مدیریت در ایران،دوره 16،شماره 1،131-148.
مقدس پور،سعید،دانایی فرد،حسن،کردنائیج اسدا... (1392)،واکاوی عوامل کلیدی در عدم موفقیت برخی خطمشیهای عمومی در ج. ا. ایران: مطالعه خطمشیهای مالیاتی کشور،مدیریت فرهنگ سازمانی،دوره یازدهم،شماره 1،33-68.
مومنی، منصور (1391)، مباحث نوین تحقیق در عملیات. تهران: انتشارات مؤلف.
هنرمند عظیمی،مرتضی،تقی زاده،هوشنگ (1394)،ارائه یک روش تصمیم‌گیری چند شاخصه مبتنی بر محاسبه چند‌ضلعی‌ها برای رتبه‌بندی مدل‌های مختلف استقرار،مدیریت بهر‌وری،سال هشتم،شماره 32،37-67.
Ajaegbu, F.O. and Eze, E. (2010) Public Policy Making and Analysis Enug: Spring Time Press.
Akreman, J. et al. (2011). How to manage barriers to formation and implemenation of policy pakages intransport, s.l.: Optic. Optimal policies for Transport in Combination.
Aremu, Y, S.& Salako, M. A.& Adedina L. O. & Ogunbayo, T, O.& Oni K, A. (2017). Erratic Policy Making, Implemantion and Adoption of incremental model: Nigeria experience. Global Journal of Arts, Humanities and Social Sciences. 5 (1): 1-11.
Berg, K. (2004). Implementing Chicago’s to transform public housing. The Changing Face of Metropolitan Chicago Conference on Chicago Research and Public Policy.
Bolaji, S.D. (2014). Intent to action: overcoming the barriers to universal basic education policy implementation in Nigeria. A doctoral thesis submitted to the graduate research school of Edith Cowan University, Western Australia.
Brenes, E. R., Mena, M., & Molina, G. E. (2008). Key Success Factors forStrategy Implementation in LatinAmerica.Journal of Business Research, 61 (6),590-598.
Brynard, P. A. (2005). Policy implementation: Lessons for service delivery. Livingstone, Zambia,27th aapam annual roundtable conference.
Calista D. (1994). Policy Implementation. In S. Nagle (Ed), Encyclopedia of policy studies (2nd ed., pp. 117-158), New York, Marcel Dekker Innc.
Denhardt, R. & Catlaw, T. (2014). Theories of public organization. 7th ed. Arizona: Cengage Learning.
Egeberg, M. (1999). The impact of bureaucratic structure on policy making. Public administration, 77 (1), 155-170.
Franklin, K. Dziany. (2011). The Effects of Bureaucracy on Policy Implementation in the Public Sector „A Case Study of Ghana Audit Service, Ashanti Region‟. A Thesis submitted to the Institute of Distance Learning Kwame Nkrumah University of Science and Technology.
Gottschalk, P. (1999). Implementation predictor formal information technology strategy. Hawaii, IEEE, 77-91.
Habibi, A., Jahantigh, F. F., & Sarafrazi, A. (2015).Fuzzy Delphi Technique for Forecasting and Screening Items. Asian Journal of Research in Business Economics and Management, 5 (2), 130-143.
Hawlett, M. & Ramesh, M. (1998). Policy subsystem configurations and policy change: operationalizing thepost positivist analysis of the politics of the policy process. Policy studies journal, 26 (3), 466-481.
Iyanda, K, A. & BELLO, S, D. (2016). Problems and Challenges of Policy Implementation for National Development. Research on Humanities and Social Sciences. 6 (15):60-65.
Kai, S. (2009). Policy implementation barriers analysis: conceptual framework and pilot test in three countries,Washington: DC: Futures Group.
Khalid, H. M. (2001). Policy implementation models: the case of library and documentation services in Pakistan, 1998-2008. New library world, 102 (3), 87-92.
Khosa, M.M. (2003). A study on Towards Effective Delivery. Synthesis Report on the project entitled ‘Closing the gap between policy and implementation in South Africa’. Research Report No. 98. Centre for Policy Studies: Johannesburg.
Kostka, G. (2014). Barriers to the implementation of environmental policies at the local level in China, s.l.: World Bank.
Lederer, A. L. & Vijay, S. (1988). The implementation of strategic information systems planning methodologies.MIS quarterly, 12 (3), 445-461.
Lennon, S. (2009). Educational policy. From http://www. Lennon portal. net/ index file/ policy.
Marsh, D. & Allan, M. C. (2010). Toward a framework for estabilishing policy success. Policy administration,88 (2), 564-583.
Plank, D. N., Sykes, G. & Schneider, B. (2009). Handbook on educational policy research. Hoboken, NJ: Routledge.
Richardson, W. (2007). Public policy failure and fiasco in education: perspective on the British examinations crises 2000-2002 and other episodes since 1975. Oxford review of education routiedge. 33 (2): 143-160.
Scott W Guy. (2004), Public Policy Failure in Health Care, Journal ofAmerican Academy of Business, Cambridge; 5, 1/2; ABI/INFORM Global, pg.88.
Sener B, Suzen ML, Doyuran V. (2006). Landfill site selection by using geographic information system. Environmental geology. 49 (2), 376-388.
Skogstad, G. (2007). Policy failure, policy learning and policy development in a context of internationalization.Saskatoon, Univ.of Saskatchewan.
Ugwuanyi, Bartholomew Ikechukwu, Emma E.O. Chukwuemeka. (2013). The Obstacle to effectivie policy implemention by the public bureaucracy in developing nations: the case of Nigeria. Kuwait Chapter of Arabian Journal of Business and Management Review. 2 (7), 100-128.
Bolaji, S.D. (2014). Intent to action: overcoming the barriers to universal basic education policy implementationin Nigeria. A doctoral thesis submitted to the graduate research school of Edith Cowan University,Western Australia
_||_9
شناسایی و اولویت‌بندی موانع اجرای خطمشیهای عمومی در سازمان‌های دولتی با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند‌معیاره
چکیده:
زمینه و هدف: اجرای خط‌مشی‌ها، مرحله تبلور حرف و شعار به عمل است. چالش‌ها، موانع و محدودیت‌های بسیاری ممکن است اجرای خط‌مشی‌ها را با اخلال روبرو کند. هدف تحقیق شناسایی و اولویت‌بندی موانع اجرای خطمشیهای عمومی، در سازمان‌های دولتی ایران، با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و با توجه به ماهیت داده‌ها، توصیفی و پیمایشی است. ابتدا، با بررسي‌های جامع كتابخانه‌ای و ارزيابي نتايج مطالعات گذشته، موانع اجرای خطمشیهای عمومی، شناسايي و استخراج گرديد. در گام بعد، به منظور غربال‌سازی موانع شناسایی شده، از تکنیک آنتروپی شانون استفاده شد. سپس، با توزیع پرسشنامه، مقایسات زوجی بین عوامل انجام شده و وزن‌ها محاسبه، سپس براساس اوزان به دست آمده و با استفاده از روشهای تاپسیس، ویکور و ساو اقدام به اولویت‌بندی موانع اجرای خطمشیهای عمومی می‌شود. با توجه به اینکه نتایج حاصل از اجرای روشهای فوق، در مواردی با یکدیگر هم‌خوانی نداشت، برای رسیدن به یک اجماع کلی از رتبه بندی، از روش کپلند استفاده شد. روایی پرسش نامه ها براساس نظرات خبرگان تایید شد.
یافته ها: از بین موانع اجرای خطمشیهای عمومی مورد بررسی در این تحقیق، تعدد اهداف، هدف‌گذاری مبهم و خط مشی‌های غیر واقعی، بیشترین امتیاز را کسب کرده و در اولویت های نخست قرار گرفتند.
واژه‌هاي كليدي: اجرا، خط‌مشی عمومی، سازمان‌های دولتی، موانع
مقدمه
خطمشیهای عمومی انعکاس اهداف جدید، ارزش‌های نو و روابط جدیدی است که در نتیجه مسائل جدید پدیده آمده است. می‌توان گفت خط‌مشی، تعهد به انجام بعضی از کارهاست. خط‌مشی به طور صرف، اتخاذ تصمیم نیست؛ بلکه فرایندی است، شامل تمام اقداماتی که از زمان احساس مشکل شروع و به ارزیابی نتایج حاصل از اجرای خط‌مشی ختم می گردد. اجرای خط‌مشی تبدیل تعهدات به عمل است. اجرا در مراحل آخر فرایند خطمشیگذاری قرار دارد که معمولا کمتر دیده می شود و اغلب مورد غفلت واقع شده و با کم‌توجهی مواجه می‌شود (دانش فرد، 1393). مرحله اجرای خط‌مشی عمومی یکی از بغرنج‌ترین مراحل فرایند خطمشیگذاری عمومی است. در حقیقت اثرات و پیامد‌های یک خط‌مشی به واسطه اجرای آن به وقوع می‌پیوندد و اجرای نامناسب خط‌مشی، تمام امید‌ها را برای رسیدن به اثرات مورد انتظار خط‌مشی تدوین شده از بین می‌برد (ثقفی، 1387). مشکلات اجرایی زمانی اتفاق می‌افتد که نتایج مطلوب مورد نظر حاصل نشود و چنین مشکلاتی تنها اختصاص به کشور های در حال توسعه نداشته و هرجا و هر زمان که عوامل اساسی و حیاتی برای اجرای خط‌مشی عمومی از دست برود، مشکل اجرا وجود خواهد داشت (کتلاو و دنهارت1، 2014). تاکنون بسیاری از خطمشیهای تدوین شده، پس از تصویب، در مرحله اجرا با ناکامی مواجه شدهاند. مسئولان اجرایی، بسیاری از آنها را قبل از اینکه کاملا اجرا شوند، کنار نهاده و به خطمشیهای جدید دیگری روی آورده‌اند. برخی دیگر از خط‌مشی‌ها در حین تدوین به کلی منسوخ و به بوته فراموشی سپرده شدهاند و بعضی دیگر به اجرا در می‌آیند، ولی آنچه که اجرا شده با آنچه که مورد نظر بوده همسان نیست (رجب بیگی، 1378). چالش‌ها، موانع و محدودیت‌های بسیاری ممکن است اجرای خط‌مشی‌ها را، با اخلال روبرو کند. اما معمولا هنگامی که مرحله اجرا دچار شکست می شود؛ فقط مجریان سرزنش می‌شوند. هدف تحقیق شناسایی و اولویت‌بندی موانع اجرای خطمشیهای عمومی، در سازمان‌های دولتی ایران، با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره است. از این رو سوالات تحقیق به صورت زیر مطرح می شوند:
1. موانع اجرای موفق خطمشیهای عمومی در سازمان‌های دولتی کدامند؟
2. موانع اجرای موفق خطمشیهای عمومی در سازمان‌های دولتی داراي چه اولويت‌هايي هستند؟
خط‌مشی، فرایند یا الگوی فعالیت‌ها یا تصمیماتی است که برای جبران مشکلات عمومی، چه حقیقی و چه مجازی اتخاذ می‌شود (عباسی و همکاران، 1395). به اعتقاد لنون2(2009)، خط‌مشی، به عنوان برنامه عمل است که توسط دولت، واحدهای سیاسی و تجاری برای نفوذ در تصمیمات، اقدامات و مسائل دیگر طراحی می‌شود. تقریبا تمامی جنبه‌های اجتماعی شرکت‌ها، هدف خط‌مشی هستند، یک فرآیند پویا و ارزش انباشته‌ای که از طریق آن سیستم سیاسی یک مسئله عمومی را اداره می‌کند (پلانک و همکاران3، 2009؛ بولاجی4، 2014). خط‌مشی، معمولا به عنوان یک اصل یا قاعده‌ای برای هدایت تصمیم‌گیری‌ها و دستیابی به نتایج منطقی توصیف می‌شود. خط‌مشی را می‌توان به عنوان" بیانیه نیت" و یا" تعهد" در نظر گرفت. همچنین خط‌مشی ممکن است به فرآیند تصمیم‌گیری‌های مهم سازمانی، شامل شناسایی گزینه‌های مختلف مثل برنامه‌ها یا اولویت‌های هزینه‌ای و انتخاب از بین آنها بر اساس تاثیری که دارند، می‌باشد. خط‌مشی‌ها می‌توانند به عنوان مکانیزم سیاسی، مدیریتی، مالی، اداری و ... تعریف شوند و همچنین می‌توانند توسط دولت، بخش‌های خصوصی، سازمان‌ها، گروه‌ها و افراد به کار گرفته شوند (فرانکلین5، 2011).
خط‌مشی‌گذاري عمومی در یک فرایند ساده شامل سه مرحله اصلی تدوین، اجرا و ارزیابی، می‌شود. اجرا به عنوان یکی از مراحل اصلی خط‌مشی‌گذاري عمومی از سال 1970 به بعد مورد توجه خاص محققان و نظریه پردازان خط‌مشی قرار گرفت (عباسی همکاران،1395). به عنوان بخشی از فرایند خطمشیگذاری، اجرای خط‌مشی به دنبال شکل‌گیری و تصویب آن است. از یک دیدگاه ایده‌آل، اجرا به عنوان یک مرحله جداگانه دیده شده و قابل شناسایی است (آرمو و همکاران6،2017). مهمترین مرحله بعد از خطمشیگذاری، اجرای آن است. شاید به دلیل اهمیت آن است که برخی از محققان معتقدند مرحله اجرا مرکز فرآیند خطمشیگذاری است. اساسا اجرای خط‌مشی فرایند تبدیل خط‌مشی و پیش فرض‌ها به اقدامات و نتایج، از طریق پروژه‌ها و برنامه‌های مختلف است (اوگوانی و ایما7، 2013).
اجرای سیاستها، مرحله تبلور حرف و شعار به عمل است و این امر به لحاظ گستردگی ابعاد کار و تعدد عوامل بازدارنده، از پیچیده‌ترین و ارزشمند‌ترین قابلیت‌ها به شمار می‌رود. در فقدان چنین قابلیت‌هایی، فرایندهای متنوع و جذاب سیاستگذاری در حد یک بازی فکری تنزل خواهند یافت، چرا که سیاست بدون پیاده شدن قادر به تغییر وضعیت موجود نخواهد بود (لدر و ویجی8، 1998، گات اسکالک9، 1999). اجرای خط‌مشی در واقع به روند و فعالیت‌های مرتبط با، به کارگیری، انجام و مدیریت خط‌مشی‌ها اشاره دارد. فعالیت‌های مختلفی در فرآیند اجرای خط‌مشی درگیر هستند که شامل صدور و اجرای دستورالعمل‌ها، پرداخت وجوه، امضای قرارداد، جمع‌آوری داده، تجزیه و تحلیل مسائل و مشکلات، استخدام و بکارگیری نیروی انسانی، تشکیل کمیسیون‌ها و کمیته‌ها، تعیین وظایف و مسئولیت‌ها و همچنین تصمیم‌گیری است. خطمشیهای عمومی بستری از گل رز نیست، بلکه اغلب چالش برانگیز است. بسیاری از پیشنهادات با موانعی در اجرا، مواجه می شوند. بسیاری از خط‌مشی‌ها و نیز مجریان آنها حذف می‌شوند، بسیاری از آنها پدید می‌آیند، تحریف شده و نابود می شوند به طوری که دیگر در خدمت اهداف مورد نظر خود نیستند (اوگوانی و ایما ، 2013).
همه جوامع در زمینه سیاستگذاری و نیز اجرای موثر و موفقیت آمیز آن، کم و بیش با موانعی مواجه‌اند. از دیدگاه مارش و آلان10 (2010)، سیاستی با مانع مواجه شده است که، نتایج و پیامد‌های مطلوب و مورد انتظارش را سبب نشود و یا توافق اندکی بر روی میزان رسیدن آن به اهداف مطلوبش باشد. اسکا گاستاد11 (2007) نیز ایجاد مشکل در اجرای سیاست را زمانی تعریف می‌کند که تصمیم‌گیرندگان مسئول، به این نتیجه می‌رسند که آن سیاست، دیگر تامین کننده اهداف برنامه و اهداف سیاسی که آنها ترجیح می‌دادند و مد نظرشان بود، نیست.
جدول 1. موانع اجرای خطمشیهای عمومی شناسایی شده
شرح مانع | مرجع | ردیف |
عدم تعریف دقیق و واضح اهداف، اهداف سیاسی مبهم، فقدان فناوری مناسب برای اجرا، عدم تعهد به خط‌مشی، عدم تعریف دقیق مسولیت‌ها و هماهنگی‌ها، فساد (گرایش‌های فاسد مقامات دولتی و سیاست‌مداران)، مقایسه در طول اجرای خط‌مشی (معمولا خط‌مشی با خطمشیهای شکست خورده قبلی مقایسه می‌شوند). | آیاندا و بلو، 2016 | 1 |
معضل اولویت‌گذاری، عدم استفاده از نتایج آینده‌نگاری در تدوین اسناد، عدم انطباق‌پذیری سیاستها با چالش‌های موجود، عدم شبکه‌سازی میان سیاستگذاران، حاکمیت نکردن سیاست‌های فرادستی، نبود نگاه فرابخشی، ساختار دیوان‌سالاری جزیره‌ای و نبود نگاه بلند مدت به مدیریت و راهبری برنامه‌های سیاستی | مجید پور، نامداریان، 1394 | 2 |
موانع نهادی شامل (مشوق‌های سیاسی و اقتصادی، مشارکت بخش دولتی و خصوصی، ظرفیت مالی، فنی و سیاسی) | کوستکا، 2014 | 3 |
موانع رفتاری/فرهنگی- اجتماعی شامل)ترجیحات شخصی، ارزشها، هنجارها و فشارهای اجتماعی( | ||
تعداد زیاد مشارکت کننده در اجرا، وجود دیدگاه‌های مختلف، مسیر طولانی برای اقدامات عملی، بخش‌های متعدد دخیل و تصمیم‌گیری در اجرا و منابع رقیب | دنهارت و کاتلاو، 2014 | 4 |
بی‌توجهی به ارزش زمان و سپری شدن فرصت‌ها در اجرای سیاست‌های ملی، بی‌ثباتی مدیریتی در بخش دولتی متولی سیاستها، فقدان ساختار اجرایی مناسب برای اجرای سیاست‌های ملی، ناهمسویی ابزارهای سیاست‌های ملی، بحران‌های داخلی و خارجی موثر بر اجرای سیاست‌های ملی | مقدس پور و همکاران ، 1392 | 5 |
تدوین غیرعلمی و غیرتعاملی سیاست، ضعف در تعریف مسائل، کمبود وفاق درونی مراجع سیاستگذاری و اجرا، بی‌اعتقادی مجریان به سیاستها، عدم گفتمان‌سازی برای سیاستها، اجرای غیرعقلایی سیاستها، فقدان تخصص‌گرایی، کمبود نیروی انسانی شایسته، ملاحظات سیاستی کوتاه مدت در اجرا، نابسامانی کارکردی دستگاه ها، فراهم نیامدن زمینه‌های مشارکت جامعه در اجرا، بی‌ثباتی در اجرا، ارزیابی ناکامل سیاستها، نبود نهاد مرکزی انسجام بخش، فقدان انسجام و هماهنگی در سطح کلان | شریف زاده و همکاران ، 1392 | 6 |
عدم سازماندهی و هماهنگی بخش‌های اقتصادی، فرهنگی، عدم آموزش و آگاهی بخشی عمومی و فرهنگ سازی، عدم هماهنگی قانون با دانش و آگاهی مسئولان، عدم رعایت شایسته سالاری در انتصاب مدیران، ارزیابی نامناسب و ترکیب نامناسب منابع | مرتضوی و همکاران ، 1391 | 7 |
موانع فرهنگی/ پذیرش ذینفعان و عموم، موانع سیاسی، موانع قانونی، موانع نهادی، موانع مربوط به نداشتن دانش و اطلاعات، موانع مالی و موانع فناوری | آکرمان و همکاران، 2011 | 8 |
انگیزش )میزان اهمیتی که سیاستگذاران برای یک سیاست یا برنامه خاص قائل می باشند(، نداشتن اطلاعات کافی از موضوع در دست اقدام توسط مجریان، میزان نداشتن قدرت برای اجرای سیاست، تعامل و همکاری اندك میان سیاستگذاران | کای، 2009 | 9 |
فقدان حمایت سیاسی، منابع مالی محدود، محدودیت‌هاي موجود در ظرفیت نهادي، همکاري ضعیف در سطوح محلی | پاپیم دالیویدا، 2008 | 10 |
روشن و مشخص نبودن اهداف سیاست، عدم پویایی سیاستها، بی‌توجهی به ظرفیت‌های اجرایی موجود. | ریچارد سون، 2007 | 11 |
موانع اجراي موفق خط‌مشی‌ها: شفاف نبودن معیارهاي ارزیابی اجرا، مجرب نبودن برنامه‌ریزان مربوط، واگرایی نقطه نظرات برنامه‌ریزان و دست‌اندرکاران، و تفاوت اولویت هاي طرح مذکور با اولویت هاي بخش خصوصی | لی، لاي و فنج، 2006 | 12 |
روشن و مشخص نبودن اهداف خط مشی، عدم پویایی خط‌مشی‌ها، بی توجهی به ظرفیت هاي اجرایی موجود | سو ژانگ و راینی، 2006 | 13 |
محدودیت‌هاي سیاسی و اقتصادي خصوصا اقتصادي همچون تعادل بودجه، محدودیت ترازخارجی، محدودیت کسري توامان، اثر جايگزینی، محدودیت جهانی شدن | جان کوگین 2006 | 14 |
موانع معنایی، موانع ساختاری، موانع رفتاری و موانع زمینه ای | امیری، 1385 | 15 |
بی‌توجهی مدیران به خط‌مشی‌هاي تدوین شده توسط خبرگان، نبود تعهد لازم در اجرا، اعمال نظرهاي شخصی مدیران و مجریان، تضاد بین منافع مجریان و اجرا، نبود تخصص کافی، نبود توافق همگانی با خط مشی‌ها، غیرواقعی بودن خط‌مشی‌ها، نبود ساز وکارهاي هماهنگی، ارتباطات ناکافی دستگاه‌هاي مجري، بی‌توجهی به گروه‌هاي ذينفع، عدم حمایت شهروندان، اشتغال به رفع دغدغه‌هاي سیاسی، تعدد و تداخل اختیارات مراجع خط‌مشی‌گذاري، ناهمسویی اهداف خط‌مشی‌گذاران، تعویق در اجرا، کندي روند اصلاح خط‌مشی‌ها در دستگاه‌هاي اجرایی | برینارد، 2005 | 16 |
عدم حمایت عمومی از سیاستها و برنامه‌های تدوین شده با تصمیم‌گیرندگان خط‌مشی‌ها در تحلیل‌ها و مراحل تدوین، عدم ادغام تحلیل‌هاي اجتماعی و اقتصادي، عدم تعیین نحوه تاثیر خط‌مشی‌ها بر ذينفعان مختلف | برگ، 2004 | 17 |
عدم پایش اثربخشی خط‌مشی‌ها، درگیر نکردن دریافت‌کنندگان خط‌مشی‌با تصمیم‌گیرندگان خط‌مشی‌ها در تحلیل‌ها و مراحل تدوین، عدم ادغام تحلیل‌هاي اجتماعی و اقتصادي، عدم تعیین نحوه تاثیر خط‌مشی‌ها بر ذينفعان مختلف | اسکات، 2004 | 18 |
سیاست‌هاي غیرواقعی، فقدان تخصص مدیریتی، غیبت افراد هدایتگر فرایند، هماهنگی ناکافی در اجراي خط‌مشی | خوزا، 2003 | 19 |
نبود خلاقیت و نوآوری‌های لازم در مجریان جهت اجرای سیاستها، بی‌توجهی به منافع گروه‌های ذینفع، عدم حمایت شهروندان، اشتغال دولت به رفع دغدغه‌های سیاسی، همراستا نبودن برنامه‌های اجرایی دولت‌ها. | حفیظ خالید، 2001 | 20 |
هدف‌گذاری مبهم و غیرواقعی، نادرستی نظریه سیاست، کمبود تعهد سیاستگذاران به اجرا، نبود توافق همگانی بر سیاست، حوادث غیر‌مترقبه، کمبود زمان و منابع، کمبود حمایت عمومی، ناسازگاری فناوری، تعارض سیاستها با هنجارها و ارزش‌های اجتماعی، نبود استقلال نسبی در ارکان اجرایی، مشخص نبودن وظایف بخش‌های اجرایی، نبود ارتباط و همکاری دستگا ه‌های اجرایی، نبود نظام ارزیابی مناسب | رجب بیگی، 1378 | 21 |
وجود ساختار دیوانسالارانه در سیاستگذاری، روشن نبودن وظایف و مسئولیت‌های دستگاه‌های اجرایی، نبود ارتباطات کافی بین دستگاه‌های اجرایی | اجبرگ، 1999 | 22 |
محدودیت‌های مربوط به ماهیت مسئله شامل: دشواری فنی، تعدد اهداف، اندازه گروه هدف و تغییرات رفتاری ناشی از سیاست در گروه هدف، اوضاع و احوال حاکم بر جامعه شامل شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ظهور فناوری جدید، محدودیت‌ها و مشکلات مربوط به سازمان‌های مجری و مجریان سیاست | هاولت و رامش، 1998 | 23 |
ناکافی‌بودن منابع، ابزارهای نامناسب، انحرافات ناشی از نیات سیاسی (زد و بندهای سیاسی)، نارسا بودن طرح‌های اولیه؛ عدم تعهد لازم مجریان خط‌مشی | کالیستا، 1994 | 24 |
ایاندا و بلو12 (2016)، در تحقیقی با عنوان موانع اجرای موثر خطمشیهای عمومی از طریق بروکراسی‌های دولتی در کشور‌های در حال توسعه، بررسی موردی کشور نیجریه، با هدف بررسی مشکلات و چالش‌های اجرای خطمشیهای عمومی در نیجریه پرداختند. نتایج تحقیق نشان داد، اجرای موثر خط‌مشی‌ها تنها می‌تواند؛ از طریق تعهد سیاسی مداوم، تعریف دقیق مسئولیت‌ها، هماهنگی و تعهد واقعی در تمام سطوح دولتی محقق شود. برنز و همکاران13 (2008)، با مطالعه‌ای که بر روی 87 موسسه در 12 کشور آمریکای لاتین (شامل آرژانتین، برزیل، شیلی، پرو، ونزوئلا، پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، هندوراس، السالوادرو، گواتمالا و مکزیک انجام داده اند، متغیرهای مرتبط با موفقیت اجرای خط‌مشی را شامل 18 عامل شناسایی نموده و آنها را در پنج گروه، فرایند شکل‌گیری خط‌مشی، اجرای منظم، نظارت و کنترل خط‌مشی، رهبری و مدیریت و کارکنان توانمند و حکمرانی شرکتی طبقه‌بندی نمودند. عباسی و همکاران (1395)، به بررسی موانع اجرای خطمشیهای عمومی در سازمان‌های دولتی با هدف شناسایی عمده‌ترین آنها، به منظور کارآمد کردن اجرای خط‌مشی‌ها پرداختند. در این تحقیق با توجه به پژوهشهای انجام شده شاخص‌های مورد نظر شناسایی و از بین سازمان‌های دولتی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به دلیل در دسترس بودن انتخاب شد و موانع اجرای خطمشیهای این بخش مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد، مشکلات مربوط به تدوین‌کنندگان خط‌مشی، مجریان و استفاده‌کنندگان، ماهیت خط‌مشی، سازمان مجری، انواع کنش‌ها و گروه‌های فشار و محیط، با اجرای خط‌مشی در وزارت تعاون و رفاه اجتماعی رابطه دارند و همه فرضیه‌های پژوهش مورد تایید قرار گرفتند. پورکیانی و همکاران (1393)، به تبیین موانع اجرای خط‌مشی با استفاده از بحث متمرکز گروهی (مورد مطالعه: قانون مدیریت خدمات کشوری) با هدف شناسایی آسیب‌ها و موانع اجرای قانون مدیریت خدمات کشوری و اولویت این موانع پرداختند. نتایج تحقیق نشان داد، موانع مربوط به منطق، انسجام و واقع‌گرایی، ساختار و منابع، محیط، قانون، مفهوم و نگارش، بازبینی و نظارت، کارکنان و مدیران و پشتوانه نظری، به ترتیب بیشترین تا کمترین اهمیت را به عنوان موانع اجرای اثر بخش قانون مدیریت خدمات کشوری دارا هستند. دانش فرد(1393)، در تحقیقی به شناسایی موانع اجرای خطمشیهای عمومی در سازمان‌های غیر‌دولتی در بخش خدمات پلیس + 10 و دفتر خدمات پیشخوان دولت و رتبه‌بندی آنها پرداخت. در این تحقیق 32 عامل به عنوان مانع شناسایی گردید که با نظر خبرگان نوزده عامل در پنج گروه عوامل پشتیبانی، انسانی، مدیریتی، ساختاری، اهداف و استراتژی در اولویت بررسی قرار گرفت. در بررسی نهایی و برای اولویت‌بندی عوامل، از خبرگان اجرایی نظر‌خواهی گردید که در نهایت شانزده عامل پذیرفته شده و رتبه‌بندی شد. بیشترین نقش را به عنوان مانع اجرای خط‌مشی، در بین پنج دسته کلی، عوامل مدیریتی و بعد از آن عوامل انسانی داشته‌اند. در بین عوامل فرعی صرف نظر از دسته بندی کلی، رهبری و عدم پشتیبانی سیاسی خط‌مشی‌گذاران و منابع انسانی نامناسب و ضعیف‌ترین عوامل نیز مربوط به مشکلات مربوط به ارزیابی، فرهنگ سازمانی و قوانین و مقررات بوده است. مقدس پور و همکاران (1392)، در تحقیقی با عنوان واکاوی عوامل کلیدی در عدم موفقیت برخی خطمشیهای عمومی در جمهوری اسلامی ایران: مطالعه خطمشیهای مالیاتی کشور، با هدف شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر عدم موفقیت برخی از خطمشیهای عمومی کشور، پرداختند. نتایج تحقیق نشان داد، بی‌توجهی به ارزش زمان و سپری شدن فرصت‌ها در اجرای خطمشیهای ملی، بی‌ثباتی مدیریتی در بخش دولتی متولی اجرای خط‌مشی‌ها، ناهمسویی ابزارهای اجرای خطمشیهای ملی، بحران‌های داخلی و خارجی موثر بر اجرای خط‌مشی‌ها، فقدان ساختار اجرایی مناسب، برای اجرای خطمشیهای ملی و ... از مهمترین عوامل کلیدی مانع‌زای اجرای خطمشیهای عمومی در ایران هستند.
روش‌شناسی پژوهش
پایه هر علمی، شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش‌شناسی‌ای مبتنی است که در آن علم به کار می‌رود (حافظ نیا، 1389). این تحقیق از نظر هدف کاربردی است، زیرا از دانش و تئوری‌های موجود، برای استفاده در محیط واقعی بهره برده و از نظر ماهیت، توصیفی است. در این تحقیق، برای جمع‌آوری اطلاعات لازم برای اولویت‌بندی موانع اجرای خطمشیهای عمومی، از پرسشنامه استفاده شده است. بنابراین از روش پیمایش سود جسته است. با توجه به اینکه مسائل دنیای واقعی لزوما همیشه یک راه حل قاطع و منحصر به فرد ندارند، به همین دلیل روشهای مختلفی برای تصمیم‌گیری‌ها ارائه شده است. در عمل سعی محققان، بر آن است که با استفاده از تکنیک‌های مختلف تصمیم‌گیری چندشاخصه، به نتایج دست پیدا کنند و با فنون تلفیقی نظیر روش میانگین رتبه‌ها، روش بردا، روش کپلند و ... یک پیشنهاد نهایی جهت رتبه‌بندی ارائه نمایند (آذر و رجب زاده، 1389). بدیهی است هرچه تعداد روشهای تصمیم‌گیری برای مساله بیشتر باشد می‌توان با استفاده از آنها به یک تصمیم منطقی و قابل اطمینان‌تری از روشهای تلفیقی دست یافت. بنابراین ارائه روشهای جدید ساده، نظام‌مند و منطقی که با بهره‌گیری از ابزار ریاضی به تصمیم‌گیران کمک کنند، اهمیت زیادی دارند و ضرورتی انکارناپذیر است (عظیمی و تقی زاده، 1394). از این رو در این تحقیق، بعد از شناسایی موانع اجرای خطمشیهای عمومی، با استفاده از ماتریس مقایسات زوجی و در قالب عبارت های کلامی، پرسش نامه خبره سنجی برای تعیین وزن معیارها تهیه و در بین خبرگان توزیع شد، خبرگان تحقیق، کارشناسان و متخصصان حوزه خطمشیگذاری و دارای سوابق مدیریتی در سازمان‌های دولتی واقع در شهر تهران یا دارای تحصیلات مرتبط با رشته مدیریت (اعضای هیئت علمی دانشگاه ها و مراکز علمی شهر تهران، دارای سابقه تدریس، ارائه مقاله و مشاوره در حوزه خطمشیگذاری) می‌باشد. پاسخ دهندگان به مسائل تصمیم‌گیری خبرگان، مدیران و اساتیدی هستند که در زمینه مورد بحث صاحب نظر می‌باشند. بنابراین افراد واجد شرایط ذاتاً محدود هستند. در بیشتر موارد کمتر از 10 کارشناس در دسترس است و این رویکردی متعارف در حل مسائل تصمیم‌گیری چند معیاره است (حبیبی و همکاران، 2015). بنابراین دایره انتخاب خبرگان بسیار محدود است و در نتیجه تعداد 10 نفر از افراد واجد شرایط به عنوان نمونه مورد بررسی در این مطالعه انتخاب شدهاند. نمونه‌گیری پژوهش از نوع غیراحتمالی و گلوله برفی می‌باشد. باید بيان کرد، یک راهکار مناسب برای نمونه‌گيری در تصميم‌گيری چندمعياره، استفاده از تکنيک گلوله برفی است. در اين روش محقق پس از شناسايي يا انتخاب اولين واحد نمونه‌گيري از آن براي شناسايي و انتخاب دومين واحد نمونه گيري استفاده يا كمك مي گيرد. به همين ترتيب واحدهاي ديگر نمونه شناسايي و انتخاب مي‌شوند. در ادامه نیز نرخ سازگاری مقایسات زوجی مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله بعد پرسش نامه دوم در قالب طبق لیکرت 5 گزینه‌ای بین خبرگان توزیع شد. لازم به ذکر است روایی پرسش نامه با استفاده از نظرات خبرگان تایید شد و برای اطمینان از پایایی داده ها، آلفای کرونباخ محاسبه می‌شود. سپس براساس اوزان به دست آمده با روش AHP و با استفاده از روشهای تاپسیس، ویکور و ساو اقدام به اولویت‌بندی موانع اجرای خطمشیهای عمومی می‌شود. با توجه به اینکه نتایج حاصل از اجرای روشهای فوق، ممکن است؛ در مواردی با یکدیگر هم‌خوانی نداشته باشند، لذا برای رسیدن به یک اجماع کلی از رتبه‌بندی موانع اجرای خطمشیهای عمومی، از روش کپلند استفاده می‌شود. در ادامه به تشریح روشهای فوق می‌پردازیم.
غربال‌سازی موانع شناسایی شده
به منظور غربال‌سازی موانع شناسایی شده از آنتروپی شانون استفاده شد. به این صورت که ابتدا تحقیقات مختلفی که در این حوزه انجام شده بودند (جدول 1)، بررسی شده و سپس عوامل مختلف شناسایی شدند و با استفاده از مدل آنتروپی شانون ضریب اهمیت هریک از این عوامل به دست آمد و نهایتاً عواملی که ضریب اهمیت آنها از میانگین ضرایب اهمیت بالاتر بود به منظور بررسی در این تحقیق انتخاب شدند. این مرحله در حوزه تحلیل محتوا (پردازش داده ها) قرار می‌گیرد. روشهای پردازش داده عمدتاً به صورت غیر‌جبرانی و بر اساس فراوانی هر مقوله بنا شده است. این روش‌ها دارای معضلات ریاضی و تئوریک هستند که کاربرد آنها را محدود می‌کند. به منظور رفع این نقیصه می توان از مدل‌های جبرانی مثل مدل آنتروپی (اندرگاشت) شانون استفاده کرد. به این منظور ابتدا موانع اجرای موفق خطمشیهای عمومی استفاده شده در تحقیقات گذشته درقالب فراوانی شمرده و بر اساس داده‌های جدول فراوانی، مراحل زیر اجرا شد.
مرحله اول: به دست آوردن ماتریس فراوانی‌های جدول فراوانی بهنجار شده، بر اساس فرمول شماره (1) است.
(1) |
| ||||
(2) |
|
مرحله سوم: با استفاده از بار اطلاعاتی مقوله ها (j=1,2,3,…,n) ضریب اهمیت هریک از مقوله ها محاسبه می‌شود. برای محاسبه ضریب اهمیت از فرمول شماره (3) استفاده می‌گردد ( دانایی فر، الوانی و آذر، 1386 ).
(3) |
|
تعیین وزن معیارها بر اساس AHP
AHP، یکی از معروف‌ترین روش‌هاي تصمیم‌گیري چندشاخصه می‌باشد که اولین بار توسط توماس ال ساعتی پژوهش‌گر عراقی‌الاصل دانشگاه پترزبورگ ابداع گردید. این روش زمانی که عمل تصمیم‌گیري در مورد چندین گزینه‌ي رقیب و معیارهاي تصمیم‌گیري متفاوت باشد، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. مانند همان چیزي که در مغز انسان می‌گذرد، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، روشی است که به تجزیه و تحلیل مسائل می‌پردازد. این فرآیند، تصمیم‌گیرندگان را کمک می‌کند تا اولویت‌ها را بر اساس دانش، تجربه و اهداف خویش تنظیم نمایند؛ با این شرایط که قضاوت‌هاي خود را نیز به طور کامل در نظر داشته باشند (قدسی پور، 1384.(
درفرآيند تحليل سلسله مراتبي، جهت وزن‌دهي معيارها وگزينه‌ها از روش مقايسه زوجي استفاده مي‌شود. به اين ترتيب که تصميم‌گيرنده، معيارها و زيرمعيارها را فقط به صورت دو به دو مقايسه مي‌کند و نيازي به وزن‌دهي همزمان تمام معيارها وجود ندارد. در اين روش، وزن نسبي عناصر از طريق مقايسه زوجي هر سطح نسبت به عنصر مربوطه در سطح بالاتر تعيين مي‌گردد. با محاسبه وزن عناصر هر سطح نسبت به سطح بالايي خود از طريق مقايسه زوجي و در نهايت تلفيق وزن‌هاي نسبي، وزن نهايي هر گزينه محاسبه مي‌گردد (سنر و همکاران14، 2006). بعد از محاسبه وزن هریک از معیار ها با استفاده از روشAHP ، به منظور اولویت‌بندی، از روش تاپسیس، جمع موزون ساده، ویکور استفاده می نماییم.
روش اولویت بندی بر اساس شباهت به جواب ایده آل (TOPSIS)
در این روش m گزینه به وسیله n شاخص ارزیابی می‌شود. پایه این تکنیک بر این مفهوم استوار است که گزینه انتخابی باید کمترین فاصله را با راه حل ایده آل مثبت (بهترین حالت ممکن،
) و بیشترین فاصله را با راه حل ایده آل منفی( بدترین حالت ممکن،
) داشته باشد. حل یک مسئله به روش TOPSIS شامل شش مرحله به شرح زیر است.
1. کمی کردن و بی‌مقیاس‌سازی ماتریس تصمیم
| (4) | ||||
| (5) | ||||
| |||||
| |||||
مفهوم | ابعاد | معیارها |
موانع اجرای خطمشیهای عمومی در سازمان‌های دولتی | محتوایی | تعدد اهداف |
هدف‌گذاری مبهم | ||
موانع حقوقی و قانونی | ||
خطمشیهای غیر قانونی | ||
عدم پویایی خط‌مشی | ||
ساختار و نهاد | ساختار دیوان سالارانه | |
روشن نبودن وظایف | ||
بی‌توجهی به ظرفیت‌های اجرایی موجود | ||
نظارت ضعیف | ||
فقدان ابزارهای مناسب | ||
ضعف مدیریت اطلاعات | ||
بی‌ثباتی مدیریت | ||
نبود نظام ارزیابی مناسب | ||
پشتیبانی | ناکافی بودن منابع | |
عدم حمایت شهروندان | ||
فقدان حمایت سیاسی | ||
ناهمسویی ارزشها و هنجارهای مجریان با اجرای خط‌مشی (نگرش منفی) | ||
مجریان و سازمان‌های مجری | بی‌توجهی به منافع گروه‌های ذینفع | |
روابط شخصی بین مجریان و تدوین‌کنندگان خط‌مشی | ||
فهم ناقص از مسائل و مشکلات | ||
رفتار‌های سیاسی | ||
فقدان تخصص مدیران | ||
ترجیحات شخصی مدیران | ||
وجود فشارهای اجتماعی | ||
کمبود تعهد سیاستگذاران و مجریان | ||
محیطی | ظهور فناوری جدید | |
حوادث غیر مترقبه | ||
عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی | ||
محیط غیر قابل پیش بینی |
پس از غربال‌سازی عوامل شناسایی شده، به منظور رتبه‌بندی این عوامل ابتدا با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی وزن هر یک از عوامل به دست آمد. بدین منظور دو پرسش نامه برای انجام مقایسه‌های زوجی بین متغیرهای اصلی و زیر معیارهای شناسایی شده طراحی شد و در اختیار ده نفر خبره قرار گرفت. پس از تکمیل پرسشنامهها، با استفاده از نرم افزار Expert Choice نظرات افراد یکدیگر تلفیق می‌گردد. طریقه کار به این صورت بود که پس از تکمیل پرسشنامهها توسط پاسخ‌دهندگان، ماتریس‌های مقایسات زوجی آن پرسشنامه، درون نرم افزار به صورت انفرادی وارد می‌شود. پس از آنکه پرسشنامهها وارد نرم افزار شد، نرم افزار وزن هر یک از معیار های اصلی و زیر معیار ها را به صورت تفکیک شده در اختیار ما قرار داد. نرخ ناسازگاری ماتریس مقایسات زوجی در این تحقیق، 0.0853 است که کمتر از 0.1 بوده و سازگاری آن، قابل قبول است.
جدول(3). اوزان نهایی موانع اجرای خط‌مشی های عمومی در سازمان های دولتی براساس تکنیک AHP
عوامل | وزن عامل | معیارها | وزن معیار در زیر گروه | وزن نهایی |
محتوایی | 0/49 | تعدد اهداف | 0/285 | 0/13395 |
هدف گذاری مبهم | 0/198 | 0/09306 | ||
موانع حقوقی و قانونی | 0/132 | 0/06204 | ||
خطمشیهای غیر قانونی | 0/241 | 0/11327 | ||
عدم پویایی خط مشی | 0/145 | 0/06815 | ||
ساختار و نهاد | 0/161 | ساختار دیوان سالارانه | 0/015 | 0/00241 |
روشن نبودن وظایف | 0/076 | 0/01223 | ||
بی‌توجهی به ظرفیت های اجرایی موجود | 0/347 | 0/05586 | ||
نظارت ضعیف | 0/2 | 0/0322 | ||
فقدان ابزارهای مناسب | 0/047 | 0/00756 | ||
ضعف مدیریت اطلاعات | 0/143 | 0/02302 | ||
بی‌ثباتی مدیریت | 0/123 | 0/0198 | ||
نبود نظام ارزیابی مناسب | 0/51 | 0/08211 | ||
پشتیبانی | 0/06 | ناکافی بودن منابع | 0/466 | 0/02796 |
عدم حمایت شهروندان | 0/057 | 0/00342 | ||
فقدان حمایت سیاسی | 0/255 | 0/0153 | ||
ناهمسویی ارزشها و هنجارهای مجریان با اجرای خط‌مشی ( نگرش منفی) | 0/222 | 0/01332 | ||
مجریان و سازمان‌های مجری | 0/28 | بی‌توجهی به منافع گروه‌های ذینفع | 0/138 | 0/03864 |
روابط شخصی بین مجریان و تدوین‌کنندگان خط‌مشی | 0/152 | 0/04256 | ||
فهم ناقص از مسائل و مشکلات | 0/047 | 0/04256 | ||
رفتار‌های سیاسی | 0/047 | 0/01316 | ||
فقدان تخصص مدیران | 0/182 | 0/05096 | ||
ترجیحات شخصی مدیران | 0/15 | 0/042 | ||
وجود فشارهای اجتماعی | 0/182 | 0/05096 | ||
کمبود تعهد سیاستگذاران و مجریان | 0/105 | 0/0294 | ||
محیطی | 0/029 | ظهور فناوری جدید | 0/425 | 0/01232 |
حوادث غیر مترقبه | 0/131 | 0/00379 | ||
عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی | 0/294 | 0/00852 | ||
محیط غیر قابل پیش بینی | 0/15 | 0/00435 |
به منظور رتبه‌بندی موانع اجرای خطمشیهای عمومی در سازمان‌های دولتی، با استفاده از تکنیک‌های TOPSIS,SAW, ELECTRE، پرسشنامه با طیف 5تایی طراحی شده و در اختیار خبره‌ها قرار گرفت. بعد از جمع‌آوری پرسشنامهها، با استفاده از وزن‌های به دست آمده در مرحله قبل اقدام به تشکیل ماتریس تصمیم برای اجرای تکنیک‌های فوق می‌نماییم. نتیجه حاصل از ارزیابی هر پاسخ دهنده در این رابطه به عنوان یک ستون از ماتریس تصمیم، در نظر گرفته خواهد شد، با توجه به اینکه ده پرسش نامه تکمیل شده است، یک ماتریس تصمیم‌گیری با 29 سطر( تعداد معیارها) و 10 ستون( تعداد پاسخ دهندگان) خواهیم داشت. به منظور بررسی پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد. آلفای کرونباخ برای این پرسشنامه، 0.78 شد که نشان می دهد؛ پایایی قابل قبول است. پس از اجرای تکنیک‌های فوق نتایج رتبه‌بندی حاصل شده است. با توجه به اینکه در این تحقیق از سه تکنیک برای رتبه‌بندی عوامل استفاده شده است. به منظور اینکه بتوان یک رتبه نهایی به دست آورد و نتایج قابل قبول‌تری داشت از روش کپلند به منظور پیدا کردن رتبه نهایی هر یک از عوامل استفاده شده است. پس از اجرای تکنیک‌های فوق نتایج زیر حاصل شده است.
جدول (4). رتبه بندی موانع اجرای خط‌مشی عمومی در سازمان‌های دولتی بر اساس تکنیک‌های TOPSIS, SAW,ELECTRE
عوامل | معیارها | Topssis | SAW | Vikor | رتبه نهایی به دست آمده از روش کپلند |
محتوایی | تعدد اهداف | 2 | 1 | 3 | 1 |
هدف‌گذاری مبهم | 12 | 2 | 6 | 2 | |
موانع حقوقی و قانونی | 25 | 9 | 4 | 6 | |
خطمشیهای غیر واقعی | 23 | 3 | 1 | 3 | |
عدم پویایی خط‌مشی | 15 | 4 | 5 | 5 | |
ساختار و نهاد | ساختار دیوانسالارانه | 28 | 29 | 29 | 29 |
روشن نبودن وظایف | 29 | 23 | 22 | 23 | |
بی‌توجهی به ظرفیت‌های اجرایی موجود | 1 | 6 | 7 | 7 | |
نظارت ضعیف | 5 | 12 | 14 | 11 | |
فقدان ابزارهای مناسب | 24 | 25 | 25 | 24 | |
ضعف مدیریت اطلاعات | 21 | 18 | 17 | 16 | |
بی‌ثباتی مدیریت | 6 | 17 | 18 | 17 | |
نبود نظام ارزیابی مناسب | 4 | 5 | 2 | 4 | |
پشتیبانی | ناکافی بودن منابع | 14 | 16 | 16 | 18 |
عدم حمایت شهروندان | 26 | 27 | 28 | 27 | |
فقدان حمایت سیاسی | 20 | 22 | 19 | 21 | |
ناهمسویی ارزشها و هنجارهای مجریان با اجرای خط‌مشی (نگرش منفی) | 7 | 19 | 20 | 19 | |
مجریان و سازمان‌های مجری | بی‌توجهی به منافع گروه‌های ذینفع | 3 | 10 | 13 | 12 |
روابط شخصی بین مجریان و تدوین‌کنندگان خط‌مشی | 9 | 14 | 10 | 13 | |
فهم ناقص از مسائل و مشکلات | 22 | 13 | 11 | 14 | |
رفتار‌های سیاسی | 16 | 21 | 21 | 20 | |
فقدان تخصص مدیران | 13 | 7 | 8 | 8 | |
ترجیحات شخصی مدیران | 8 | 11 | 12 | 10 | |
وجود فشارهای اجتماعی | 18 | 8 | 9 | 9 | |
کمبود تعهد سیاستگذاران و مجریان | 17 | 15 | 15 | 15 | |
محیطی | ظهور فناوری جدید | 27 | 20 | 23 | 22 |
حوادث غیر مترقبه | 19 | 28 | 27 | 28 | |
عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی | 11 | 24 | 24 | 25 | |
محیط غیر قابل پیش بینی | 10 | 26 | 26 | 26 |
بحث و نتیجه‌گیری
اجرای خط‌مشی به عنوان یکی از حساس‌ترین مراحل تدوین خط‌مشی عمومی است که عدم موفقیت در این مرحله منجر به شکست کل فرایند خطمشیگذاری می‌گردد. عوامل زیادی می‌توانند باعث عدم موفقیت اجرای خطمشیهای عمومی گردند. شناسایی این عوامل می‌تواند، رهبران و مدیران سازمان را در شناخت و به دنبال آن رفع این موانع یاری نماید. با توجه به پراکندگی عوامل شناسایی شده و به منظور دسته‌بندی عوامل به دست آمده، بر طبق تحقیقات مقدس‌پور و همکاران (1391)، دانش فرد(1393)، مجید‌پور و نامداریان (1394)، عباسی و همکاران (1395) و آیاندا و بلو (2016) عوامل انتخاب شده در قالب پنج گروه عوامل محتوایی، ساختار و نهاد، پشتیبانی، مجریان وسازمان‌های مجری و محیطی دسته‌بندی شدند.
نتایج تحقیق نشان داد که از بین پنج گروه عوامل اصلی که باعث عدم موفقیت خطمشیهای عمومی می‌شوند؛ عوامل محتوایی، مجریان سازمان، ساختار و نهاد به ترتیب بیشترین وزن را دارند و این نکته بیانگر آن است که عامل اصلی عدم موفقیت خطمشیهای عمومی، بیشتر به محتوای خط‌مشی و سازمان‌های مجری آن مربوط می‌شود و عوامل محیطی و پشتیبانی کمترین اثر را در عدم موفقیت خط‌مشی‌ها دارند. لذا مدیریت بایستی در داخل سازمان به جستجوی عوامل عدم موفقیت خطمشیهای عمومی بپردازد. در این راستا پیشنهاد می گردد که مدیریت به فرآیند خطمشیگذاری توجه ویژه ای داشته باشد و با برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارکنان و افراد دخیل در فرایند خطمشیگذاری، بتوانند تخصص لازم را در آنها ایجاد کنند تا بتوانند در خطمشیگذاری با سطوح تخصصی و با لحاظ کردن نگرش سیستمی و جامع‌نگر عمل کنند همچنین سازمان ها می توانند از طریق جلب مشارکت کارکنان در مراحل مختلف خطمشیگذاری تعهد و انگیزه لازم را در آنها ایجاد نمایند. عوامل مرتبط با ساختار و نهاد نیز جزو مهمترین عوامل اثر گذار بر عدم موفقیت اجرای خطمشیهای عمومی است که دراین راستا پیشنهاد می شود مدیریت سازمان ساز و کارهای مناسب و دقیق اجرایی در قالب اجرای آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های لازم را اتخاذ نماید.
از بین 29 عاملی که به عنوان عوامل عدم موفقیت اجرای خطمشیهای عمومی شناسایی و اولویت بندی شدند، عوامل محتوایی شامل تعدد اهداف، هدف‌گذاری مبهم، خطمشیهای غیر محتوایی و ... بالاترین رتبه ها را کسب کردند. این نشان می‌دهد که عامل اصلی عدم موفقیت خط‌مشی‌ها به خود خط‌مشی‌ها بر‌‌‌می‌گردد. لذا مدیران سازمان‌ها بایستی در فرایند خطمشیگذاری، بیشترین حساسیت را به خرج دهند چرا که تدوین خط‌مشی به عنوان ورودی سیستم خطمشیگذاری، چنانچه مشکلی داشته باشد کل فرایند را با مشکل دچار کرده و مانع از اجرای موفق خطمشیهای عمومی خواهد شد. در این زمینه به مدیران پیشنهاد می شود، در فرایند خط مشی با برگزاری دوره های آموزشی، بتوانند در زمینه نگارش صحیح خط مشی، تعریف دقیق و مناسب مفاهیمی که نیاز به توضیح و تعریف دارند و نیز نگارش روان آنها بتوانند مشکلات محتوایی خط‌مشی‌ها را برطرف نمایند.
نبود نظام ارزیابی مناسب به عنوان یکی از معیارهای ساختاری و نهادی موثر بر عدم موفقیت اجرای خط‌مشی‌ها رتبه چهارم را به خود اختصاص داد. این نشان می‌دهد که فقدان ارزیابی در طول فرایند اجرا می‌تواند دلیلی بر عدم موفقیت باشد. مدیران بایستی توجه داشته باشند که خطمشیگذاری و تدوین خط‌مشی فرایندی پیوسته و مستمر است و بایستی تا آخرین مرحله و تا زمان به ثمر نشستن آن نظارت بر روی آن وجود داشته باشد در غیر اینصورت نمی‌توان انتظار اجرای موفق خط‌مشی ها را داشت. در این راستا پیشنهاد می شود مدیران با تعیین شاخص‌های ارزیابی در مرحله اجرای خط‌مشی، تعیین مراجع نظارتی همراه با تعهد سازمان برای پیگیری اجرای این خط‌مشی‌ها بتوانند در این زمینه بهبود لازم را ایجاد نمایند.
ساختار دیوانسالارانه، عدم حمایت شهروندان و حوادث غیر مترقبه به عنوان عواملی شناخته شدند که پایین‌ترین اولویت را به عنوان عوامل عدم موفقیت اجرای خط‌مشی های عمومی دارند.
در این پژوهش جهت گردآوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده شده است. استفاده از پرسشنامه خود به عنوان یک محدودیت تلقی می‌شود، بدین معنی که پرسشنامه، نگرش افراد را بررسی می‌کند، نه واقعیت را، که این امر می تواند به عنوان یک محدودیت تلقی شود. از طرف دیگر با توجه به مشخصات خاص خبرگان مورد نظر این تحقیق، دسترسی به این افراد با مشکلاتی همراه بوده است که باعث شده است دوره زمانی تحقیق طولانی شده و نیز به برخی از خبرگان متخصص در این حوزه دسترسی پیدا نشود.
منابع
آذر، عادل، رجب زاده، علی (1389)، تصمیم‌گیری کاربردی رویکرد MADM، تهران: انتشارات نگان دانش.
اصغر پور، محمد جواد (1394)، تصمیم‌گیری‌های چند معیاره، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
امیری، مجتبی(1385)، درآمدی بر شناخت شناسی چالش، در تحقق و پیاده‌سازی سند چشم انداز، مطالعات دفاعی استراتژیک، سال هفتم، شماره28، 33-46.
پورکیانی، مسعود، سلاجقه، سنجر، زارعپور نصیر آبادی، فضل اله (1393)، تبیین موانع اجرای خط‌مشی با استفاده از بحث متمرکز گروهی (مورد مطالعه: قانون مدیریت خدمات کشوری)، مدیریت سازمان های دولتی، سال سوم، شماره 9، 7-22.
ثقفی، عمادالدین (1387)، اجرای خط‌مشی عمومی: بررسی نقش عقلانیت در مراحل تدوین خط‌مشی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
حافظ نیا، محمد رضا (1389)، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران، انتشارات سمت، چاپ سوم.
دانایی فر، حسن، الوانی، سید مهدی، آذر، عادل (1386)، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع، چاپ دوم، تهران انتشارات صفار- اشراقی.
دانش فرد، کرم اله (1393)، موانع اجرای خطمشیهای عمومی در سازمان‌های غیر‌دولتی (بخش خدمات پلیس+10 و دفاتر خدمات پیشخوان دولت)، مدیریت منابع در نیروی انتظامی، سال دوم، شماره 2، 23- 50.
رجب بیگی، مجتبی ( 1378)، موانع دستیابی به اجرای خطمشیهای عمومی، مدیریت دولتی، شماره 45 و 45، 73-84.
شریف زاده، فتاح، الوانی، سید مهدی، رضایی منش، بهروز، و مختار پوریان، مجید (1392) موانع اجرای سیاست‌های فرهنگی کشور طی برنامه‌های اول تا چهارم توسعه: بررسی تجربیات مدیران فرهنگی، اندیشه مدیریت راهبردی، دوره 7، شماره 1، 33-77.
عباسی، عباس، معتضدیان، رسول، میرزایی، محمد قاسم (1395)، بررسی موانع اجرای خطمشیهای عمومی در سازمان‌های دولتی، پژوهشهای مدیریت منابع انسانی، دوره 6، شماره 2، 49-69.
قدسی پور، حسن (1384)، فرآیند تحلیل سلسه مراتبی (AHP). تهران: دانشگاه صنعتی امیر کبیر( پلی تکنیک تهران).
مجید پور، مهدی، نامداریان، لیلا (1394)، شناسایی موانع اجرای اسناد سیاست علم و فناوری کشور، مدیریت نوآوری، سال چهارم، شماره 4، 31-60.
مرتضوی، مهدی، فروزنده دهکردی، لطف اله، زارع پور نصیرآبادی، فضل اله (1391)، ارزیابی و اولویت‌بندی موانع اجرای قانون مدیریت خدمات شهری، پژوهشهای مدیریت در ایران، دوره 16، شماره 1، 131-148.
مقدس پور، سعید، دانایی فرد، حسن، کردنائیج اسدا... (1392)، واکاوی عوامل کلیدی در عدم موفقیت برخی خطمشیهای عمومی در ج. ا. ایران: مطالعه خطمشیهای مالیاتی کشور، مدیریت فرهنگ سازمانی، دوره یازدهم، شماره 1، 33-68.
مومنی، منصور (1391)، مباحث نوين تحقيق در عمليات. تهران: انتشارات مؤلف.
هنرمند عظیمی، مرتضی، تقی زاده، هوشنگ (1394)، ارائه یک روش تصمیم‌گیری چند شاخصه مبتنی بر محاسبه چند‌ضلعی‌ها برای رتبه‌بندی مدل‌های مختلف استقرار، مدیریت بهر‌وری، سال هشتم، شماره 32، 37-67.
Ajaegbu, F.O. and Eze, E. (2010) Public Policy Making and Analysis Enug: Spring Time Press.
Akreman, J. et al. (2011). How to manage barriers to formation and implemenation of policy pakages in transport, s.l.: Optic. Optimal policies for Transport in Combination.
Aremu, Y, S. & Salako, M. A.& Adedina L. O. & Ogunbayo, T, O.& Oni K, A. (2017). Erratic Policy Making, Implemantion and Adoption of incremental model: Nigeria experience. Global Journal of Arts, Humanities and Social Sciences. 5(1): 1-11.
Berg, K. (2004). Implementing Chicago’s to transform public housing. The Changing Face of Metropolitan Chicago Conference on Chicago Research and Public Policy.
Bolaji, S.D. (2014). Intent to action: overcoming the barriers to universal basic education policy implementation in Nigeria. A doctoral thesis submitted to the graduate research school of Edith Cowan University, Western Australia.
Brenes, E. R., Mena, M., & Molina, G. E. (2008). Key Success Factors for Strategy Implementation in Latin America. Journal of Business Research, 61(6), 590-598.
Brynard, P. A. (2005). Policy implementation: Lessons for service delivery. Livingstone, Zambia, 27th aapam annual roundtable conference.
Calista D. (1994). Policy Implementation. In S. Nagle (Ed), Encyclopedia of policy studies (2nd ed., pp. 117-158), New York, Marcel Dekker Innc.
Denhardt, R. & Catlaw, T. (2014). Theories of public organization. 7th ed. Arizona: Cengage Learning.
Egeberg, M. (1999). The impact of bureaucratic structure on policy making. Public administration, 77(1), 155-170.
Franklin, K. Dziany. (2011). The Effects of Bureaucracy on Policy Implementation in the Public Sector „A Case Study of Ghana Audit Service, Ashanti Region‟. A Thesis submitted to the Institute of Distance Learning Kwame Nkrumah University of Science and Technology.
Gottschalk, P. (1999). Implementation predictor formal information technology strategy. Hawaii, IEEE, 77-91.
Habibi, A., Jahantigh, F. F., & Sarafrazi, A. (2015). Fuzzy Delphi Technique for Forecasting and Screening Items. Asian Journal of Research in Business Economics and Management, 5(2), 130-143.
Hawlett, M. & Ramesh, M. (1998). Policy subsystem configurations and policy change: operationalizing the post positivist analysis of the politics of the policy process. Policy studies journal, 26(3), 466-481.
Iyanda, K, A. & BELLO, S, D. (2016). Problems and Challenges of Policy Implementation for National Development. Research on Humanities and Social Sciences. 6(15):60-65.
Kai, S. (2009). Policy implementation barriers analysis: conceptual framework and pilot test in three countries, Washington: DC: Futures Group.
Khalid, H. M. (2001). Policy implementation models: the case of library and documentation services in Pakistan, 1998-2008. New library world, 102(3), 87-92.
Khosa, M.M. (2003). A study on Towards Effective Delivery. Synthesis Report on the project entitled ‘Closing the gap between policy and implementation in South Africa’. Research Report No. 98. Centre for Policy Studies: Johannesburg.
Kostka, G. (2014). Barriers to the implementation of environmental policies at the local level in China, s.l.: World Bank.
Lederer, A. L. & Vijay, S. (1988). The implementation of strategic information systems planning methodologies.MIS quarterly, 12(3), 445-461.
Lennon, S. (2009). Educational policy. From http://www. Lennon portal. net/ index file/ policy.
Marsh, D. & Allan, M. C. (2010). Toward a framework for estabilishing policy success. Policy administration, 88(2), 564-583.
Plank, D. N., Sykes, G. & Schneider, B. (2009). Handbook on educational policy research. Hoboken, NJ: Routledge.
Richardson, W. (2007). Public policy failure and fiasco in education: perspective on the British examinations crises 2000-2002 and other episodes since 1975. Oxford review of education routiedge. 33(2): 143-160.
Scott W Guy. (2004), Public Policy Failure in Health Care, Journal of American Academy of Business, Cambridge; 5, 1/2; ABI/INFORM Global, pg. 88.
Sener B, Suzen ML, Doyuran V. (2006). Landfill site selection by using geographic information system. Environmental geology. 49(2), 376-388.
Skogstad, G. (2007). Policy failure, policy learning and policy development in a context of internationalization. Saskatoon, Univ.of Saskatchewan.
Ugwuanyi, Bartholomew Ikechukwu, Emma E.O. Chukwuemeka. (2013). The Obstacle to effectivie policy implemention by the public bureaucracy in developing nations: the case of Nigeria. Kuwait Chapter of Arabian Journal of Business and Management Review. 2 (7), 100-128.
Bolaji, S.D. (2014). Intent to action: overcoming the barriers to universal basic education policy implementation in Nigeria. A doctoral thesis submitted to the graduate research school of Edith Cowan University, Western Australia.
Identifying and Prioritizing Implementing Obstacle of Public Policies in Government Organizations Using Multi-Criteria Decision-Making Models (MCDM)
Abstract:
The implementation of policies is the stage of crystallization of words and slogans. Many challenges, barriers, and limitations may disrupt the implementation of policies. The purpose of the research is to identify and prioritize the barriers to the implementation of public policies in Iran governmental organizations, using MCDM. The present research is descriptive and surveying in terms of purpose, and according to the nature of the data. In this research, with the comprehensive library research and evaluation of the results of previous studies, barriers to the implementation of public policy were identified and extracted.
In the next step, Shannon entropy technique was used to screen the identified barriers. Then, by distributing the questionnaire, the pairwise comparisons between the factors and weights were calculated, then based on the weights obtained using TOPSIS, VIKOR and SAW prioritizing the barriers to implementing public policies is commenced. Due to the fact that the results of the above methods were not consistent in some cases, the COPELAND'S method was used to reach a general consensus on the ranking of barriers to the implementation of general policies.
Validity of questionnaires was confirmed by experts. Among the barriers to implementing the public policy under consideration in this study, the multiplicity of objectives, ambiguous targeting and unrealistic policies won the highest score and were ranked first.
Key words: Governmental organizations, Implementation, Obstacles, Public policies
[1] Denhardt, R. & Catlaw, T.
[2] Lennon, S.
[3] Plank, D. N., Sykes, G. & Schneider, B.
[4] Bolaji, S.D.
[5] Franklin, K. Dziany.
[6] Aremu ,Y,S. & Salako, M. A.& Adedina L. O. & Ogunbayo, T, O.& Oni K, A.
[7] Ugwuanyi, B. I. & Emma E.O. C.
[8] Lederer, A. L. & Vijay, S.
[9] Gottschalk, P.
[10] Marsh, D. & Allan, M. C.
[11] Skogstad, G.
[12] Iyanda, K. A. & Bello, S. D.
[13] Brenes, E. R., Mena, M., & Molina, G. E.
[14] Sener, B., Süzen, M.L. & Doyuran, V.
مقالات مرتبط
-
-
ارزیابی عملکرد کارکنان ستاد وزارت نفت با استفاده از روش تحلیل پوششی داده های فازی
تاریخ چاپ : 1399/09/01 -
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400