خلاقیت در روانشناسی محیط با هدف احیای ارزش های فردی بر مبنای الگوی ارزشی شوارتز (مطالعه ی موردی مؤلفه های حرکت و مکث در منظر ورودی معماری ایرانی)
محورهای موضوعی : خلاقیت شناسی کاربردی- مهندسی خلاقیت و نوآوری
معصومه قناعتی
1
,
فاطمه قناعتی
2
,
امیر رضا کریمی آذری
3
1 - گروه مهندسی معماری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - گروه مهندسی کامپیوتر، واحد آستانه اشرفیه، دانشگاه آزاد اسلامی، آستانه اشرفیه، ایران.
3 - دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران
کلید واژه: مؤلفه های حرکت و مکث , خلاقیت در روانشناسی محیط, ارزش های فردی, الگوی ارزشی شوارتز,
چکیده مقاله :
زمینه: در معماری ایرانی، مؤلفه های بصری منظر ورودی هر مکان که سبب حرکت کاربران به سمت فضا یا مکث و تداوم حضورآنها در مکان می شود، از مهم ترین بخشهای ارتباطی با فضا بوده، توسط افراد به خوبی احساس شده و بر قضاوت کاربران از مکان مؤثر می باشد. توجه به تأثیر این مؤلفه ها بر کاربران، فرصتی را برای ایجاد خلاقیت در روانشناسی محیط فراهم می کند. هدف: ایجاد خلاقیت در روانشناسی محیط با تلفیق نوآورانه روانشناسی و معماری از طریق سنجش نقش شش مؤلفه ی حرکت و مکث در منظر ورودی معماری ایرانی شامل آب، نور، گیاه، ستون و رواق، فضای رابط (هشتی و دالان) و حیاط (محوطه)، بر کاربر با هدف احیای پنج ارزش فردی اقتباس شده از الگوی ارزشی شوارتز می باشد که شامل خلاقیت، هیجان، رضایت و خشنودی، هوشیاری و اقتدار است. مؤلفه های معماری مورد بررسی، به عنوان متغیرهای مستقل و پنج ارزش فردی اقتباس شده از الگوی ارزشی شوارتز به عنوان متغیرهای وابسته پژوهش هستند. روش: با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی دیدگاه های کاربران و رتبه بندی نتایج آزمونها پرداخته شد. جهت بررسی متغیرها و تأثیر آنها بر افراد و همچنین رتبه بندی متغیرها، از نرم افزار SPSS استفاده گردید. جامعه آماری در منطقه 2 شهر رشت در محدوده ای که مجموعه خانه فرهنگ رشت (محله ساغریسازان) در آن واقع شده انتخاب گردید. دلیل انتخاب این مکان توسط نویسندگان، اهمیّت بالای احیای اصول ارزشی در کاربر در مکان فرهنگی نسبت به سایر مکانها می‌باشد. نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهد در احیای ارزش های فردی مطرح شده در الگوی ارزشی شوارتز، بر اساس میانگین رتبه ها به ترتیب ، مؤلفه‌های حیاط (محوطه)، گیاه، نور، آب، فضای رابط (هشتی و دالان) و ستون و رواق به عنوان عناصر طبیعی و مصنوع، در منظر ورودی تأثیرگذار بوده است. علاوه بر این میزان درصد تاثیرگذاری هریک در احیای ارزشها نیز تعیین گردید.
Background: In Iranian architecture, the visual components of the entrance landscape of any place, which cause users to move towards the space or stillness and continue the presence of people in that place, are the most important parts of communication with the space, they are well felt by people and affect their judgment of the place. Paying attention to the effect of these components on the user provides opportunities for creating creativity in the psychology of the environment. Purpose: Creating creativity in the psychology of the environment with the innovative integration of psychology and architecture by measuring the role of six components of movement and stillness in the entrance landscape of Iranian architecture, including water, light, plants, columns and porticoes, connecting spaces (hashti and corridors) and courtyards (enclosure), with the aim of reviving the five individual values of creativity, excitement, satisfaction, alertness and authority, which are adapted from Schwartz's value model. The investigated architectural components are as independent variables and five individual values adapted from Schwartz's value model are as dependent variables of the research. Method: Using the descriptive-analytical method, users' views and the ranking of the test results were investigated. SPSS software was used to examine the variables and their effect on people, as well as to rank the variables. The statistical population was selected in District 2 of Rasht city, in the area where Rasht Culture House complex (Saghrisazan neighborhood) is located. The reason for choosing this place by the authors is the high importance of reviving value principles in the user in a cultural place compared to other places. Conclusion: The findings show that in the revival of individual values presented in Schwartz's value model, respectively, based on the average ratings, the components of the yard (enclosure), plant, light, water, interface space (hashti and corridor) and column and As natural and artificial elements, the portico has been influential in the view of the entrance. In addition, the percentage of influence of each in the revival of values was determined.
استرلین، هانری (1377). اصفهان، تصویر بهشت، ترجمه جمشید ارجمند، نشر فروزان تهران
آصفی، مازیار؛ شجاری، مرتضی و سلخی خسرقی، صفا. (1396). حرکت تکاملی نفس آدمی در فضای مسجد بر مبنای آرای ملاصدرا (نمونه موردی: مسجد کبود تبریز)، فصلنامه علمی پژوهشی کیمیای هنر، 6 (32)، 75-88.
اقبالی، همایون و صارمی، حمیدرضا. (1395). درآمدی بر روانشناسی محیط و کارکرد آن در معماری و طراحی شهری، فصلنامه مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری، 2 (4)، 121-128.
امامقلی، عقیل؛ آیوازیان، سیمون؛ زاده محمدی، علی و اسلامی، سید غلامرضا. (1391). روانشناسی محیطی، عرصه مشترک معماری و علوم رفتاری، فصلنامه علوم رفتاری، 4 (14)، 23-44.
باقری، یوسف و منصوری، امیر. (1397). ورودی شهر به مثابه عنصری جهت ایجاد هویت مستقل برای منظر شهری، ماهنامه باغ نظر، 15 (60)، 5-14.
پیربابائی، حمزه؛ قره‌بگلو، مینو و محمدعلی، کی‌نژاد. (1402). ارائه‌ی الگویی میان رشته‌ای برای ارزیابی خلاقیت اثر معماری، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، 15(2)، 111-138.
پیربابائی، حمزه؛ قره‌بگلو، مینو و محمدعلی، کی‌نژاد. (1399). تبیین ساز و کار تأثیر فرهنگ بر درک خلاقیت اثر معماری با نظریه اعتباریات، دو فصلنامه فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، 5 (2)، 107-123.
ترابی، زهره و سیما، یلدا. (1393). طراحی ورودی شهر با رویکرد هویت بخشی به فضای شهری (نمونه موردی: ورودی شرقی شهر زنجان)، مدیریت شهری، 13 (36)، 83-104.
داریاپور، زهرا. (1386). ﺳﺎﺧﺘﺎر ارزشی و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت نسلی، نشریه جوانان و مناسبات نسلی، (1)، 1-23.
دانشپور، عبدالهادی؛ ماستیانی، مهدی. (1393). ﺗﺪوﻳﻦ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺒﺎدي ورودي ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﻛﻴﻔﻴﺎت ادراﻛﻲ_ ﺑﺼﺮي (ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ: ورودي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ کلان‌شهر ﺗﻬﺮان)، نشریه علمی_ پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، (7)، 5-22.
دلخموش، محمد تقی و احمدی مبارکه، مهرناز. (1391). ویژگی‌های مختص به فرهنگ در ارزش‌های ایرانیان: بررسی در سه نمونه از سه نسل، نشریه روانشناسی تحولی: روان شناسان ایرانی، (34)، 107-127.
دیباج، سید موسی و سلطان‌زاده، حسین. (1377). فلسفه و معماری. تهرلن: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
رضایی، محمدرضا. (1397). بررسی کیفیت کالبدی و عملکردی مبادی ورودی شهر یزد ازنظر گردشگران، فصلنامه شهر پایدار، 1 (2)، 113-128.
روشه، گی. (1378). جامعه‌شناسی تالکوت پارسونز. مترجم: نیک گهر، عبدالحسین. مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان، تهران.
ستاری رئوف، ايلقار و عظيمی، حامد. (1389). سير از مكان تا لامكان (بررسي نقش حركت، سياليت و سكون در زیبایی‌شناسی معماری اسلامی ايران)، مجموعه مقالات همایش ملی معماری و شهرسازی معاصر ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیضا.
سهامی، سوسن. (1387). اولویت‌های ارزﺷﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن، نشریه پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، (2)، 157-172.
علی پور، پروین و شبانی شهرضا، امیرحسین. (1399)، اصول طراحی مراکز تجاری-تفریحی با رویکرد بازآفرینی مؤلفه‌های سلامت روان بازار سنتی اصفهان، فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، 9 (34)، 89-104.
قرایی، فریبا و عینعلی، عطیه. (1398). نقش ادراک محیطی در فهم و طراحی منظر فرهنگی فضاهای ورودی شهرها، مورد مطالعاتی: ورودی غربی گرگان، نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، (27)، 145-154.
محمدی فر، مهسا و حقیر، سعید. (1400). مفهوم «روش تحقیق» در ادبیات روانشناسی محیطی (مروری تحلیلی بر روش‌های تحقیق در دانش روانشناسی محیطی)، فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، 10 (37)، 137-154.
مطهری، مرتضی. (1366) حرکت و زمان در فلسفه اسلامی، درس‌های اسفار. تهران: انتشارات حکمت.
مظفری پور، نجمه. (1393). شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار در منظر ورودی کاربری‌های تجاری و مذهبی بر ارتقاء حس دعوت‌کنندگی، دو فصلنامه پژوهش‌های منظر شهر، (1)، 17-24.
مهدوی نژاد، محمد جواد و ناگهانی، نوشین. (1390). تجلی مفهوم حرکت در معماری معاصر ایران، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، (3)، 21-34.
مهندسین مشاور نقشیاد. (1392). خلاصه گزارش مرحله اول ورودی‌های شهر تهران. سایت اینترنتی مشاور.
نایبی، فرشته؛ کاتب، فاطمه؛ مظاهری، مهرانگیز و بیرشک، بهروز. (1386). تأثیر نور فضاهای داخلی بر کیفیت زندگی و رفتارهای اخلاقی انسان، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال دوم، (3 و 4)، 65-72.
نصر، سید حسین. (1389). هنر و معنویت اسلامی، مترجم: قاسمیان، رحیم. تهران: نشر حکمت.
نقی زاده، محمد و دورودیان، مریم. (1387). ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﮔﺬار در ﻣﺒﺎنی ﻫﻮﻳﺖ ﺗﻤﺪن اﻳﺮانی، نشریه هویت شهر، (3)، 73-84.
نمازیان، علی و قارونی، فاطمه. (1392). حلقه گمشده روانشناسی محیط در آموزش معماری، نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، (5)، 121-131.
Drezner, Z., Turel, O., & Zerom, D. (2010). A modified Kolmogorov–Smirnov test for normality. Communications in Statistics—Simulation and Computation®, 39(4), 693-704..
Feader, N. T. (1984). Masculinity, Femininity, Psychological Androgyny and the Structure of Values. Journal of Personality and Social Psychology, 47(3), 604-620.
Ghanaati, M., Azeri, A. R. K., Ghanaati, F., & Hosseini, S. B. (2015). Role of Movement and Stillness Elements in Development of Iranian-islamic Cities in order to Make Optimal Satisfaction in Human (Case Study: Bazaar, Mosque, House). Procedia-Social and Behavioral Sciences, 201, 201-212.
Ghazali, N. H. M. (2016). A Reliability and Validity of an Instrument to Evaluate the School-Based Assessment System: A Pilot Study. International journal of evaluation and research in education, 5(2), 148-157.
Idi, D. B., & Khaidzir, K. A. B. M. (2015). Concept of creativity and innovation in architectural design process. International Journal of Innovation, Management and Technology, 6(1), 16.
Sagiv, L., & Schwartz, S. H. (2022). Personal values across cultures. Annual review of psychology, 73, 517-546.
Schwartz, S. H. (2021). A repository of Schwartz value scales with instructions and an introduction. Online Readings in Psychology and Culture, 2(2), 9.
Schwartz, S. H. (1994). Are there universal aspects in the structure and contents of human values?. Journal of social issues, 50(4), 19-45.
Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In Advances in experimental social psychology (Vol. 25, pp. 1-65). Academic Press.
Schwartz, S. H. (2012). An overview of the Schwartz theory of basic values. Online readings in Psychology and Culture, 2(1), 11.
Schwartz, S. H., & Rubel-Lifschitz, T. (2009). Cross-national variation in the size of sex differences in values: effects of gender equality. Journal of personality and social psychology, 97(1), 171.