شناسایی پتانسیلهای گردشگری شهرستان مشکین‌شهر با تاکید بر توسعه اقتصادی
محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری
زهرا فتوره چی
1
,
بهروز نظافت تکله
2
1 - استاد گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
2 - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
کلید واژه: پتانسیل ژئوتوریستی, توسعه اقتصادی, مشکین‌شهر, مدل فیولت, مدل کوبالیکوا.,
چکیده مقاله :
هدف از این پژوهش شناسایی پتانسیلهای گردشگری شهرستان مشکین‌شهر با تاکید بر توسعه اقتصادی میباشد. روش پژوهش بهصورت توصیفی تحلیلی و مقایسهای میباشد که در آن از دو مدل فیولت و کوبالیکوا برای شناسایی پتانسیلهای گردشگری استفاده شده است. بر اساس مدل فیولت نتایج حاصل نشان داد که منطقه ژئوتوریستی مشکین‌شهر با مجموع امتیاز (۱۰) از قابلیتهای متنوعی جهت توسعه اقتصادی برخوردار است. در مدل فیولت از میان شاخصهای ژئوتوریستی، منطقه مشکین‌شهر در شاخصهای کمیاب بودن، اهمیت تاریخی و نقاط قوت دارای امتیاز بالا (1) میباشد که در توسعه اقتصادی منطقه مشکین‌شهر تاثیر بسیاری را به‌جا میگذارد و نمایانگر بودن، اهمیت ادبی، دسترسی دارای امتیاز کمتری نسبت به سایر شاخص های مورد ارزیابی است که باید تدابیر لازم برای توسعه منطقه صورت گیرد. همچنین نتایج حاصله از مدل کوبالیکوا نشان داد منطقه مشکین‌شهر با مقدار (25/9) با بیشترین امتیاز جز مناطق دارای پتانسیل گردشگری میباشد. بنابراین نتایج نشان داد که این امر باعث افزایش درآمد و رونق اقتصادی و اشتغال میشود و شهرستان مشکین‌شهر دارای اقتصادی نوپا و در حال رشد میباشد که صنعت گردشگری بهترین گزینه در جهت رشد و توسعه اقتصادی این شهرستان است. بنابراین نتیجهگیری میشود با ارزیابی و شناسایی پتانسیلهای ژئوتوریستی در جهت توسعه اقتصادی شهرستان مشکین‌شهر منجر به توسعه مناطق ژئوتوریستی و جذب گردشگر خواهد شد. در نهایت پیشنهاد میگردد در مطالعات آتی برای ارزیابی تاثیرات پتانسیلهای گردشگری در توسعه اقتصادی منطقه ژئوتوریستی مشکین‌شهر از مدلها و گویههای بیشتری جهت تاثیرگذاری گردشگری بر اقتصاد استفاده گردد.
Tourism has a significant impact on increasing the amount of employment, economy and income, which has caused the attitude of the countries of the world towards its border to change and an important place in government policies. The purpose of this research is to identify the tourism potential of Meshkinshahr city with an emphasis on economic development. The research method is descriptive, analytical and comparative, in which the two models of Fiolet and Kubalikova are used to identify tourism potentials. Based on Fiolet model, the results showed that Meshkinshahr geotourism area with a total score of (10) has various capabilities for economic development. In Violet's model, among the geotourism indicators, the Meshkinshahr area has a high score (1) in the indicators of rarity, historical importance, and strengths, which has a great impact on the economic development of the Meshkinshahr area, and representativeness, literary importance, and accessibility have a lower score than It is evaluated according to other indicators that necessary measures should be taken for the development of the region. Also, the results of Kubalikova's model showed that Meshkinshahr area with the value (9.25) has the highest score among the areas with tourism potential. Therefore, the results showed that this increases income and economic prosperity and employment, and Meshkinshahr city has a nascent and growing economy, and the tourism industry is the best option for the economic growth and development of this city. Therefore, it is concluded that by evaluating and identifying geotourism potentials in the direction of the economic development of Meshkinshahr city, it will lead to the development of geotourism areas and attract tourists. Finally, it is suggested to use more models and items for the impact of tourism on the economy in future studies to evaluate the effects of tourism potentials in the economic development of Meshkinshahr geotourist area.
1- ابراهیم پور، ح، نعمتی، و، نظافت تکله، ب. (۱۴۰۱) بررسی توانمندیهای ژئوتوریستی استان اردبیل با استفاده از مدل کوبالیکوا و مدل فیولت (مطالعه موردی نیر سرعین نمین)، جغرافیا و روابط انسانی، دوره 5، شماره 4.
2- اربابی سبزواری، آ. (1393). ارزیابی توانمندی‌ها و قابلیتهای ژئوتوریسم در توسعه پایدار (مطالعه موردی: سراب دربند در شهرستان صحنه). جغرافیای طبیعی، 7(26)، 65-86.
3- حاضری، ه، نظافت تکله، ب. (۱۴۰۲). توسعه اقتصادگردشگری شهرستان سرعین با استفاده از مدل کرچنر و gam. جغرافیا و روابط انسانی، شماره 22، 662-675.
4- دهقان خاوری، س، جباری، گ، میرجلیلی، س ح. (۱۴۰۲). ارزشگذاری اقتصادی جاذبه تاریخی گردشگری و تحلیل عوامل مؤثر بر آن با استفاده از روش لجستیک ترتیبی چندسطحی (مورد مطالعه: محله تاریخی جولان شهر همدان)، اقتصاد با ثبات، دوره 3، شماره 11، 78-111.
5- شیخی، د. (۱۴۰۲). تأثیر گردشگری بر اقتصاد روستاهای بین‌راهی (موردمطالعه: روستای گوراب و شهر زنگنه شهرستان ملایر). پژوهش‌های روستایی، شماره 54، 349-361.
6- عباسی کشکولی، م ع، توتونچی، ج، علوی راد، ع، دهقان تفتی، م ع. (۱۴۰۱). نقش مؤلفه‌های اقتصاد محیطی در توسعه گردشگری پایدار (مطالعه موردی شهرستان فیروزآباد)، تحقیقات اقتصاد کشاورزی، شماره 54، 118-130.
7- فتوره‌چی، ز، نظافت تکله، ب. (1402). بررسی و تحلیل تأثیرگذاری مخاطرات محیطی در میزان جذب گردشگر و توسعه اقتصادی در استان اردبیل. جغرافیا و روابط انسانی، 6(3)، 580-598.
8- قلمی چراغتپه، م، دربان آستانه، ع، خراسانی، م ا. (1402). تبیین عوامل اقتصادی و زیرساختی مؤثر بر توسعه گردشگری روستایی (مورد مطالعه: شهرستان ارومیه)، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 43، 77-94
9- نرگسی، ش، بابکی، ر، عفتی، م. (1397). بررسی رابطه بین گردشگری، رشد اقتصادی و توسعه مالی در ایران (1395-1368). اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه)، 12(44 )، 41-67.
10- نعمتی، و، نظافت تکله، ب. (1402). ارزیابی و تحلیل رقابتپذیری ژئوتوریسمی شهرستان نیر با استفاده مدل پاوولوا، جغرافیا و روابط انسانی، شماره4، 109-86.
11- Armenska، T.، Markovic،V.، Davidovic،N. and Jovanovic،T.(2011). Integrated Model of Destination Comptitiveness. Geographica Pannonica، 15(2): 58 – 69
12- Feuillet، T، and Sourp، E (2011); Geomorphological Heritage of the Pyrenees National Park(France): Assessment، Clustering، and Promotion of Geomorphosites; Geoheritage، V 3، pp 151–162.
13- Haigh، Matthew (2020) Cultural tourism policy in developing regions: The case of Sarawak Malaysia Tourism Management: 1-13.
14- Hall، C M. (2000)،Tourism planning: Policies، processes and relationships، Illustrated edition، Prentice Hall، New York.
15- Hall، C.M. and David، B.W. (2009). Sustainable tourism futures، Routledge11-Schianetz، K.، et al.، 2007، Concepts and Tools for Comprehensive Sustainability Assessments.
16- Harrison، C. (1991) "Country side Recreation in a changing societ، London: TMS. Partnership.
17- Jones، W. (2008)، Keeping Found Things Found: The study and practice of Personal Information Management، Morgan Kaufmann Publishers، Burlington.
18- Kang، M & Moscardo، G. (2006)، "Exploring cross- cultural differences in attitudes towards responsible tourist behavior: A comparison of Korean، British and Australian tourists"، Asia Pacific Journal of Tourism Research، Vol، 11(4).
19- Kubalikova، L. Kirchner، K، 2016، Geosite and Geomorphosite Assessment as a Tool for Geoconservation and Geotourism Purposes: a Case Study from Vizovická vrchovina Highland (Eastern Part of the Czech Republic)، Geoheritage، pp5–14.
فایل پاسخ به داوری
باسلام و احترام خدمت داور محترم
براساس نظر داور محترم ، اصلاحات بیان شده بررسی و اعمال گردید.
تمامی اصلاحات در بخش مقدمه، روش، یافتهها و نتیجهگیری طبق نظر داورمحترم اصلاح گردید
طبق نظرداور محترم تمامی اصلاحات با هایلایت زرد مشخص گردید.
شناسایی پتانسیلهای گردشگری شهرستان مشگین شهر با تاکید بر توسعه اقتصادی1
چکیده
صنعت گردشگری، بزرگترین و متنوعترین صنعت در دنیا به حساب میآید. گردشگری تاثیرات بسزایی بر افزایش میزان اشتغال و اقتصاد و درآمد موجب شده است تا نگرش كشورهای دنیا به مرز آن تغییریافته و جایگاه مهمی در سیاستگذاری دولتها پدید آید. ژئوتوریسم یکی از مهمترین صنایع تاثیرگذار در اقتصاد هر منطقه است که روز به روز درمعرض پیشرفت و رشد واقع میشود و در دنیای مدرن امروزی بسیار مورد توجه و بحث قرار دارد. برای آن که گردشگری بتواند به توسعه اقتصادی منطقه کمک کند، باید اثرات آن مورد توجه خاصی درصنعت گردشگری قرار گرفته شود. هدف از این پژوهش شناسایی پتانسیلهای گردشگری شهرستان مشگین شهر با تاکید بر توسعه اقتصادی با استفاده از مدل فیولت و کوبالیکوا میباشد. منطقه مشگینشهر بهعنوانمنطقه موردمطالعه انتخاب گردید. این منطقه با دو مدل فیولت و کوبالیکوا موردارزیابی واقع گردید. بر اساس مدل فیولت نتایج حاصل نشانداد منطقه ژئوتوریستی مشگین شهر شهر با مجموع امتیاز (۱۰) از قابلیت های متنوعی برخوردار است. از میان شاخصهای ژئوتوریستی، منطقه مذکور در شاخصهای کمیاب بودن، اهمیت تاریخی و نقاط قوت دارای امتیاز بالا (1) میباشد که دراقتصاد منطقه مشگین شهر تاثیر بسیاری را بجا میگذارد و نمایانگر بودن، اهمیت ادبی، دسترسی دارای امتیاز کمتری استکه باید تدابیر لازم برای توسعه منطقه صورت گیرد. همچنین نتایج حاصله از مدل کوبالیکوا نشانداد منطقه مشگین شهر با مقدار (25/9) با بیشترین امتیاز جز مناطق دارای پتانسیل گردشگری میباشد. بنابراین نتایج نشان داد که این امر باعث افزایش درآمد و رونق اقتصادی و اشتغال میشود و شهرستان مشگین شهر دارای اقتصادی نوپا و در حال رشد میباشد که صنعت گردشگری بهترین گزینه در جهت رشد و توسعه اقتصادی این شهرستان میباشد بنابراین نتیجهگیری میشود با ارزیابی و شناسایی پتانسیلهای ژئوتوریستی در جهت توسعه اقتصادی شهرستان مشگین شهر منجر به توسعه مناطق ژئوتوریستی و جذب گردشگر خواهد شد. در اتی از مدل ها و گویههای بیشتری جهت تاثیرگذاری گردشگری بر اقتصاد استفاده گردد.
کلید واژگان: پتانسیل ژئوتوریستی، توسعه اقتصادی، مشگین شهر، مدل فیولت، مدل کوبالیکوا
مقدمه
کشور ایران یکی از قطبهای مهم گردشگری در جهان به شمار میرود که با برخورداری از سابقه دیرین تمدن و فرهنگ، طبیعی و شرایط اقلیمی گوناگون و عوامل دیگر ، توانایی قرارگیری در جایگاه مناسب نقاط پرجاذبه گردشگری درسطح ملی و فراملی حائز اهمیت میباشد (طنرگسی و همکاران، 1397). صنعت گردشگری بزرگترین صنعت خدماتی جهان از نظر درآمدزایی میباشد. رشد این صنعت، همواره آثار مختلفی از جمله زیستمحیطی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زیادی را بهدنبال داشته است. توسعه صنعت گردشگری برای کشورهای درحال توسعه که با معضلاتی چون بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک‌محصولی مواجه هستند، از اهمیت فراوانی برخوردار هستند. و بالغ بر 35 درصد کل تجارت خدمات جهان را بهخود اختصاص دادهاست (سازمان جهانی گردشگری،2006). سرمایهگذاری روز افزون در مقاصد گردشگری، به رقابت هرچه بیشتر جهانی برای تعداد و کمیت گردشگر ورودی منجر گردیده است. در نتیجه مقاصد گردشگری، خدمات گردشگری مختلفی را ارائه میدهند (Reisinger et al,2019). رقابت پذیری منطقه، توسعه گردشگري را ارتقا میبخشد؛ بدان معنی که رقابت منطقه منافع زیادي براي جامعه و منطقه به همراه دارد؛ به طوري که محققان رقابت پذیری را شاخص خوبی براي گردشگري منطقه در نظر میگیرند (سازمان جهانی گردشگري ارمنسکا و همکاران، 2011). رقابت در گردشگري، تعیینگر جذابیتهاي گردشگري است و از لحاظ فرهنگی، اجتماعی، اقتصادي و زیستمحیطی جوامع میزبان وگردشگر حائز اهمیت و رشد میباشد (ریچی و کراچ، 2005). در تعامل بين انسان و محيط ، جامعه در دورههاي مختلفی از زمان، به مفاهيم رشد توسعه و توسعه گردشگری انديشيده است. امروزه، پيشرفت هاي جامعه بشري سبب رشد جمعيـت در كـشورهاي در حال توسعه شدهاست. یکی از مهمترین موضوعات دراین میان حفاظت از محيط زيست، بصورتي كه نياز نسل حاضر بـه بهتـرين نحـو ممكـن بـرآورده شـود و حقوق آينـدگان دستخوش تغييرات سوء نشود، مطرح مي شود.با مطالعات صورت گرفته در زمینه اقتصادی شهرستان مشگین شهر میتوان نتیجه گرفت اقتصاد منطقه وابسته به کشاورزی بودهاست و در مناطقی صنعت و خدمات در رتبه بعدی واقع گردیدهاند. اقتصاد گردشگری در زمینه کشاورزی بستگی به شرایط جوی و اقلیمی دراین منطقه میباشد. با شناسایی و توانسنجی پتانسیلهای شهرستان و مناطق، ژئوتوریسم ميتواند بهعنوان فعاليتي اقتصادي مكمل كه توان تغییرات مثبت شرايط اقتصادي ، اجتماعي ـ فرهنگي و فيزيكي ـ كالبدي منطقه را دارا باشـد، جايگزين گـردد، بطـوريكـه امـروزه اكثـر مناطق بهخصوص مناطقی كه به لحاظ موقعيت مكاني از چشم اندازهاي زيبا و طبيعي برخوردارند در برنامـه توسـعه ژئوتوریسم و گردشگری قرارگرفتهاند. در ژئومورفوسایتها ارزشهای علمی ماهیت ژئوتوریسم را شکل میدهند و تنوع ژئومورفولوژیک یا ژئودایورسیتی یکی از عناصر علمی ژئوتوریسم محسوب میگردد. (اربابی سبزواری ۱۳۹۳: ۵) هدف اصلی ژئوتوریسم رشد و حفظ محیط زیست، طبیعت و شناخت منطقهای با ویژگیهای زمینشناسی و طبیعی منحصر به فرد منطقه است که تأکید بر ارتباط بین فرد و طبیعت و درک بهتر پدیده‌های زمینشناسی و گردشگری است. ژئوتوریسم شکلی از گردشگری است که موجب رشد و پایداری جغرافیایی منطقه، محیط زیست، فرهنگ، میراث تاریخی و زیبایی شناختی آن و همچنین بهبود زندگی ساکنین آن منطقه میگردد. مشگینشهر در استان اردبیل واقع گردیده است. این شهرستان به دلیل زیبای توریستی ازجمله وجود کوه سبلان تابستان خنک و دلپذیری دارد. همچنین بهار و تابستان سرسبزی دارد که موجب گشتهاست این شهر پذیرای گردشگران زیادی از سراسر کشور و حتی خارج نیز شود. مشگینشهر بیشترین اماکن گردشگری تاریخی و طبیعی را در کل استان داراست و بهترین مکان گردشگری در استان اردبیل بهشمار میآید. و بدنبال این امر گردشگری در اقتصاد و پایداری تاثیر چشمگیری دارد. هدف از این پژوهش شناسایی پتانسیلهای گردشگری شهرستان مشگین شهر با تاکید بر توسعه اقتصادی میباشد. بنابراین گردشگری بزرگترین صنعت جهان است. این در حالی است که تعیین ارزش واقعی این صنعت بسیار دشوار است اما پتانسیل اقتصادی صنعت گردشگری موضوعی غیرقابل انکار است. در واقع تاثیرات اقتصادی مثبت این صنعت برای مقاصد گردشگری بیان میگردد یکی از بزرگترین فواید گردشگری، امکان درآمدزایی از طریق درآمد ارزی است. اقتصاد میزبان با استفاده از درآمدی که از طریق مخارج گردشگری به دست می‌آورد میتواند سرمایه گذاری مجددی انجام دهد. در پژوهش حاضر به بررسی و شناسایی پتانسیلها و سپس به ارزیابی و بررسی آنها بهوسیله مدل فیولت و کوبالیکوا پرداخته خواهد شد. که در نوع خود جدید است.
پیشینه پژوهش
در ارتباط با موضوع شناسایی پتانسیلها درجهت توسعه اقتصادی تحقیقات زیادی در کشور ایران و خارج از ایران صورت گرفته است که بهصورت مختصر به تعدادی از آنها پرداخت خواهد شد. بررسی تاریخچه ژئوتوریسم در جهان نشان میدهد که ژئوتوریسم اولین بار توسط آدام سدویک در انگلستان مطرح شد این در حالی است که در اواخر دهه 1980 این کشور شاهد بازگشایی مراکز گردشگری بر پایه زمینشناسی همچون مرکز ملی سنگ در ویرکس وورث بوده است(Dowling & Newssome,2006). ( (king et al,1993کینگ و همکارانش از بعد دیگر نیز به بررسی دیدگاه ساکنین پرداختند؛ آنها معتقدند کسانی که از فعالیتهای گردشگری منافع شخصی کسب می کنند آن را خیلی مثبت ارزیابی می نمایند، اما کسانی که منافع شخصی عایدشان نمیشود نگرشی منفی به آن دارند. (هامان، 2014) در پژوهشی باعنوان توریسم و توسعه اقتصادی در نواحی شهری مطالعه موردی کالیفرنیا این نتیجه رسیدهاند که بین جاذبههای گردشگری و توسعه اقتصادی ارتباط مستقیم بوده و با توجه به به منابع گردشگری موجود در منطقه مذکور موجب افزایش ارزش و تقویت اقتصادی میگردد. (2006، Ifad) در مقاله تحت عنوان پایداری پروژه های توسعه روستایی نتایج حاصل از این مطالعه نشان میدهد که پروژه هاي موفق در زمینه ي توسعه ي روستایی، پروژه هایی بودند که همواره مبتنی براصول توسعهي پایدار و براساس اولویت هاي جامعه ي محلی انتخاب و اجرایی شدند. این امر باعث شده تا مردم محلی در جهت حفاظت پروژه هاي توسعه اي توانمند شده و انگیزهی بالاتري داشته باشند. (بولنت و همکاران 2011) به پایداری گردشـگری بسـتگی به پیوند میان طبیعت، گردشـگری و محیط فرهنگی داشـته، اسـتراتژی گردشگری باید به صورتی توسعه یابد که باعث تعامل محیطزیست و انسان گردد و باعث حفظ آن شود. جعفری صمیمی و همکاران(2011)، رابطه بین صنعت گردشگری و رشد اقتصادی را با استفاده از مدل پانل خودرگریسیونبرداری برای کشورهای درحال توسعه مورد بررسی قرار میدهد و نتایج حاصله نشانگر آن است که در بلندمدت رابطه دوطرفه مثبتی میان دو متغییر گردشگری و اقتصادوجود دارد. صفاری و همکاران (۱۳۹۱) با مطالعۀ پهنه‌های مستعد توسعۀ ژئوتوریسم در شهرستان کازرون، دشت شاپور، تالاب پریشان، دشت میان‌کوهی کازرون، دشت برم و دشت کمارج را به علت داشتن اشکال ژئومورفولوژیکی، مهمترین ژئومورفوسایت‌های منطقه معرفی کردند. . یمانی و همکاران (۱۳۹۱) نتیجه گرفتند لندفرم‌های ژئومورفولوژیکی و آثار باستانی و تاریخی منطقۀ سیمره به علت توانایی زیاد در زمینۀ آموزش علوم زمین، ویژگیهای زیبایی‌شناختی و وجود جاذبههای تاریخی، باستانی، فرهنگی و ورزشی باعث افزایش توانمندی این منطقه از دیدگاه ژئوتوریستی می‌شوند. بدری و همکارن (۱۳۹۰) در بررسی راهبردهای توسعۀ اکوتوریسم شهرستان مریوان با استفاده از الگویSOWT نتیجه گرفتند شهرستان مریوان دارای چشم‌اندازهای طبیعی زیبایی است. (مقصودی و همکاران،۱۳۹۰) مناطق بهینۀ توسعۀ ژئومورفوتوریسم منطقۀ مرنجاب در جنوب دریاچۀ نمک را پتانسیل‌سنجی و کاربری زمین، ژئومورفولوژی، فرسایش، زیرساخت، فاصله و زمینشناسی را با عنوان جاذبههای ژئوتوریستی منطقه مطالعه کردند. (اصغری سراسکانرود و نظافت تکله، ۱۳۹۹) به ارزیابی توان ژئوتوریستی و تحلیل رقابتپذیری مناطق ژئوتوریستی شهرستان سرعین با استفاده مدل پائولووا و هادزیک پرداختند. آنها به این نتیجه رسیدند که منطقه گردشگری آلوارس از نظر رقابتپذیری نسبت به سایر مناطق گردشگری مورد مطالعه پتاسیلهای مناسبی برای جذب گردشگر به شهرستان سرعین را به خود اختصاص میدهد. (نعمتی و نظافت تکله ۱۴۰۱) تحت عنوان ارزیابی و تحلیل رقابت پذیری ژئوتوریسمی شهرستان نیر با استفاده مدل پاوولوا به این نتیجه رسیدهاند. که وجود نقاط ضعف جدی در برخی از زمینه های گردشگری در شهرستان نیر از قبیل کافی نبودن و یا توزیع فضایی نامطلوب زیرساخت ها و امکانات زیربنایی باعث شده است که شهرستان نیر از نظر رقابتپذیری زمین گردشگری در طبقات عالی قرار نگیرد. بنابراین پیشنهاد میشود در مطالعات آتی فاکتورهای موثر بر اقتصاد گردشگری نیز مورد مطالعه قرار گیرد. بدین منظور و در جهت ارزیابی و شناسایی پتانسیلهای ژئوتوریستی منطقه ژئوتوریستی مشگین شهر انتخاب گردید. براساس توانمندیهای ژئوتوریستی منطقه مشگین شهر دارای توانمندیهای طبیعی، محیطی و جاذبههای گردشگری در جهت جذب و توسعه گردشگر این مناطق حائز اهمیت و ضرورت لازم برای ششناسایی توانمندیهای ژئوتوریستی را دارا میباشد. هدف از اين پژوهش شناسایی پتانسیلها در جهت توسعه اقتصادی شهرستان مشگین شهر باوسیله مدل فیولت و کوبالیکوا مییاشد.
مواد و روش
معرفی منطقه مورد مطالعه
شهرستان مشگینشهر یکی از شهرستانهای استان اردبیل است که در غرب این استان واقع شده است. شهرستان مشگین شهر در عرض جغرافيايي 38 درجه و 23 دقيقه و 34 ثانيه عرض شمالي و طول جغرافيايي 47 درجه و 1 دقيقه و 7 ثانيه طول شرقي واقع گردیدهاست. شهرستان مشگینشهر با وسعت ۳۸۲۵ کیلومترمربع بزرگترین شهرستان استان اردبیل است و دارای پنج بخش و هفت شهر است. آب و هوای این شهرستان معتدل کوهستانی است کوه سبلان در 25 کیلومتری این شهر واقع شده است وجود کوه سبلان و چشمههای آبگرم معدنی، رودخانههای فراوان، دریاچهها و تالابها، مراتع سرسبز و ... چشم اندازی زیبا به شهرستان مشگین شهر بخشیده است.شکل(1).
اشتبین |
مآخذ: نگارندگان 1402 شکل1: موقعیت جغرافیایی شهرستانمشگین شهر در استان اردبیل
|
شهرستان مشگینشهر گردشگری دارای ۹ چشمه آبگرم طبیعی، ۱۱ مجتمع آبدرمانی، آبشار، مناظر صخره ای، رودخانه، دشت، بیشه زار، جنگل و… است و مقصدی جذاب برای گردشگران به شمار میرود. ۶۰۰ اثر تاریخی و باستانی، بی‌نظیرترین پل معلق خاورمیانه و سایت‌های پرواز پاراگلایدر قابل استفاده برای گردشگران نیز باعث گریده تا این منطقه مقصدی ایده‌آل برای گردشگران محسوب شود. به طور کلی در مناطق مختلف این شهرستان میتوان چهار اقلیم؛ مدیترانه‌ای معتدل، گرم و خشک، استپی سرد و کوهستانی سرد را یافت. متوسط میزان بارندگی سالانه معادل با ۳۰۰ میلی لیتر بودهاست و در طول ۵ تا ۸ ماه سال نیز خشک یخبندان و نیمه خشک است. دشت مغان در شمال غرب، همسایگی با کشور آذربایجان در شمال شرق، شهر اردبیل در جنوب شرق، و البته شهرستان تبریز و اهر در جنوب غربی از ویژگی جغرافیایی این شهر به شمار می‌روند. این شهرستان دارای ۵ بخش ارشق، مرکزی، مشگین شرقی، قصابه و مرادلو، ۱۲ دهستان ارشق مرکزی، ارشق شمالی، مشگین غربی، مشگین شرقی، لاهرود، ارشق غربی، نقدی، قره سو، نقدی صلوات، یافت، شعبان همچنین ۶ شهر رضی، فخرآباد، مشگین شهر، قصابه مرادلو، لاهرود است مشگین شهر دارای جاذبههای گردشگری تاریخی و طبیعی بسیاری است. ازجمله این مناطق کتیبه شاپورساسانی در درهی دره باق، ارامگاه شیخ حیدر باتزئینات ساختمانی درنمای ساختمان باظرافت با کاشی‌کاری، آجر‌کاری، کتیبه‌های با نام‌های مقدس و غیره تزئین شده‌اند. زیستگاه شیروان درهسی، این زیستگاه با مساحت ۷۵ کیلومتر مربع دارای ارتفاع ۲۲۰۰ متر و در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی مشکین شهر واقع شده است. چشمههای آب گرم مشگین شهر، از جمله مهمترین دیدنی‌های مشگین شهر محسوب می‌شوند و دارای طرفداران ویژه نیز هستند. در این منطقه تعداد زیادی چشمههای آب گرم با خاصیت‌های درمانی مختلف وجود دارد. پل معلق مشگین شهر به عنوان طولانی‌ترین پل معلق کابلی خارومیانه شناخته میشود. این پل در ارتفاع ۸۰ متری از رودخانه خیاوچایی احداث شده و ۲ متر عرض و ۳۶۵ متر طول دارد. شکل(2).
مآخذ: نگارندگان 1402 شکل2: تصاویر منطقه ژئوتوریستی مشگین شهر
|
کندوان
|
روش تحقیق کاربردی و مقایسهای میباشد. این داده ها از ماهیت کمی- کیفی بوده است. تحقیق را با مرور پیشینه در مورد موضوع و بررسی اسناد مکتوب و مقالات موجود شروع میکنیم. سپس اقدام به تنظیم پرسشنامهی محقق گردیده و در نهایت 25 پرسشنامه شامل 10 کارشناس و 15 گردشگر تکمیل میگردد. نتایج آن به دو مدل فیولت و کوبالیکوا در منطقه ژئوتوریستی شهرستان مشگین شهر بررسی و مورد ارزیابی قرار میگیرد.
روش فیولت پارک ملی:
یکی از روش های ارزیابی مناطق ژئوتوریستی و توانمندی های آن استفاده از مدل پارک ملی (فیولت) میباشد. که اولین بار توسط سورپ و فیول در سال ۲۰۱۱برای بررسی ژئوتوریسم در پارک های ملی کشور فرانسه، ایجاد گردید. در این روش ژئومورفوسایت با توجه به چهار معیار منشا شکل گیری، پراکندگی جغرافیایی، گردشگری و وضعیت کلی دسترسی از این پارک ملی جهت مطالعه و ارزیابی انتخاب گردید (اروجی، ۱۳۹۱) ارزیابی کلی ژئوتوریسم و ژئومورفوسایت ها در این روش در مجموع بر اساس دو نرخ اصلی صورت میگیرد. نرخ مدیریتی یک پشتیبانی جهت تصمیم گیری میباشد. که میتواند شامل مواردی چون برنامه ها، طرح ها و تدابیر علمی همچون فرایند کنترل، زمانبندی و غیره( طرح ها و پروژه های حفاظت محیطی ویژه، مدیریت دادهها و اطلاعات تصویری و غیره میباشد. نرخ گردشگری عموما برای ترویج، توسعه و اشاعه گردشگری صورت میگیرد. برای محاسبه این نرخ، باید ارزش های مکمل مورد بررسی قرار گیرد. ارزش های مکمل در این روش شامل ارزش استفاده و ارزش فرهنگی میباشد (فیولت، ۲۰۱۱). معیارهای نرخ مدیریتی و گردشگری بر حسب دامنه تاثیر آن ها در منطقه، امتیازی از صفر تا ۱را دریافت میکنند.( در جدول ۱و۲ ) شکل کلی نرخ مدیریتی و گردشگری، دامنه ارزشی آن ها و شکل توضیحات لازم درباره هر زیر شاخص آورده شده است.
نرخ مدیریتی | |||||
شاخص | ۰ | ۲۵/۰ | ۵/۰ | ۷۵/۰ | ۱ |
کمیاب بودن | بیشتر از۷ نوع | بین۵تا۷ | بین۳تا۴ | بین ۱ تا ۲ | ۱ نوع |
جذابیت های جغرافیا دیرینه | بدون جذابیت | پایین | متوسط | زیاد | خیلی زیاد |
نمایانگر بودن | فاقد | پایین | متوسط | زیاد | خیلی زیاد |
بافت الگو و نمونه | فاقد | پایین | متوسط | زیاد | خیلی زیاد |
شناخت و ادراک علمی | فاقد | پایین | متوسط | زیاد | خیلی زیاد |
سطح حفاظت اداری | بدون حفاظت | محلی | منطقهای | ملی | بین المللی |
ظرفیت تحمل | بسیار پایین | پایین | متوسط | زیاد | خیلی زیاد |
تاثیرات اکولوژیکی | بدون اثر خاص | ضعیف | نسبی | موثر | خیلی موثر |
ارزش علمی |
|
ارزش حفاظتی |
مآخذ: فیولت2011 جدول1: ارزش ها و دامنه های نرخ گردشگری
|
|
|
| ترخ گردشگری |
|
|
|
| شاخص | ۰ | ۲۵/۰ | ۵/۰ | ۷۵/۰ | ۱ |
| اهمیت نمادی و مذهبی | فاقد ارتباط | ارتباط ضعیف | ارتباط نسبی | ارتباط زیاد | ارتباط خیلی زیاد |
ارزش فرهنگی | اهمیت تاریخی | بدون اثر تاریخی |
| نمونه و نشانه ضعیف |
| اثرات و نمونههای متعدد |
| اهمیت ادبی و هنری | فاقد منبع | بین ۱تا ۵ | بین ۶تا ۲۰ | بین ۲۰تا ۵۰ | بیشتر از ۵۰ منبع |
| تعداد نقاط دید | بدون دید | یک نقطه | ۲ تا ۳نقطه | ۴تا ۶نقطه | بیشتر از ۶ نقطه |
| تباین رنگ | رنگهای مختلف |
| رنگهای مختلف و متفاوت | زیاد | رنگهای متضاد با محیط |
ارزش استفاده | دسترسی | بیشتر از ۱ کیلومتر از جاده | کمتر از ۱ کیلومتر از جاده | نزدیکی به جاده محلی | نزدیکی به جاده راه منطقهای | نزدیکی به جاده و راه ملی |
| هماهنگی و بدون دخالت | از بین رفته | خیلیآسیب دیده | تا حدودی آسیب دیده | کمی آسیب دیده | دست نخورده |
| حسایت و شکنندگی | زیاد |
| متوسط |
| سالم |
مآخذ: فیولت2011 جدول2: ارزش ها و دامنه های نرخ گردشگری
|
مدل کوبالیکوا
این روش تقریباً کلیه ویژگیهای ژئوتوریسم را پوشش میدهد و بیشتر بر معیارهای علمی و آموزشی تأکید دارد. این روش در سال 2013 توسط کوبالیکوا ارائهشده است. تعاریف ژئوتوریسم با نگرش ژئومرفولوژیکی و زمینشناسی استوار است، گروه اول معیارها (ارزشهای علمی و ذاتی) با زیرمعیارهای اهمیت دانش زمین و کمیابی سایت در سطح ملی، محلی ، بین المللی ، دانش علمی سایت، مورفولوژی و تنوع سایت تعریف شدهاست. هدف از این تقسمات مشخص شناسایی منطقه موردبررسی و بهدنبال آن ارزیابی و امتیازدهی در جهت شناخت منطقه از لحاظ ژئوتوریستی میباشد که ارزشهای بیان شده در روش کوبالیکوا باتوجهبه نظرات گردشگران و مسئولین امتیازدهی و ارزیابی گردند تا بتوان علاوه بر شناسایی توانهای ژئوتوریستی، کمبودهای موجود از نظر ژئوتوریستی شناساییو راهکاری ارائه گردد. گروه دوم (ارزشهای آموزشی) مبتنی بر واقعیتی است که بر اساس آن کلیه تعاریف ژئوتوریسم، بر موضوع آموزشی تأکید دارند. معیار سوم (ارزشهای اقتصادی) که مبنای آن رضایتمندی گردشگران و جوامع محلی را میباشد و دربردارندهی تعداد، فاصله و تعداد خدمات گردشگری در اقامتگاهها، رستوران، مرکز خرید، مرکز اطلاعات میباشد ارزش هریک از معیارها در این مدل بین صفر و یک (3-0) متغیر میباشد. جدول(3).
ارزش | شاخصها |
ارزش علمی و ذاتی | 1-نادر بودن درسطح بین المللی 2-میزان آگاهی سایت 3-تنوع لندفرمها درمقیاس محلی و ملی |
آموزشی | 1-واضح بودن پدیدهها، قابل فهم بودن برای عموم 2-امکانات آموزشی(وب سایتها، پنلها، تورها و...). |
اقتصادی | 1- فاصله و کیفیت سرویسهای توریستی (اقامتگاهها، رستورانها، مغازهها) 2- امکانات دسترسی (سرویسهای حمل ونقل عمومی، پارکینگ( |
حفاظتی | 1- فعالیت های حفاظتی (حمایت قانونی، طرح های پیشنهادی و انواع دیگر حفاظت( 2-خطرات و تهدیدات برای سایت 3-وضعیت فعلی سایت |
سایر ارزشها | 1-ارزشهای فرهنگی(تاریخی و مذهبی و ...) 2-ارزشهای زیست محیطی 3-ارزشهای ظاهری (زیبا و چشم اندازها و ...) |
مآخذ: کوبالیکوا 2013 جدول3: ارزش ها و معیارهای روش کوبالیکوا
|
نتایج و یافتهها
|
(جدول 4) بررسی ها از طریق گروه کارشناسی و از طریق بازدیدهای میدانی مستندات انجام گردید. بنابر نتایج حاصله در روش ارزیابی پارک های ملی(فیولت)، ارزش ژئوتوریسم در دو بخش نرخ مدیریتی و نرخ گردشگری ارزیابی شده است. نرخ مدیریتی شامل زیرشاخصهای علمی و حفاظتی بوده و در 5 گروه ارزیابی میشود که شامل: کمیاب بودن، نمایانگر بودن، جذابیت جغرافیایی دییرنه، بافت و درک علمی میباشد. در رده تقسیمبندی گردشگری به دو زیرشاخص فرهنگی و ارزش استفاده تقسیم بندی میگردد که در شاخص فرهنگی به اهمیت مذهبی، ادبی، تاریخی پرداخته شده است و گروه بعدی ارزش استفاده را با زیرشاخصهای حساسیت و شکنندگی، دسترسی و هماهنگی بودن دخالت اشاره شده است. بر اساس نتایج نرخ مدیریتی منطقه ژئوتوریستی مشگین شهر با مجموع امتیاز (۱۰) از قابلیت های متنوعی برخوردار است.از میان شاخصهای ژئوتوریستی، منطقه مذکور در شاخصهای کمیاب بودن، اهمیت تاریخی و نقاط قوت دارای امتیاز بالا (1) میباشد که دراقتصاد منطقه مشگین شهر تاثیر بسیاری را بجا میگذارد. تاریخی ماندگار و قدمت دیریینه همیشه مورد توجه گردشگران و کارشناس بودهاست. مشگین شهر، شهری واقع در استان اردبیل با قدمتی بسیار زیاد است که بر طبق سنگ نبشته های کشف شده از این منطقه، ساخت این شهر را به زمان ساسانیان نسبت داده اند. در این شهر کهن بیشتر از 600 اثر تاریخی متعلق به دوران های مختلف تاریخی ثبت شده است. این اهمیت ادبی با امتیاز (5/0) نشان دادهشدهاست وبا مجموع امتیاز بدست آمده نشانگر تاثیر کمتردر ژئوتوریسم منطقه و ارزش ادبی کمتری در این شهر به چشم میخورد. همچنین کاهش سطح اقتصادی منطقه را دارا میباشد امتیازهایی که به اختصاص داده شده است با توجه به بررسی ها و ارزیابی دارای توانمندی ژئوتوریستی میباشد و بر این اساس شهرستان مشگین شهر، در شرایط مناسب مدیریتی در حوزه ژئوتوریسم قرار دارند. گردشگری با رشد اقتصادی رابطه مثبت دارند و افزایش توسعه اقتصادی سبب بهبود گردشگری میگردد.
شاخص ژئوتوریستی منطقه | امتیاز |
کمیاب بودن | ۱ |
جذابیت های جغرافیا دیرینه | ۱ |
نمایانگر بودن | ۵/۰ |
بافت الگو و نمونه | ۷۵/۰ |
شناخت و ادراک علمی | ۷۵/۰ |
اهمیت تاریخی | ۱ |
اهمیت ادبی | ۵/۰ |
تعداد نقاط قوت | ۱ |
دسترسی | ۵/۰ |
تباین رنگ | ۷۵/۰ |
دست نخوردگی | ۷۵/۰ |
حساسیت و شکنندگی | ۷۵/۰ |
اهمیت نمادی و مذهبی | ۷۵/۰ |
مجموع امتیازات | ۱۰ |
مآخذ: نگارندگان، 1402 جدول4: نتایج مدل فیولت
|
نتایج مدل کوبالیکوا
بر اساس نتایج جدول (5) بهمنظور ارزیابی میزان اهمیت شاخصها در مناطق ژئوتوریستی شهرستان مشگین شهر میانگین امتیازات شاخصها محاسبه شد. نتایج حاصل شده و بررسی پرسشنامهها، ارزش هر یک از معیارها بیان شده برای مناطق ژئوتوریستی مورد مطالعه مشخص و محاسبه گردید. بر اساس نتایج بهدست آمده منطقه ژئوتوریستی مشگین شهر مجموع امتیاز (25/9) دارای اهمیت و ارزش ژئوتوریستی است همچنین افزایش رشد اقتصادی نیز سبب بهبود زیرساختها و توسعه صنعت گردشگری میگردد. بین رشد اقتصادی و گردشگری رابطه مثبت و معنادار و بین رشد و توسعه اقتصادی نیز رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. زیرساختهای موجود در این منطقه از نظر علمی و آموزشی با امتیاز (5/1) بدلیل کمبود امکاناتی همچون مدارس و اماکن و زیرساختهای آموزشی دارای امتیاز کمتری است. در این میان ارزش اقتصادی و گردشگری در مشگینشهر با امتیاز (25/2) بیشترین امتیاز را دارامیباشد چرا که این منطقه بدلیل پیشرفت در زمینه گردشگری و وجود آثار ارزشمند دارای مناطق ژئوتوریستی بوده که بر ارزش اقتصادی منطقه میافزاید.
مناطق ژئوتوریستی | ارزش علمی | ارزش آموزشی | ارزش اقتصادی | ارزش حفاظتی | ارزش افزوده | مجموع امتیازات |
مشگین شهر | 5/1 | 5/1 | 25/2 | 25/2 | 75/1 | 25/9 |
مآخذ: نگارندگان، 1402 جدول5: نتایج مدل کوبالیکوا
|
نتیجه و بحث
صنعت ژئوتوریسم با ویژگیهای منحصر بفرد خود، صنعتی پویا تلقی میشود. توسعه اقتصادی در تمام كشورهای دارای جاذبههای جهانگردی روبه افزایش و رشد است. گردشگری یکی از مهمترین فعالیتهایی است که ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و زیست محیطی گوناگونی را بههمراه دارد. امروزه گردشگری به عنوان یک امر اقتصادی بیان میشود. . بنابراین نتایج حاصله نشان میهد در مدلهای ارزیابی شده برای مناطق ژئوتوریستی، منطقه مشگین شهر بر اساس نتایج فیولت بررسی و نتایج نرخ مدیریتی منطقه ژئوتوریستی مشگین شهر با مجموع امتیاز (۱۰) از قابلیت های متنوعی برخوردار است. از میان شاخصهای ژئوتوریستی، منطقه مذکور بدلیل وجودآثار تاریخی وقدیمی در طول دورهی متعدد دارای قدمت دیرینه میباشد آثاری همچون، قلعه دیو، کهنه قالا، قلعه قهقهه وآرامگاه شیخ حیدر از نمونهای تاریخی منطقه بحساب میآید. در شاخصهای کمیاب بودن، اهمیت تاریخی و نقاط قوت دارای امتیاز بالا (1) میباشد که در اقتصاد منطقه مشگین شهر تاثیر قابل توجهی دارد و باعث توسعه اقتصادی منطقه مذکور میگردد. نتایج حاصل شده از مدل ژئوتوریستی کوبالیکوا و بررسی پرسشنامهها، ارزش هر یک از معیارها بیان شده برای مناطق ژئوتوریستی مورد مطالعه مشخص و محاسبه گردید. بر اساس نتایج بهدست آمده منطقه ژئوتوریستی مشگین شهر مجموع امتیاز (25/9) دارای اهمیت و ارزش ژئوتوریستی است. گردشگری به عنوان منبع اصلی درآمدو اشتغال زایی، رشد زیرساختها میباشد. گردشگری عامل مهمی برای توسعه اقتصادی محسوب میشود. گردشگری از طریقی همانند ایجاد اشتغال و درآمدزایی، توزیع درآمد و افزایش تولید میتواند اقتصاد را تحت تاثیر قرار دهد و موجب تحول آن گردد. زمانی گردشگری میتواند، در اثرات مثبت اقتصادی خود را در منطقه نشان دهدکه فعالیتهای گردشگری منطقه با موافقت و حمایت ساکنین محلی باشد. مطالعات مشابهی همچون (اصغری سراسکانرود و نظافت تکله، ۱۳۹۹) به ارزیابی توان ژئوتوریستی و تحلیل رقابتپذیری مناطق ژئوتوریستی شهرستان سرعین با استفاده مدل پائولووا و هادزیک پرداختند. آنها به این نتیجه رسیدند که منطقه گردشگری آلوارس از نظر رقابت پذیری نسبت به سایر مناطق گردشگری مورد مطالعه پتاسیلهای مناسبی برای جذب گردشگر به شهرستان سرعین را به خود اختصاص میدهد. (اسفندیاری درآباد و همکاران، 1401) نتایج حاصله نشان میدهد منطقه گردشگری سرعین توان گردشگری بالایی برای جذب توریسم در استان اردبیل دارد. (نعمتی و نظافت تکله،1402) نتیجه گیری میشود که وجود نقاط ضعف جدی در برخی از زمینه‌های گردشگری از نظر رقابتپذیری ژئوتوریستی در طبقه عالی قرار ندارد. بنابراین نتیجهگیری میشود در مقایسه انواع مدلهای توریستی، مدل پائوولوا بیشترین کاربرد را دارد و مناطق از لحاظ مختلف همچون ارزش منفی و مثبت شناسایی و ارزیابی میگردد. در ارزیابی منطقه ژئوتوریستی مشگین شهر پیشنهاد میگردد در مطالعات آتی از مدلها و گویههای جدیدتری جهت اقتصاد گردشگری ارائه میگردد.
[1] 1. مقاله حاضر مستخرج از طرح پژوهشی نوع دو به شماره قرارداد (9-8500-د-1402) که با حمایت دانشگاه محقق اردبیلی انجام گرفته است . مجری طرح خانم دکتر زهرا فتوه چی
منابع
ابراهیم پور، حبیب، نعمتی، ولی، نظافت تکله، بهروز. (۱۴۰۱) بررسی توانمندی های ژئوتوریستی استان اردبیل با استفاده از مدکوبالیکوا و مدل فیولت (مطالعه موردی نیر سرعین نمین)، جغرافیا و روابط انسانی، دوره 5، شماره 4.
اسفندیاری درآباد، فریبا ؛ نظافت تکله، بهروز؛ شهبازی شرفه، زهرا ،(1401 بررسی و ارزیابی تاثیرگذاری مخاطرات بر توسعه توریسم (مطالعه موردی: شهرستان مشکین‌شهر) جغرافیا و روابط انسانی، شماره3 صص 204-184
ثروتی، محمدرضا و کزازی الهام (۱۳۸۵) تحلیل عوامل مؤثر بر گردشگری در روستای گنبرف با استفاده از مدل راهبریSWOT کنفرانس سلامت تبریز، فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی دوره6
شریف زاده، ابوالقاسم، مراد نژاد، همایون. (۱۳۸۱) توسعه پایدار و گردشگری روستایی مکان نشر نامشخص: ماهنامه اقتصادی جهاد ۱۳۸۱ ص ۴۷-۶۱ جلد ۲۵۰،۲۵۱
طاهرخانی، محمد، جهان تیغمند، سمیه، سلیمی سبحان، محمدرضا. )1399( ،اولویتبندی توانهای زمین- گردشگری ژئوسایتها (مطالعه موردی: الموت قزوین)، جغرافیا فصلنامه علمی ـ پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیایی ایران(، سال18 شماره ،64 .106)
طاهری، کبری، حسینی، آناهیتا، امیری، امیر(1401) بررسی صنعت گردشگری درکشورهای درحال توسعه (نمونه موردی مغولستان). جغرافیا و روابط انسانی, 5(1)، 3
عابدینی، موسی، همتی، طاهر، نظافت تکله، بهروز، خیاطی، آیلار. (1401). ارزیابی توانمندیهای توسعه گردشگری پایدار ژئومورفوسایتها با استفاده از مدل کومانسکو و مدل پائوولووا (مطالعه موردی: مسیر توریستی سبلان تا گردنه حیران). فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری، 11(44)
مختاری، داود، (1394)، اهمیت نقشههای زمین پیمایی در مدیریت مکانهای ژئومورفیکی ایران، (مطالعه موردی: گردنه پیام)، نشریه علمی – پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی، سال 16 ،شماره ،37 .151-172
مقصودی، مهران؛ شمسی‌پور، علی ا؛ نوربخش، سیده فاطمه. (۱۳۹۰). پتانسیل‌سنجی مناطق بهینۀ توسعۀ ژئومورفوتوریسم منطقۀ مرنجاب در جنوب دریاچۀ نمک، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شمارۀ۷۷، صص۱۹-۱ .
مقیمی، ابراهیم، زارع احمد آباد، محسن، مختاری، داود. (1401)، ارزیابی توانمندی اشکال ژئومورفولوژیک حاصل از فعالیت گسل تبریز در توسعه ژئوتوریسم با استفاده از روش پانیزا، سیاستگذاری شهری و منطقهای، دوره ،1 شماره ،1
مقیمی، ابراهیم؛ رحیمی هرآبادی، سعید؛ هدائی آرانی، مجتبی؛ علیزاده، محمد؛ اروجی حسن ، (۱۳۹۱). ژئومورفوتوریسم و قابلیت‌سنجی ژئومورفوسایت‌های جاده‌ای با بهره‌گیری از روش پریرا (مطالعۀ موردی؛ آزادراه قم - کاشان)، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شمارۀ ۲۷، صص ۱۸۴-۱۶۳.
نظافت تکله، بهروز؛ اسفندیاری درآباد، فریبا ،شهبازی شرفه، زهرا ،(1401). مدل‌سازی نوین گردشگری برای تداوم فعالیت کسب و کارهای بخش توریسم در شرایط کرونا ویروس (مطالعه موردی: شهر توریستی سرعین) جغرافیا و روابط انسانی، شماره3 صص15-1
نعمتی، ولی؛ نظافت تکله، بهروز، (1402). ارزیابی و تحلیل رقابتپذیری ژئوتوریسمی شهرستان نیر با استفاده مدل پاوولوا، جغرافیا و روابط انسانی، شماره4 صص109-86
نوحه گر، احمد، حسین زاده محمد مهدی و پیراسته اسما ،(۱۳۸۸) ارزیابی قابلیتهای طبیعت گری جزیره قشم با بهره گیری از مدل مدیریت استراتژیSWOT نشریه جغرافیا و توسعه
یمانی، مجتبی؛ عظیمی‌راد، صمد؛ باقری، سجاد. (۱۳۹۱). بررسی قابلیتهای ژئوتوریسمی ژئومورفوسایت‌های منطقۀ سیمره، جغرافیا و پایداری محیطی، شمارۀ ۲-۸۸-۶۹.
Buttler, R.W. (1980) ‘the concept of a tourist area cycle of evolution: implications for management of resources’, 2010 The Canadian Geographer, 24(1):5–12.
Haigh, Matthew (2020) Cultural tourism policy in developing regions: The case of Sarawak Malaysia Tourism Management: 1-13.
Hall, C.M. and David, B.W. (2009). Sustainable tourism futures, Routledge11-Schianetz, K., et al., 2007, Concepts and Tools for Comprehensive Sustainability Assessments.
Harrison, C. (1991) "Country side Recreation in a changing societ, London: TMS. Partnership.
Jafari, Jafar. 2000. Encyclopedia of Tourism. s.l.: Routledge, 2000
Jones, W. (2008), Keeping Found Things Found: The study and practice of Personal Information Management, Morgan Kaufmann Publishers, Burlington.
Kang, M & Moscardo, G. (2006), "Exploring cross- cultural differences in attitudes towards responsible tourist behavior: A comparison of Korean, British and Australian tourists", Asia Pacific Journal of Tourism Research, Vol, 11(4).
Knowd,. L. (2001) "Rural Tourism: Panacea and Paradox, School of Environment and Agriculture", university of Western Sydney.
Miyaki, M. (2008), "Tourism and the local business community in small cities and towns: a qualitative study of the Blackstone Valley, Rhode Island", Thesis of Master, Boston University.
Moscardo, G., & Pearce, P. (1999), Mindful visitors: Heritage and tourism, Annals of Tourism Research, Vol. 26 (2).
Nowacki, Marek. Kowalczyk Aniot, Joanna. Krolikowska, Królikowska. Pstrocka, Małgorzata. and Awedyk, Matylda (2018) Strategic Planning for sustainable Tourism Development in Poland sustainable Development and world Ecology: 562-567.
Oliver, T., & Jenkins T. (2003), Sustaining rural landscapes: the role of integrated tourism, Landscape Research, Vol. 28 (3).
Pearce, D w and Atkinson, G D.,(1995), Capital theory and the Measurement of Sustainable Development, An Indicator of Weak Sustainability, Ecological Economicd, No8, pp 103-108.
Ross K. DowlingReceived: 11 January 2010 Accepted: 18 October 2010Springer-Verlag
Saarinen, Jarkko. 2006. Traditions of Sustainability in Tourism Studies. s.l.: Annals of Tourism Research, 2006. pp. 1121-1140. Vol. 33.