بررسی شرایط اقلیمی در راستای توسعه پایدار شهری بافت های مسکونی شهر خرم آباد

محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری

مهدی کاکولوند ¹ , عباس ملک حسینی ²

1 - دانشجو دکتری جغرافیا برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ملایر، ملایر، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ملایر، ملایر، ایران

تاریخ دریافت : 1401/05/30 تاریخ پذیرش : 1401/06/25 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: توسعه پایدار شهری, خرم آباد, شرایط اقلیمی, برنامه های شهرسازی,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش، بررسی میزان هماهنگی برنامه های شهرسازی شهر خرم آباد با شرایط اقلیمی در راستای توسعه پایدار شهری است . در بررسی اقلیمی شهر خرم‌آباد از آمار و داده‌های 20 ساله اخیر (1396-1376)، عناصر آب و هوایی این شهر ازجمله دما، بارندگی، رطوبت نسبی، ساعات آفتابی، جهت و سرعت وزش باد ایستگاه سینوپتیک این شهر، به‌صورت پارامترهای حداکثر، حداقل و میانگین استفاده‌ خواهد شد. پس از جمع‌آوری داده‌ها، استانداردسازی و میانگین‌گیری پارامترهای ذکرشده با استفاده از نرم‌افزار Excel و نرم‌افزار Spss استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که در شهر خرم‌آباد هماهنگ سازی اقلیمی در مقیاس منطقه ای برای کاهش مصرف بهینه انرژی در جهت رسیدن به توسعه پایدار انجام‌ نشده است. همچنین با توجه به شرایط فیزیوگرافی شهر خرم آباد، طراحی ساختمان‌ها در شهر خرم‌آباد بایستی با توجه به دامنه شمالی و جنوبی برای کاهش مصرف انرژی مدنظر قرار گیرد و نیز برنامه‌های عمرانی در شهر خرم آباد متناسب با شرایط اقلیمی، نیازمند بازنگری استفاده از مصالح بر اساس نوع کاربری ساختمان (مسکونی- صنعتی- اداری) است.

چکیده انگلیسی:

 This research aims to investigate the degree of coordination of Khorramabad's urban development plans with climatic conditions in the direction of sustainable urban development. In the climatic study of Khorramabad taken from the statistics and data of the last 20 years (1376-1396), the climatic elements of this city, including temperature, rainfall, relative humidity, sunshine hours,  direction and wind speed of the synoptic station of this city, in the form of maximum and minimum parameters and the average were used. After data collection, standardization and averaging of the mentioned parameters were done using Excel software and the SPSS software. The findings of the research show that in Khorramabad, climate coordination has not been done on a regional scale to reduce optimal energy consumption to achieve sustainable development. Also, according to the physiographic conditions of Khorramabad, the design of buildings in Khorramabad should be considered according to the northern and southern slopes to reduce energy consumption. 

منابع و مأخذ:

• باقری, فرزانه و فرح باقری، ۱۳۹۵، شناخت نیازهای آموزشی دانش آموزان دوره مقدماتی در معماری سبز آموزشی، فصلنامه مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری 2 (3).


• پیرمحمدی؛ محمد، (1394)، تأثیر عوامل اقلیمی در طراحی ساختمان و راه رسیدن به طراحی پایدار، همایش ملی عمران و معماری با رویکردی بر توسعه پایدار.


• پیک موسوی، مایده؛ نیما ولی بیگ و مصطفی کیانی، ۱۳۹۶، تحلیل اثر ویژگی‌های اقلیمی بر انتخاب نوع مصالح بومی روستایی گیلان، کنگره ملی مدیریت و برنامه‌ریزی شهری نوین، تهران، دبیرخانه دایمی کنفرانس.


• تیموری، محسن، (1393)، ارزیابی اقلیم معماری شهر خرم‌آباد با استفاده از شاخص‌های الگی و گیونی، دومین کنگره بین‌المللی سازه، معماری و توسعه شهری.


• دربان, علی و مینا جوادنیا، ۱۳۹۷، معماری سبز گامی به سوی معماری پایدار، فصلنامه معماری‌شناسی 1 (5).


• ذوالفقاری، حسن؛ میترا بساطی و کتایون مظلوم، ۱۳۹۸، بررسی ظرفیت‌های اقلیمی سواحل شمالی و جنوبی ایران برای گسترش فعالیتهای ورزشی و گردشگری ساحلی، مجله آمایش جغرافیایی فضا 9 (31).


• رزمی، حمیدرضا و بهنام کلانتری، ۱۳۹۷، معماری پایدار رویکردی مناسب در طراحی مجتمع‌های مسکونی مبتنی بر مؤلفه‌های محیط زیست و انرژی، نشریه علمی پژوهش در مهندسی عمران و معماری ایران 3 (8).


• رضایی، مسعود و بهزاد وثیق؛ (1393)، واکاوای معماری پایدار در معماری بومی روستایی اقلیم سرد و کوهستانی ایران، تهران: طحان.


• رضایی، مسعود، 1394، طراحی معماری در راستای توسعه پایدار در شهر ایلام، مجله فرهنگ ایلام دوره شانزدهم، شماره 48 و 49.


• رضایی، مسعود؛ (1392)، نقش اقلیم در شکل‌گیری معماری بومی مناطق کوهستانی غرب ایران، مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی عمران معماری و توسعه پایدار، تبریز.


• روشن, غلامرضا و جوزه اوراسو، ۱۳۹۸، مقایسه تهدیدها و فرصت‌های متاثر از گرمایش جهانی بر ذخیره انرژی ساختمان‌ها در یک تیپ اقلیمی بیابانی سرد برای مادرید در اسپانیا و مشهد در ایران، مجله آمایش جغرافیایی فضا 9 (31).


• زاهدی، شمس السادات، ۱۳۸۵، گردشگری وتوسعه پایدار: ضرورت جاری سازی حفاظت محیطی درسیاست‌های توسعه گردشگری، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری 4(12).


• زینلیان، مریم، (1395)، بررسی تطبیقی مؤلفه‌های توسعه پایدار در معماری ایرانی- اسلامی، دومین کنفرانس ملی پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری.


• سعیدی، علی، (1393)، آسایش حرارتی و معماری همساز با اقلیم شهرستان خرم‌آباد، جغرافیا (فصلنامه علمی- پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، سال دوازدهم، شماره 40.


• شاهرخی، فروزان، ۱۳۹۸، رویکردی تحلیلی بر اصول معماری پایدار(سبز) در فضاهای شهری، فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی 2 (3).


• شفیعی، شهاب، (1390)، طراحی مسکن همساز با اقلیم (نمونه موردی شهر تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیای طبیعی گرایش اقلیم‌شناسی در برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه زنجان.


• صفایی پور، مسعود؛ طاهری، هما، 1389، بررسی عناصر اقلیمی در معماری شهری: مطالعه موردی شهر لالی، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال اول، شماره دوم، ص 103-116.


• صمیمی لنبانی, الناز و زهرا کرامت، ۱۳۹۴، اهمیت و نقش اقلیم و توسعه پایدار در شکل گیری معماری و شهرسازی بر پایه الگوهای معماری سنتی ایران نمونه موردی شهر یزد، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژی، دبی، موسسه سرآمد همایش کارین.


• طلوعیان, اکبر، ۱۳۸۵، مدیریت مصرف انرژی و رابطه آن با توسعه پایدار و آلودگی محیط زیست، پنجمین همایش بین‌المللی بهینه سازی مصرف سوخت در ساختمان، تهران، سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور.


• عزیزی، محمدمهدی، (1394)، برنامه‌ریزی کاربری زمین در راستای توسعه پایدار محله‌ای با تأکید بر بهینه‌سازی مصرف انرژی، هویت شهر، شماره بیست و دوم، سال نهم.


• علی محمدی، سعید، (1395)، مقایسه عملکرد ساختمان‌های مسکونی متداول در بافت شهری اقلیم‌های مختلف ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، پردیس البرز دانشگاه تهران.


• فرزین، سعید؛ رضا بهزادیان و فاطمه سیاحی، ۱۳۹۸، امکان پذیری ساخت روسازی‌های بتن بلوکی کاملا نفوذپذیر در شرایط اقلیمی ایران با توجه به روش ICPI، پژوهشنامه حمل و نقل 16 (4)


• فیروزبخت، علی، (1391)، راهبردهای ساختار زیست‌محیطی شهر با رویکرد توسعه‌ی پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر کرج)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 80، تابستان، صص 213-239.


• قاسملویی, ستاره، ۱۳۹۵، تأثیر ویژگی‌های اقلیمی مناطق معتدل و مرطوب در طراحی معماری نمونه موردی ( بناهای مسکونی شهرستان چالوس )، اولین کنفرانس بین‌المللی و سومین کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار، مشهد، موسسه بین‌المللی معماری، شهرسازی مهراز شهر.


• قبادیان، وحید و فیض مهدوی، محمد، 1384، طراحی اقلیمی، اصول نظری و اجرایی کاربرد انرژی در ساختمان، تهران، انتشارات دانشگاه.


• قدیریان, امید؛ محمود رضا همامی؛ علیرضا سفیانیان و سعید پورمنافی، ۱۳۹۶، بررسی ویژگی‌های مناطق جنگلی دارای خشکیدگی بالای 50 % در استان لرستان از لحاظ عوامل فیزیوگرافیک و اقلیمی، نخستین همایش بین‌المللی سامانه اطلاعات جغرافیایی جاده ابریشم، اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان.


• قربانی, آناهیتا و حسین محمدزاده اقدم، ۱۳۹۸، مجتمع تجاری- تفریحی با رویکرد معماری سبز، ششمین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران -دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی.


• کامل نیا, حامد، ۱۳۹۴، معماری سبز: فرم، فضا و انرژی کاربرد عناصر مولد انرژی )پانل‌های خورشیدی و توربین باد( در شکل گیری معماری سبز، فصلنامه عصر برق 1 (3).


• کریمی نافچی, مهدی و سیده سحر صولتی هفشجانی، ۱۳۹۸، نقش انرژی و معماری سبز بر ساختمان‌های امروزی، دومین کنفرانس بین‌المللی معماری،عمران، کشاورزی و محیط زیست، تفلیس-گرجستان، دبیرخانه دائمی.


• کریمی, پرنیان، ۱۳۹۴، ویژگی‌های معماری مطلوب متاثر از عوامل اقلیمی در طراحی ساختمان‌های شهر گرگان، سومین کنگره بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران، دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی.


• کسمایی، مرتضی،1363، اقلیم و معماری، تهران، انتشارات شرکت خانه‌سازی ایران.


• گرانمایه, احمد و حسن سجادزاده، ۱۳۹۴، شاخصه‌های معماری سبز و اصول راهبردی آن، کنفرانس ملی مهندسی معماری، عمران و توسعه کالبدی، کوهدشت، شهرداری کوهدشت، شرکت پنام خط نوین.


• گرجی مهلبانی، یوسف، یاران، علی، پروردی نژاد، سمیرا، اسکندری، منیژه، 1390، ارزیابی معماری همساز با اقلیم در خانه‌های کاشان، مجله آرمان‌شهر شماره 7، صفحه 31-40.


• محمدعلی نژاد, فاطمه، ۱۳۹۷، بررسی پیوند حیاط مرکزی و طبیعت در پایداری محیطی ابنیه سنتی اقلیم گرم و خشک ایران، فصلنامه معماری سبز 4 (13).


• محمدی، حسین، 1386، آب و هواشناسی کاربردی، تهران، انتشارات دانشگاه.


• محمودی، محمدمهدی، (1390)، روند توسعه فناوری اقلیمی با رویکرد توسعه پایدار، روند توسعه فناوری اقلیمی با نقش ‌جهان.


• مشکینی, ابوالفضل؛ محمد مولایی قلیچی و امیررضا خاوریان گرمسیر، ۱۳۹۵، روندهای پرا کنده رو یی شهری و برنامه‌ریزی توسعه ی فضایی پایدار مطالعه موردی: منطقه 2 تهران، دوفصلنامه معماری و شهرسازی پایدار 4 (2).


• ملا صالحی, ودیهه و هومن شمالی، ۱۳۹۳، بررسی ویژگی‌های معماری و اقلیمی شهرهای ساحلی دریای خزر با رویکرد اکولوژی نمونه موردی شهر نور، دومین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار، همدان، انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه، دانشکده شهید مفتح.


• ملت پرست، محمد۱۳۸۸، «معماری پایدار در شهرهای کویری ایران»، نشریه آرمانشهر، شماره ۳.


• موسوی, میرسعید و نسیبه بدری بنام، ۱۳۹۲، بررسی شاخصه‌های پایداری در معماری مسکونی آذربایجان شرقی، دوفصلنامه معماری و شهرسازی پایدار 1 (1).


• مولا زاده، محرم، (1393)، بررسی عوامل مؤثر در طراحی اقلیمی مجتمع‌های مسکونی (مطالعه موردی: مجتمع مسکونی 122 واحدی در منطقه 4 تهران)، کنگره بین‌المللی پایداری در معماری و شهرسازی - شهر مصدر.


• مولانایی, صلاح الدین و سارا سلیمانی، ۱۳۹۵، عناصر باارزش معماری بومی منطقه سیستان بر مبنای مؤلفه‌های اقلیمی معماری پایدار، ماهنامه باغ نظر 13 (41).


• مهدوی نژاد, محمدجواد و منیره بهرامی، ۱۳۹۳، نسبت یادمان گرایی و پایداری در معماری معاصر ایران، نمونه: مساجد معاصر، دوفصلنامه معماری و شهرسازی پایدار 2 (1).


• میرزامحمدی, احمد، ۱۳۹۶، طراحی مجتمع‌های مسکونی با حفاظت از انرژی با رعایت اصول معماری سبز، ماهنامه شباک 3 (9).


• میرزامحمدی, احمد، ۱۳۹۷، طراحی مجتمع‌های مسکونی با حفاظت از انرژی با رعایت اصول معماری سبز، فصلنامه معماری سبز 4 (10).


• میرکتولی, جعفر؛ بنفشه باد دست و مصطفی آریان کیا، ۱۳۹۵، سنجش وضعیت پایداری شاخص‌های کالبدی مسکن در راستای ارتقای توسعه سکونتگاه‌های شهری (مطالعه موردی: شهر گرگان)، دوفصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری 3 (4).


• نظم فر, حسین و آمنه علی بخشی، ۱۳۹۵، نابرابری فضایی درجه توسعه شهرستان‌های استان خوزستان با تأکید بر توسعه پایدار، مجله آمایش جغرافیایی فضا 6 (22).


• وحدت طلب, مسعود و مژده سروش، ۱۳۹۸، جایگاه معماری پایدار در زیبایی‌شناسی معماری، فصلنامه معماری سبز 5 (1).


• الیاسی, ابراهیم و سلیمان احمد مرادی، ۱۳۹۷، نقش انرژی‌های نو در معماری ساختمان‌های سبز با رویکرد کاهش مصرف انرژی، فصلنامه معماری سبز 4 (13).


• یوسفی نژاد, سمیه و جواد رحیمی مقدم، ۱۳۹۵، بررسی ویژگی‌های آب و هوایی و به کارگیری روش‌های معماری اقلیمی در مناطق گرم و خشک، نخستین همایش منطقه‌ای معماری، شهر، توسعه (چالش‌ها و راهکارهای مدیریت شهری)، بهبهان، گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان.


• Agyekum, K., Adinyira, E., Baiden, B., Ampratwum, G. and Duah, D. (2019), "Barriers to the adoption of green certification of buildings: A thematic analysis of verbatim comments from built environment professionals", Journal of Engineering, Design and Technology, Vol. 17 No. 5, pp. 1035-1055


• Azeem, S., Naeem, M.A., Waheed, A. and Thaheem, M.J. (2017), "Examining barriers and measures to promote the adoption of green building practices in Pakistan", Smart and Sustainable Built Environment, Vol. 6 No. 3, pp. 86-100. https://doi.org/10.1108/SASBE-06-2017-0023


• Ciegis, R., Kliucininkas, L. and Ramanauskiene, J. (2011), "Assessment of state and tendencies of sustainable development in Lithuania", Management of Environmental Quality, Vol. 22 No. 6, pp. 757-768


• Emmanuel R.(2005), Thermal comfort implications of urbanization in a warm humid city: The Colombo metropolitan region (CMR); Sri Lanka, Building and Environment, Vol.40;


• Gou, Z. (2016), "Green building for office interiors: challenges and opportunities", Facilities, Vol. 34 No. 11/12, pp. 614-629. https://doi.org/10.1108/F-04-2015-0022


• Guerrero Baca, L.F. and Soria López, F.J. (2018), "Traditional architecture and sustainable conservation", Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, Vol. 8 No. 2, pp. 194-206. https://doi.org/10.1108/JCHMSD-06-2017-0036


• Hopkins, E.A. (2016), "Barriers to adoption of campus green building policies", Smart and Sustainable Built Environment, Vol. 5 No. 4, pp. 340-351.


• http://rezasepahvand121.persianblog.ir/post/70


• Hui S.C.M., Chung, K.(1997), Climatic data for building energy design in Hong Kong and mainland China, In proc; of the CIBSE National Conference 1997,London;


• Jahansson, E. Influences of urban geometry on outdoor thermal comfort in a hot dry climate ; A Study in Fez, Morocco. Building and Environment; Vol.41:1326-1338, 2006.


• Masia, T., Kajimo-Shakantu, K. and Opawole, A. (2020), "A case study on the implementation of green building construction in Gauteng province, South Africa", Management of Environmental Quality, Vol. 31 No. 3, pp. 602-623. https://doi.org/10.1108/MEQ-04-2019-0085


• Melles, G. (2019), "Views on education for sustainable development (ESD) among lecturers in UK MSc taught courses: Personal, institutional and disciplinary factors", International Journal of Sustainability in Higher Education, Vol. 20 No. 1, pp. 115-138. https://doi.org/10.1108/IJSHE-02-2018-0032


• Mollaoglu, S., Chergia, C., Ergen, E. and Syal, M. (2016), "Diffusion of green building guidelines as innovation in developing countries", Construction Innovation, Vol. 16 No. 1, pp. 11-29.


• Morillon, D., Saldana. R. Tejeda-MartinezA Human bio climatic atlas for Mexico. Solar Energy; 76:781-792, 2004.


• Ofori‐Boadu, A., Owusu‐Manu, D., Edwards, D. and Holt, G. (2012), "Exploration of management practices for LEED projects : Lessons from successful green building contractors", Structural Survey, Vol. 30 No. 2, pp. 145-162.


• Ohueri, C.C., Enegbuma, W.I. and Habil, H. (2019), "MyCREST embedded framework for enhancing the adoption of green office building development in Sarawak", Built Environment Project and Asset Management, Vol. 10 No. 2, pp. 215-230.


• Olu Ola O. Bogda M., Prucnal–O( 2003), Choice of thermal index for Architectural design with climate in Nigeria; Habitat international, 44;


• Richardson, G.R.A. and Lynes, J.K. (2007), "Institutional motivations and barriers to the construction of green buildings on campus: A case study of the University of Waterloo, Ontario", International Journal of Sustainability in Higher Education, Vol. 8 No. 3, pp. 339-354


• Toy, S., Yilmaz, S., Yilmaz, H. Determination of bioclimatic comfort in three different land usesin the city of Erzurum, Turkey. Building and Environment; 42:1315-1318, 2007.


• Willis,Michael.sustainability:The issue of our age,and a concern for local government.Public P8-12,MIT press.ISBN,2006.