ارزیابی تغییرات مکانی و تاثیر عناصر اقلیمی موثر بر وقوع پدیده گرد و غبار در دو منبع داخل و خارج با تکنیک سنجش از دور

محورهای موضوعی : برنامه های کاربردی در خطر بلایای طبیعی

صدیقه یوسفی ¹ , حسین قره داغی ² , مرضیه رضایی ³

1 - دانشجوی دکتری علوم مهندسی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، هرمزگان، ایران
2 - استادیار گروه کشاورزی و منابع طبیعی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان، فارس، ایران
3 - استادیار گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

تاریخ دریافت : 1400/06/30 تاریخ پذیرش : 1400/09/23 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: فرسایش, گرد و غبار, پوشش گیاهی, هرمزگان, پایش,

چکیده مقاله :

قرار گرفتن ایران در کمربند بیابانی نیمکره شمالی زمین، بی‌نظمی‌های بارش، خشکسالی‌های متعدد و ضعیف بودن پوشش گیاهی موجبات بروز پدیده گرد و غبار در کشور شده است. این پدیده یکی از مهمترین مخاطرات محیطی است که هر ساله سبب بروز خسارت‌های فراوانی در بخش‌های مختلف بخصوص در استان‌های جنوب و جنوب غرب کشور می‌گردد. پژوهش حاضر به بررسی علل طوفان‌های گرد و غبار در استان هرمزگان در بازه زمانی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۹ پرداخته است. در این پژوهش که با استفاده از آمار‌های سازمان هواشناسی ایران در پنج‌ایستگاه سینوپتیکی استان هرمزگان انجام شد، روز‌های گرد و غباری با دو منشأ نزدیک و خارج از‌ایستگاه‌های سینوپتیکی استخراج و پس از پایش سالانه و ماهانه طوفان‌ها، با استفاده از عناصر اقلیمی و شاخص گیاهی بارز شده (EVI)، اقدام به بررسی طوفان‌های گرد و غبار با استفاده از رگرسیون چند متغیره گردید. نتایج نشان می‌دهد که گردوغبار با منشاء نزدیک‌ایستگاه باعث ایجاد بیشترین روز‌های گردوغباری در منطقه می‌شود به طوری که بیش از ۶۵درصد از روز‌های گردوغباری ناشی از گردوغبار ایجاد شده با منشاء نزدیک‌ایستگاه است و بیشترین رخداد گرد و غبار در فصل گرم سال رخ داده است. در مجموع نتایج این پژوهش بیانگر این مطلب است که استفاده همزمان از اندازه‌گیری‌های زمینی و تصاویر ماهواره‌ای قابلیت مناسبی جهت پایش و بررسی طوفان‌های گرد و غبار دارد. با توجه به اینکه عمده‌ی گردوغبار این منطقه با منشاء نزدیک‌ایستگاه است، می‌توان با اقدامات بیولوژیکی و مکانیکی و مقابله با ‌فرسایش بادی حجم قابل توجهی از این طوفان‌ها را کاهش داد.

چکیده انگلیسی:

Iran's location in the desert belt of the northern hemisphere, rainfall irregularities, multiple droughts and poor vegetation have caused the phenomenon of dust in the country. This phenomenon is one of the most important environmental hazards that causes a lot of damage every year in different parts, especially in the southern and southwestern provinces of the country. The present study investigates the causes of dust storms in Hormozgan province in the period from 2002 to 2009. In this study, which was conducted using the statistics of the Meteorological Organization of Iran in five synoptic stations of Hormozgan province, dust days with two sources near and outside the synoptic stations were extracted and after annual and monthly monitoring of storms, using climatic elements. And Plant Index (EVI) was investigated for dust storms using multivariate regression. The results show that dust with a source close to the station causes the most dust days in the region, so that more than 65% of dust days caused by dust originates near the station and the most occurrence of dust occurred in the warm season. Overall, the results of this study indicate that the simultaneous use of ground measurements and satellite images has a good ability to monitor and investigate dust storms. Due to the fact that most of the dust in this area is close to the station, it is possible to reduce the significant volume of these storms by biological and mechanical measures and to deal with wind erosion.