ارزیابی حساسیت اراضی منطقه جازموریان به بیابان‌زایی
محورهای موضوعی : توسعه سیستم های مکانیمجتبی سلیمانی ساردو 1 , علی طویلی 2 , عباس علی پور 3 , سید مصطفی هاشمی 4
1 - دکتری بیابان‌زدایی، گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشگاه جیرفت
2 - دانشیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
3 - استادیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه جامع امام حسین (ع)
4 - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: کاربری اراضی, جازموریان, اقلیم, تخریب اراضی,
چکیده مقاله :
بیابان‌زایی پدیده‌ای است که براثر فرایندهای اقلیمی و فعالیت‌های بشری در مناطق خشک و نیمه‌خشک رخ‌داده و سبب کاهش توان تولیدی اکوسیستم و زوال پتانسیل اراضی می‌گردد. در این پژوهش، پتانسیل بیابان‌زایی حوزه آبخیز جازموریان با استفاده از مدل حساسیت تخریب اراضی (ESAs) مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور، ابتدا نقشه واحدهای کاری با استفاده از روش طبقه‌بندی بیشترین شباهت از تصاویر چند طیفی سنجنده OLI ماهواره لندست 8 (سال 2015) استخراج گردید. سپس در هر واحد کاری، شاخص‌های مربوط به هر یک از معیارهای اقلیم، خاک، پوشش گیاهی و مدیریت بر اساس روش‌شناسی مدل و نظر کارشناسی ارزش‌گذاری شد و از میانگین هندسی شاخص‌های مربوط به هر یک از معیارها، وضعیت بیابان‌زایی بر اساس آن معیار و از میانگین‌گیری هندسی معیارها، نقشه وضعیت فعلی بیابان‌زایی ترسیم گردید. نتایج حاصل از ارزیابی، دامنه ارزش ESAs به‌دست‌آمده را در محدوده 46/1 تا 72/1 برآورد نمود که بیانگر پتانسیل بحرانی بیابان‌زایی در منطقه می‌باشد، به‌طوری‌که 3136 و 12299 کیلومتر از وسعت منطقه، به ترتیب در طبقه بحرانی (C2) و (C3) طبقه‌بندی‌شده است. اراضی شور و رسی (83/1=ESAI)، پلایا (78/1=ESAI) و نواحی ارگ و تپه ماسهای (72/1=ESAI) بیشترین امتیاز را کسب نموده‌اند که نشان از حساسیت بالای این نواحی به بیابان‌زایی می‌باشد. همچنین دو معیار کیفیت اقلیم و مدیریت بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده‌اند، لذا در اولویت قرار دادن این معیارها و افزایش سهم آن‌ها در خصوص ارائه مدل‌های منطقه‌ای و روش‌های ارزیابی بیابان‌زایی در منطقه و تدوین برنامه‌های مدیریتی بیابان‌زدایی، از ضرورت بیشتری برخوردار است.
Desertification is a phenomenon occurred in arid and semi-arid because of climate changes, human effects and leads to decrease of ecosystem productions and its potential. In this research, the sensitivity of the Jaz-Murian watershed to desertification was evaluated using Environmental sensitive area scheme (ESAs) model. For this goal, the work unit map was extracted from Landsat (8 OLI) imagery (2015) by maximum likelihood classification algorithm. In each unit, the indices related to climate, soil, vegetation and land management criteria were weighted on the basis of ESAs methodology and expert advice and combined by calculating geometric mean of indices. The results showed that the ESAs value obtained from 1.46 to 1.72, it means that the study area is classified in the critical class of desertification, so that 3136 km2 and 12299 km2 of the area has been felt in C2 and C3 classes, respectively. Salty clay lands (ESAI=1.83), Playa (ESAI=1.78) and sandy lands (ESAI=1.72) had the most sensitivity to desertification that needs to consider as the priority of the management strategies in order to introduce de-desertification projects. Moreover, the climate and land management criteria were shown the more effects on desertification process and also must be focused by scientists who would like to improve the local methods of desertification monitoring and needs to be considered to introduce management plans.
_||_