تجزیه و تحلیل اقتصادی فرسایش خاک در حوزه آبخیز نهضت‌آباد در شهرستان کهگیلویه
محورهای موضوعی : هیدرولوژیوجیهه قربان نیا خیبری 1 , محسن آرمین 2
1 - استادیار، گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه یاسوج، ياسوج، ايران.
2 - استاديار، گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه یاسوج، ياسوج، ايران
کلید واژه: بندهای اصلاحی, تولید رسوب, مواد مغذی خاک, روش هزینه جایگزینی,
چکیده مقاله :
پدیده فرسایش خاک در ایران یکی از مشکلات جدی عرصه‌های کشاورزی و منابع طبیعی است که آثار آن به اشکال مختلف ظهور می‌یابد و نتیجه آنها ایجاد هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم برای کشور است. عمده تحقیقات فرسایش خاک در ایران به بررسی تکنیکی این پدیده پرداخته‌اند و خلاء اطلاعات علمی در زمینه پیامدهای اقتصادی فرسایش خاک کاملاً محسوس است. در این مطالعه هزینه اقتصادی مستقیم فرسایش خاک با استفاده از روش هزینه جایگزینی مواد مغذی (NRCM) و تجزیه و تحلیل تلفات نیتروژن، فسفر و پتاسیم (NPK) در رسوبات نهشته شده در پشت بندهای اصلاحی در حوزه آبخیز نهضت‌آباد با مساحت 5570 هکتار در شهرستان کهگیلویه برآورد شد. نتایج نشان داد که در دوره زمانی مورد مطالعه (1396-1398) جمعاً 42/378 تن رسوب در پشت 11 بند اصلاحی مورد مطالعه در حوضه نهضت‌آباد نهشته شده است که این رسوبات به ترتیب حاوی 03/0، 53/0 و 5 تن نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند. با در نظر گرفتن قیمت یک کیسه 50 کیلوگرمی کودشیمیایی سوپر فسفات تریپل، اوره و سولفات پتاسیم به ترتیب 5500، 1500 و 6250 هزار ریال (نرخ دولتی، سال 1402)، هزینه خرید کود شیمیایی لازم برای حفظ و احیای بهره‌وری خاک در حوزه آبخیز نهضت‌آباد معادل 5/1620417 هزار ریال است. با محاسبه مقدار فرسایش خاک از طریق حجم رسوبات نهشته شده در پشت بندهای اصلاحی نیز مشخص شد که مجموع هزینه مستقیم تلفات فرسایش خاک در حالت میانگین، حداکثر و حداقل تلفات NPK، به ترتیب 39/5328413، 77/26693396 و 83/52463 هزار ریال است، البته این میزان هزینه بر اساس فرسایش خاک محاسبه شده 001/0 تا 08/1 تن در هکتار در سال در حوضه‌های بالادست بندهای اصلاحی احداث شده در حوزه آبخیز نهضت‌آباد است که در مقایسه با میزان فرسایش خاک متوسط کشور ایران که در اکثر منابع علمی حدود 16 تن در هکتار در سال ذکر شده عدد بسیار کمی است.
The phenomenon of soil erosion in Iran is one of the serious problems in the fields of agriculture and natural resources, the effects of which appear in various forms and the result of which is the creation of direct and indirect costs for the country. Most of the soil erosion researches in Iran have dealt with the technical investigation of this phenomenon, and the lack of scientific information on the economic consequences of soil erosion is quite noticeable. In this study, the direct economic cost of soil erosion using the Nutrient Replacement Cost Method (NRCM) and the analysis of nitrogen, phosphorus and potassium (NPK) losses in sediments deposited behind check-dams in the Nehzatabad watershed with an area of 5570 hectares in Kohgiluyeh County was estimated. The results showed that in the studied time period (2018-2019), a total of 378.42 tons of sediment was deposited behind the 11 study Check-dams in the Nehzatabad watershed, and these sediments contain 0.03, 0.53 and 5 tons of nitrogen, phosphorus, and potassium, respectively. Taking into account the price of a 50 kg bag of triple superphosphate, urea and potassium sulfate 5500, 1500 and 6250 thousand rials respectively (government rate, year 1402), the cost of buying the chemical fertilizer necessary to maintain and restore soil productivity in the area the of Nehzatabad watershed is equivalent to 1620417.5 thousand rials. By calculating the amount of soil erosion through the volume of sediments deposited behind the Check-dams, it was also determined that the total direct cost of soil erosion losses in average, maximum and minimum NPK losses is 5328413.39, 26693396.77 and 52463.83 thousand rials, respectively. Of course, this amount of cost is based on soil erosion calculated from 0.001 to 1.08 tons per hectare per year in the upstream basins of the Check-dams built in the Nehzatabad watershed, which is compared to the average soil erosion rate in Iran, which in most the mentioned scientific documents of about 16 tons per hectare per year is a very small number.
آرمین، محسن؛ دهقانی، محمد (1401، اسفند). اقتصاد فرسایش خاک: یک مطالعه مروری. هفدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران. دانشکده منابع طبیعی دانشگاه جیرفت. جيرفت. ايران.
آرمین، محسن؛ رجبی، محمدرسول؛ برزگری بنادکوکی، فاطمه (1397). برآورد تلفات حاصل‌خیزی خاک با استفاده از ریوبات نهشته شده در بندهای اصلاحی (مطالعه موردی: سراب حوزه آبخیز صفارود شهرستان رامسر). مرتع و آبخیزداری، منابع طبیعی ایران. 71 (1)، 25-44.
سکوتی اسکویی، رضا؛ بشارتی، حسین (1401). مروری بر ارزش‌گذاری اقتصادی خاک. مدیریت اراضی. 10 (1)، 1-16.
ضیایی جزی، دلارام؛ زارع بیدکی، رفعت (1398). تعیین خسارت اقتصادی ناشی از فرسایش خاک در کاربری‌های مختلف اراضی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز بهشت‌آباد، استان چهارمحال و بختیاری). مرتع و آبخیزداری، منابع طبیعی ایران. 72 (1)، 165-151.
عاقلی کهنه شهری، لطفعلی؛ صادقی، حسین (1384). برآورد آثار اقتصادی فرسایش خاک در ایران. پژوهش‌های اقتصادی. 5 (15)، 84-100.
عرب خدری، محمود (1393). مروری بر عوامل مؤثر بر فرسایش آبی خاک در ایران. مدیریت اراضی. 2 (1)، 17-26.
نور، فاطمه و ديگران (1392). برآورد تلفات اقتصادی فرسایش خاک مراتع با استفاده از روش جایگزینی مواد غذایی (NRCM). تحقیقات مرتع و بیابان ایران. 2 (3)، 522-530.
Blackshaw, R.E. & Lindawall, C.W. (1995). Management system conservation fallow on the southern Canadian prairies. Journal of Soil science, 75, 93-99.
Cruz, W.; Francisco, H.A. & Conway, Z.T. (1988). The on-site and downstream costs of Erosion in the Magat and Pantabangan Watershed. Journal of Philippines Development. XV (26), 85-111.
Hernandez Laguna, E.; Martinez Lioris, M. & Romero Diaz, A. (2004). Determination del volumen de sedimentos retenidos en diques de correccion hidrologica. Riesgos Naturalesy Antropics en Geomorfologica: ESG y CSIC. Bento G. D, Herrero A. (Eds.). 201-210.
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/05/03/2930858.
Khaledi Darvishan, A. et al (2019). Assessment of soil erosion, sediment yield and maximum outflow, using IntErO model (case study: S8-Inta Shirindarreh Watershed, Iran). Agricultural and Forest Meteorology. 65 (4), 203–210. doi:10.17707/agricultforest.65.4.18.
Mohammadi, S.H. et al (2021). Country-scale spatio-temporal monitoring of soil erosion in Iran using the G2 model. International Journal of Digital Earth. 14 (8), 1019-1039.
Morgan, R.P.C. (1995). Soil Erosion and Conservation. UK: Longman LtD.
Mosaffaie, J. & Salehpour Jam, A. (2018). Economic assessment of the investment in soil and water conservation projects of watershed management. Arabian Journal of Geosciences. 11 (368), 1-10. DOI:10.1007/s12517-018-3706-0.
Quansah, C. et al (2000). Soil fertility erosion and the associated cost of NPK removed under different soil and residue management in Ghana. Ghana Journal of Agricultural Science. 33 (1), 33-42.
Romero Diaz, A.; Martinez Lioris, M. & Belmonte Serrato, F. (2004).The construction of check dams of hydrological correction as policy to retain the erosion and to avoid the silting up of dams in the Segura basin (Spain). Faz A, Ortiz R, García G. (Eds.). Fourth International Conference on Land Degradation. Hauppauge, NewYork.
Rosas, M.A. & Gutierrez, R.R. (2019). Assessing soil erosion risk at national scale in developing countries: The technical challenges, A proposed methodology, and a Case History. Science of the Total Environment. 703, 135474. doi:10.1016/j.scitotenv.2019.135474
Sadeghi, S.H.R. (2009). An overview on sediment problems and management in Iran. Sediment Problems and Sediment Management in Asian River Basins. In Proceedings of the ICCE Workshop, Hyderabad, India, Sep. 349, 14–20. https://www.researchgate.net/ publication/288116328.
Shi, P. & Schulin, R. (2018). Erosion-induced losses of carbon, nitrogen, phosphorus and heavy metals from agricultural soils of contrasting organic matter management. Science of the Total Environment. 618, 210-218.
Sulaeman, D., & Westhoff, T. (2020). The Causes and Effects of Soil Erosion, and How to Prevent It. World Resources Institute. 4 p.
WRI, Ecosystems & Human Well-being (2003). A Report of the Conceptual Framework Working Group of the Millennium Ecosystem Assessment, Island Press.