کاربرد متد آماری ماتریس سلسله مراتب زوجی و تطبیق سازی با تست میدانی در پهنه بندی رانش زمین در محیط GIS (مطالعه موردی: بینالود شمالی )
محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي
پروین کهربائیان
1
(مربی گروه ریاضی و آمار ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی ، مشهد، ایران)
ابوالفضل بهنیافر
2
(دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی ، مشهد، ایران)
کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, روش AHP, پهنه بندی خطر زمین لغزش, حوضه کشف رود غربی,
چکیده مقاله :
رانش های زمین یکی از مهم ترین مخاطرات محیطی در مناطق کوهستانی محسوب می شوند. امروزه بهره گیری از روش های آماری و زمین آماری در نقشه سازی این رانش ها توسعه یافته است. تغییرات اقلیمی مناسب و فشارهای جمعیتی منطقه موجب شده که بخشی از جمعیت کلان شهر مشهد در مناطق ییلاقی به ساخت خانه های دوم و توسعه ی آن ها در زمین های شیب دار دامنه های کوهستانی و میان کوهی منطقه اقدام نمایند. این فرآیند موجب به هم خوردن تعادل دامنه ها و سرانجام ناپایداری و افزایش رویکرد زمین لغزش ها گردیده است. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش، شناسایی عوامل موثر و پهنه بندی پتانسیل خطر زمین لغزش در مناطق مختلف جهت کاستن خسارت های ناشی از آن بوده است. جهت تهیه نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش منطقه از روش تحلیل آماری سلسله مراتبی (AHP) در محیط GIS استفاده گردید که ابتدا با بررسی های میدانی و تهیه لایه های اطلاعاتی از طریق نقشه ها و منابع موجود، مهم ترین عوامل موثر در وقوع زمین لغزش ها شامل؛ لیتولوژی، شیب، طبقات ارتفاعی، تراکم زهکشی، نوع خاک، پوشش گیاهی، کاربری اراضی، بارش و فاصله از گسل شناسایی و لایه های اطلاعاتی این عوامل در محیط ArcGIS و با کمک نرم افزار Expert Choice ، تهیه و اقدام به تعیین وزن و اولویت بندی عوامل و تولید نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش با بهره گیری از AHP گردید. نتایج نشان داد که وزن عوامل شیب، لیتولوژی، ارتفاع و کاربری اراضی به ترتیب با 303/0 ، 220/0 ، 122/0 و 097/0 در منطقه از بقیه عوامل بیش تر و در نتیجه اثر آن ها نیز بر ناپایداری دامنه ای از شدت بیش تری برخوردار می باشد. طبق نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش، 6/42% از منطقه با خطر زیاد، 4/25% با خطر متوسط ، 5/21% با خطر کم و 5/10درصد از وسعت منطقه با خطر خیلی زیاد مواجه اند. تراکم پهنه های لغزشی با درجه خطر زیاد و خیلی زیاد عمدتأ در مناطق مرکزی بینالود و حوضه های نزدیک به کلان شهر مشهد به ویژه در حوضه های شاندیز، گلستان و گلمکان مشاهده می شود.