ارزیابی آسیب پذیری شهرها از گسلهای پیرامونی با استفاده از روش Topsis در محیط GIS ( مطالعه موردی : شهر بوشهر )

محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي

مجتبی محمدی ¹ (علوم انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی،لارستان، ایران)
محمدابراهیم عفیفی ² ( دانشیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران(نویسنده مسئول))

تاریخ دریافت : 1400/04/10 تاریخ پذیرش : 1400/08/11 تاریخ انتشار : 1403/03/17

کلید واژه:

چکیده مقاله :

وقوع زلزله هاي شديد بشر را بر آن داشته است كه در فكر تدوين يك برنامه زير بنايي براي كاهش خطرات و آسيب هاي ناشي از آن باشد . ويژگي هاي زمين ساخت كشور ، زلزله را به عنوان يكي از مخرب ترين عوامل انهدام حيات انساني مطرح نموده است . وجود سازندهاي زمين شناسي ، با مقاومت ناهمگن ، استقرار شهر روي يك دشت آبرفتي با مقاومت كمتر نسبت به سنگ بستر ضخيم لايه ، احاطه شدن توسط گسلهاي متعدد و وقوع زلزله هاي تاريخي و باستاني مخرب فراوان ، شرايط آسيب زايي در برابر نيروهاي ارتعاشي حاصل از زلزله براي محدوده مورد مطالعه به وجود آورده است . در اين تحقيق كاربرد مدل TOPSIS به عنوان فنون برجسته (MCDM ) در ارزيابي آسيب پذيري مد نظر بوده است . در اين تحقيق آسيب پذيري شهر بوشهر ، در برابر خطر زلزله ، از ناحيه پنج گسل مهم پيرامون شهر ، مورد مطالعه و بررسي قرار گرفت بر اساس نتايج به دست آمده به طور ميانگين 637 کیلومتر از محدوده شهر در اثر زلزله ايجاد شده از ناحيه گسل هاي مورد بررسي داراي رتبه آسيب پذيري بسيار زياد خواهد بود كه در اين بين آسيب وارده از سناريوي گسل عسلویه بیشترین میزان و زاگرس دارای کمترین میزان بودند و میانگین 208 کیلومتر از محدوده شهر در اثر زلزله ايجاد شده از ناحيه گسل هاي مورد بررسي داراي رتبه آسيب پذيري بسيار کم خواهد بود كه در اين بين آسيب وارده از سناريوي گسل برازجان بیشترین میزان و کازرون دارای کمترین میزان بودند .

منابع و مأخذ:

1 - ابراهیمی ، م . سلمانی مقدم ، م . امیر احمدی ، ا ، نوری ، م ( 1394 ) ارزیابی آسیب‌پذیری لرزه‌ای شهر بَردَسْکن در برابر زلزله با استفاده از مدل سلسله مراتبی وارون ( IHPW ) ، فصلنامه مخاطرات محیط طبیعی ، دوره 4 ، شماره 6 ، 137 – 105 .
2 - احدنژاد روشتي ، م . قرخلو ، م . زیاري ، ک ( 1389 ) مدلسازي آسيب پذیري ساختماني شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش فرایند تحليل سلسله مراتبي در محيط سيستم اطلاعات جغرافيایي ، فصلنامه جغرافيا و توسعه ، شماره 19 ، ص 198 – 171 .
3 - اصغری زمانی ، ا ( 1391 ) تأثیر بافت شهری در کاهش میزان آسیب ¬پذیری ناشی از زلزله (مطالعه موردی : شهر تبریز ) اولین کنفرانس ملی بهسازی و مقاوم سازی ، تهران .
4 - المدرسی ، ع . میر دهقان اشکذری ، ا ( 1397 ) تخمین خسارات ناشی از زلزله با استفاده از مدل Radids و GIS ( مطالعه موردی شهرستان اشکذر ) ، فصلنامه مخاطرات محیط طبیعی ، دوره 7 ، شماره 16 ، صفحه 100 – 800 .
5 - برگي ، خ ( 1382 ) اصول مهندسي زلزله ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ چهارم .
6 - برومند ، م ( 1390 ) الگوی بافت شهری و نقش آن در کاهش آسیب های ناشی از زلزله ، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس ، سال سوم ، شماره هفت .
7 - پور طاهری ، م ( 1393 ) ارزیابی روش های رتبه بندی مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی ( مطالعه موردی : استان یزد ) پژوهش های روستایی ، شماره 3 ، ص 54 – 31
8 - جهاني ، ع ( 1377 ) قابليتهاي اطلاعات ماهوارهاي و سيستم اطلاعات جغرافيايي در مطالعات ارزيابي زمين مطالعه موردي حوزه آبريزي طالقان ، دانشگاه تربيت مدرس.
9 - حیدری ساربان ، و ( 1393 ) تحلیل اثرات فوق زلزله بر مناطق روستایی شهر ورزقان ( مطالعه موردی دهستان ازومد شمالی ) ،فصلنامه جغرافیا و مخاطرات محیطی ، شماره 11 ، 60 – 41 .
10 - خاکپور ، ب . حیاتی ، س . کاظمی بی نیاز ، م . ربانی ابوالفضلی ، غ ( 1383 ) مقایسه تطبیقی – تحلیلی میزان آسیب پذیری بافت های شهری در برابر زلزله با استفاده از مدل های تحلیل سلسله مراتبی شهر لامرد فصلنامه مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای .
11 - خانلري ، غ ( 1377 ) زمين شناسي مهندسي ، انتشارات دانشگاه ابوعلي سينا ، چاپ اول .
12 - روستایی ، ش . علیزاده ، ر ( 1391 ) پهنه بندی خطر زمین لغزش در حوضه صوفی چای ( مراغه ) با استفاده از روش آنبلاگان ، فصلنامه فضای جغرافیایی ، سال 12 ، شماره 39 ، ص 35 – 17 .
13 - رجبی ، س ( 1390 ) کاهش آسیب پذیری ناشی از زلزله با توجه به ساختار شهری ، اولین کنفرانس بین المللی ساخت و ساز شهری در مجاورت گسل های فعال ، تهران .
14 - ساسان پور ، ف . شماعی ، ع . افسر ، م . سعید پور ، ش ( 1396 ) بررسی آسیب پذیری ساختمانهای شهر در برابر مخاطرات زلزله با استفاده از GIS ( مطالعه موردی : محله محتشم کاشان ) ، فصلنامه مخاطرات محیط طبیعی ، دوره 6 شماره 16 ، 122 – 103 .
15 - عباسپور ، ناهید ( 1395 ) بررسی ساختار شهری بستک با تاکید بر پدیده زمین لرزه ، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد لارستان .
16 - فرج زاده اصل ، م ( 1390 ) ارزيابي آسيب پذيري مساكن شهري در برابر زلزله ( مطالعه موردي منطقه 9، شهرداري تهران ) مطالعات و پژوهش هاي شهري و منطقه اي، سال سوم ، شماره نهم .
17 - کریم آبادی ، م . نجفی ، ا ( 1394 ) ارزیابی خطر زلزله با استفاده از مدل ترکیبی FUZZY- AHP در امنیت شهری ( منطقه یک کلان شهر ) ، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری ، شماره بیستم ، 34 – 17 .
18 - مدیری ، م . شاطریان ، م . حسینی ، ا ( 1396 ) مدل سازی آسیب پذیری مناطق شهری در زمان وقوع زلزله با استفاده از GIS ( نمونه موردی : منطقه سه کلان شهر تهران ) ، فصلنامه مخاطرات محیط طبیعی ، سال ششم ، شماره 16 ، 164 – 143 .
19.Erdik, M. Demircioglu, M. Sesetyan, K. Durukal, E. Siyahi, B( 2004). Earthquake hazard in Marmara Region, Turkey, soil Dynamics and Earthquake Engineering24 (2004) 605-631
20 . Hannich, Dieter. And all (2006). A GIS-based study of earthquake hazard as a tool for the microzonation of Bucharest, Engineering Geology 87(2006) 13-32.
21.Tang, A. Wen, A (2009). An intelligent simulation system for earthquake disaster assessment, Computers & Geosciences 35 (2009) 871-879.
22. Rakvi K.,1997. Vulnerability reduction and the community-based approach, A Philippines study. In: M. Pelling(ed.). Natural disasters and development in a globalizing world. Routledge
23. Clark, KL, Larsen PB, Wang XX, Chang C. (1998), Association of the Arabidopsis CTR1 Raflike kinase with the ETR1 and ERS ethylene receptors, Proceedings of the National Academy of Sciences, USA 95, 5401–5406.

24. Cutter, S. (1996), Vulnerability to Environmental Hazard, Progress in Human Geography, Vol.20, No. 4, 529-539