ریز پهنه¬های خطر سیلاب در شهر اهواز با استفاده از AHP، GIS و منطق فازی

محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي

مهناز عامری ¹ , محمدابراهیم عفیفی ² , مرضیه موغلی ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری لارستان
2 - گروه جغرافیا، لارستان
3 - دانشگاه لارستان

تاریخ دریافت : 1402/04/30 تاریخ پذیرش : 1402/05/31 تاریخ انتشار : 1403/02/14

کلید واژه:

چکیده مقاله :

از فراوان‌ترین و خسارت‌بارترین مخاطرات محیطی، سیلاب می‌باشد که با تأثیر بر زندگی انسان، باعث آسیب‌های شدید اقتصادی در سراسر جهان شده‌است. به‌طور طبیعی سیلاب‌های ناشی از باران در مناطق گرم و معتدل و سیلاب‌های ناشی از ذوب برف در مناطق معتدل و سرد ایجاد می‌شوند و همین مسئله اهمیت موضوع کنترل سیلاب و کاهش خسارت‌های ناشی از آن را نمایان می‌نماید. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی پهنه‌های خطر سیلاب در شهر اهواز است. در این پژوهش با استفاده از مدل تحلیل سلسله‌مراتبی، منطق فازی و تلفیق آن با امکانات سیستم اطلاعات جغرافیایی، پدیده سیلاب در شهر اهواز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای ریز پهنه‌بندی خطر سیلاب از 6 معیار تاثیرگذار در سیل¬خیزی شهر اهواز شامل ارتفاع، شیب، فاصله از رودخانه، فاصله از پل، پوشش زمین و لیتولوژی استفاده شده‌است. بر اساس نتایج حاصل از پژوهش بخش زیادی از محدوده شهری اهواز دارای پتانسیل آسیب¬پذیری بالایی است. براساس نتایج حاصله، مناطق میانی شهر اهواز به دلیل نزدیکی به رودخانه کارون، داشتن شیب کم (کم¬تر از 5 درصد)، ارتفاع کم و همچنین تراکم بالای نواحی سکونتگاهی، دارای پتانسیل آسیب¬پذیری بالایی است.

منابع و مأخذ:

منابع
 احمدی، یوسف؛ بذرافشان، ام‌البنین؛ سلاجقه، علی؛ حلی ساز، ارشک؛ آذره، علی. (1400). شناسایی عوامل موثر بر آسیب‌پذیری سیلاب شهری بندرعباس با تاکید بر مدیریت رواناب شهری. اقتصاد و برنامه‌ریزی شهری, 2(3), 236-246.
 خالدی، ش.، قهرودی تالی، م. و فرهمند، ق.، (1398). سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری مناطق شهری در برابر سیلاب‌های شهری(مطالعه موردی: شهر ارومیه)، فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی: 1(2). 15.
 درفشی، خه بات؛ عادلی، فاطمه؛ ملک محمدی, بهرام. (1399). ارائه ی الگویی در تحلیل و پهنه‌بندی سطح آسیب پذیری مناطق شهری در خطر سیلاب مطالعه‌ی موردی: مناطق 10 و 22 شهر تهران. مدیریت بحران، 9(1), 5-16.
 عباسی، حامد؛ شرفی، سیامک؛ مریانجی، زهره (1396) ، تحلیل فضایی مخاطرات ژئومورفیک تهدید کننده مجتمع های زیستی شهری در استان لرستان، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال چهارم، شماره 2، صص 125-107.
 عبدالعظیمی، هادی, روشان, سید حسین, شمس‌نیا, سید امیر, شاهینی‌فر, حمیدرضا. (1399). شناسایی مناطق سیل‌خیز شهر شیراز با استفاده از TOPSIS-GIS . هیدروژئومورفولوژی, 7(25), 159-139.
 عفیفی, محمد ابراهیم. (1402). پهنه بندی مناطق مستعد توسعه شهری با تأکید بر محدودیت ها و مخاطرات ژئومورفولوژیکی (مطالعه موردی شهر شیراز). مخاطرات محیط طبیعی, 12(35), 1-20.
 قهرودی تالی, منیژه, مجیدی هروی, آنیتا, عبدلی, اسماعیل. (1395). آسیب‌پذیری ناشی از سیلاب شهری (مطالعه موردی: تهران، درکه تا کن). جغرافیا و مخاطرات محیطی, 5(1), 21-36.
 کوزه‌گر کالجی، لطفعلی؛ رحمتی، نورالدین؛ اسماعیل‌زاده کواکی، علی. (1401). تحلیل فضایی آسیب‌پذیری کاربری‌های اراضی در برابر سیلاب (مطالعه موردی: شهر راز، استان خراسان شمالی). توسعه پایدار محیط جغرافیایی, 4(6)، 144-157.
 محمدنژاد, محمد, مختاری, لیلا, بهنیافر, ابوالفضل. (1398). پهنه بندی مخاطره سیلاب در حوضه رودخانه کلات (زیرحوضه منتهی به شهر کلات). پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمّی, 8(3), 203-221.
 Dai, F.C., Lee, C.F. and Zhang, X.H., (2021). GIS-based geo-environmental evaluation for urban land-use planning: a case study. Engineering geology, 61(4), pp.257-271. 12.
 Douglas, I., Alam, K., Maghenda, M., Mcdonnell, Y., Mclean, L. and Campbell, J., 2008. Unjust waters: climate change, flood-in and the urban poor in Africa. Environment and Urbanization: 20(1), 187-205.
 Feloni, E., Mousadis, I., & Baltas, E. (2020). Flood vulnerability assessment using a GIS‐based multi‐criteria approach—The case of Attica region. Journal of Flood Risk Management, 13, 1-15.
 Ke, Q., Tian, X., Bricker, J., Tian, Z., Guan, G., Cai, H. and Liu, J., (2020). Urban pluvial flooding prediction by machine learning approaches–a case study of Shenzhen city, China. Advances in Water Resources, 145, 103719.
 Kolat, C., Doyuran, V., Ayday, C. and Süzen, M.L., (2020). Preparation of a geotechnical micro zonation model using geographical information systems based on multicriteria decision analysis. Engineering geology, 87(3), pp.241-255.
 Minea, G., 2013. Assessment of the flash flood potential of Basca river catchment (Romania) based on physiographic factors. Open Geosciences, 5(3), 344-353.
 Ouma, Y. O., & Tateishi, R. (2014). Urban flood vulnerability and risk mapping using integrated multi-parametric AHP and GIS: methodological overview and case study assessment. Water, 6(6), 1515-1545.
 Radmehr, A., & Araghinejad, S. (2015). Flood vulnerability analysis by fuzzy spatial multi criteria decision making. Water resources management, 29(12), 4427-4445.
 Sarmah, T., Das, S., Narendr, A. and Aithal, B.H., (2020). Assessing human vulnerability to urban flood hazard using the analytic hierarchy process and geographic information system. International Journal of Disaster Risk Reduction, 50, 101659.
 Tingsanchali.T (2012), Urban flood disaster management, Elsevier, Procedia Engineering 32, pp 25-37.
 Yue, Jun (2022). Urban Rivers: A Landscape Ecological Perspective, Hydrology Current Research, Volume 3, Issue 1, 1-6.