بررسی انواع عشق در منظومۀ دولرانی و خضرخان امیرخسرو دهلوی براساس مکتب عاشقانۀ رابرت استرنبرگ

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

مریم کارگر ¹ , ماندانا منگلی(نویسنده مسئول) ² , آسیه ذبیح نیا عمران ³

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی. واحدسیرجان. دانشگاه آزاد اسلامی سیرجان. ایران
2 - / استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی. واحد تهران جنوب. دانشگاه آزاد اسلامی. تهران . ایران.
3 - دانشیارزبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نوریزد. ایران.

تاریخ دریافت : 1400/11/06 تاریخ پذیرش : 1400/11/06 تاریخ انتشار : 1400/11/01

کلید واژه: عشق, ادب غنایی, امیرخسرو دهلوی, استرنبرگ, دولرانی و خضرخان,

چکیده مقاله :

مثنوی عاشقانه دولرانی و خضرخان از امیرخسرو دهلوی (651 ـ 725) از عارفان و شاعران نامدار پارسی‌گوی هندوستان است. رابرت استرنبرگ (تولد 1949 م.) استاد شناخت گرای آمریکایی در سال 1978 میلادی نظریه ای دربارۀ عشق ارائه داد که به مثلث سه گانه عشق شُهره است. هدف پژوهش حاضر بررسی انواع عشق از دید استرنبرگ و تطبیق آن با منظومه دولرانی و خضرخان است مقالۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در صدد پاسخ به این پرسش است که کدام یک از اقسام عشق مطرح شده در مثلث سه گانه نظریۀ عشق استرنبرگ در منظومۀ دولرانی و خضرخان امیرخسرو دهلوی بسامد و نمود بیشتری دارد؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که عشق مدّ نظر امیرخسرو، عشق کمال افزاء است. نقش بایسته ای در اقناع حس کمال طلبی جسمانی و معنوی نوع بشر دارد و تصور بهره مندی از زندگی سالم، بدون وجود این پدیده امکان پذیر نخواهد بود. عشق با آفرینش انسان و تداوم بقای او گره خورده است که انسان برای بالا بردن کیفیت زندگی خود نیاز به عشق و تجلی بارقه های تعالی بخش آن در وجود خود دارد. عشق پدیده ای انگیزه آفرین است که به هنگام برآمدن دشواری ها به مثابه سپری از آدمی در برابر مشکلات روزگار پاسداری می کند

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

قرآن کریم

اخگرحیدرآبادی، میرزاقاسم علی. ( 1385). مجموعه رسایل عرفانی. تهرن: دانشگاه تهران.

استرنبرگ، رابرت، (1381)، عشق، داستان است، ترجمۀ فرهاد شاملو، تهران: گلشهر.

__________ ، (1388) قصۀ عشق؛ نگرشی تازه به روابط زن و مرد، ترجمۀ علی­اصغر بهرامی، تهران: جوانۀ رشد.

امیرخسرو دهلوی. ( 1362). خمسه‌، تصحیح  امیراحمد اشرفی، تهران:  شقایق.

------------(1917) دولرانی خضرخان. دهلی. (نسخه خطی با مقدمه ای به زبان اردو.)

جرجانی، اسماعیل بن حسن (1344) ذخیره  خوارزمشاهی، به کوشش محمدتقی دانش پژوه و ایرج افشار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران

دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه،  چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.

ذوالفقاری، حسن (1392) یکصد منظومۀ عاشقانه فارسی. تهران: نشرچرخ.

رستمی، مسعود. (1395)«آموزۀ عشق افلاطونی در نمایشنامۀ ماسک دار کومس اثرجان میلتون.» مجله متافیزیک، دوره 8، شماره 22، پاییز و زمستان. صص 19- 30.

رسولی، محمدرضا و پریسا کیومرثی (1398) «بررسی مفهوم عشق از دیدگاه رابرت استرنبرگ در حکایت شیخ صنعان عطار و نمایش نامه فانتزی شیخ صنعان محمدحسین میمندی نژاد»،  فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دوره 15، شماره 54، بهار، صص 109- 133.  

ستاری، جلال، (1381) حالات عشق مجنون، تهران: توس.

صفا، ذبیح الله.  (1375). تاریخ ادبیات در ایران، ج 5، تهران: نشر فردوس.

صفی پور، عبدالرّحیم(1377) منتهی الارب فی لغت العرب، تهران: کتابفروشی اسلامیه.

قیصریان، اسحاق و همکاران (1396) «مطالعه عشق از منظر روان شناسی، جامعه شناسی، فلسفه و زبان شناسی در یک نظریه ترکیبی». مجله پژوهش های  روان شناسی اجتماعی، ش 28، زمستان، صص 55- 82.

غیاث الدّین رامپوری، محمد(1363) غیاث اللغات، تهران: امیر کبیر.

کردمیرزا، عزت اله (1393) «اعتباریابی مقیاس عشق مثلثی استنبرگ در دانشجویان مجرد». مجله پژوهش های روان شناسی اجتماعی، دوره 4، شماره 14، تابستان. صص 112- 125.

مجد، امید، مجد، پروانه (1390) «نظریه مثلث عشق استنبرگ و انطباق آن با عقاید سعدی». مجله زن و فرهنگ و هنر. دوره 2، شماره 4، تابستان. صص 81- 89.

معین. محمد. (1375). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.

مهندس، لیلا (1395) «بررسی مفهوم عشق از دیدگاه سعدی و استرنبرگ»، دومین کنگره بین المللی توانمند سازی جامعه در حوزه علوم اجتماعی، روانشناسی و علوم تربیتی.

نفیسی، علی اکبر ( 1343) فرهنگ ناظم الاطباء، تهران، انتشارات خیام.

یدی، نرگس، وقایی، عباسعلی.(1392). ریخت شناسی و عناصر زینتی عرفانی اشعار امیرخسرودهلوی. مجلۀ زیبایی  شناسی ادبی. دوره5، شماره18، صص23-37.

 

Hill, Michael Talmadge, (2009) Intimacy, Passion, Commitment, Physical Affection and Relationship Stage as Related to Romantic Relationship Satisfaction, USA: Graduate College of Oklahoma State University.

Sternberg, Robert, (1986), »A triangular theory of love«, Psychological Review, Year2, N93, p.p 135-119.

 

Trotter, Robert. J, (1985), »The Three Faces of Love«, Psychology Today, N 12, p.p 46-54.

 

references

The Holy Quran

Akhgar Hyderabadi, Mirzaqasem Ali. (1385). A collection of mystical messages. Tehran: University of Tehran.

Sternberg, Robert, (1381), love is a story, translated by Farhad Shamlou, Tehran: Golshahr.

__________, (1388) love story; A new approach to the relationship between men and women, translated by Ali Asghar Bahrami, Tehran: Javane Rushd.

Amir Khosro Dehlavi. (1362). Khamsa, edited by Amir Ahmad Ashrafi, Tehran: Shaghaig.

-------------(1917) Dolarani Khizr Khan. Delhi. (Manuscript with an introduction in Urdu.)

Jarjani, Ismail bin Hassan (1344) Khwarizmshahi Reserve, by the efforts of Mohammad Taghi Danesh Pajoh and Iraj Afshar, Tehran: University of Tehran Press.

Dehkhoda, Ali Akbar (1377), dictionary, second edition, Tehran: University of Tehran.

Zulfiqari, Hassan (1392) One hundred Persian romantic poems. Tehran: Nashcharakh.

Rostami, Massoud. (2015) "The doctrine of Platonic love in the play The Masked Comece by John Milton." Metaphysics Journal, Volume 8, Number 22, Autumn and Winter. pp. 19-30.

Rasouli, Mohammadreza and Parisa Kiyomorthi (2018) "Review of the concept of love from Robert Sternberg's point of view in the story of Sheikh Sanan Attar and the fantasy play of Sheikh Sanan Mohammad Hossein Maimandejad", Quarterly Journal of Mystical Literature and Cognitive Mythology, Volume 15, Number 54, Spring, pp. 109 - 133.

Sattari, Jalal, (1381) Majnoon love states, Tehran: Tus.

Safa, Zabihullah. (1375). History of literature in Iran, vol. 5, Tehran: Firdous Publishing.

Safipour, Abd al-Rahim (1377) Mantehi al-Arab fi ghalat al-Arab, Tehran: Islamia Bookstore.

Qaisarian, Ishaq et al. (2016) "The study of love from the perspective of psychology, sociology, philosophy and linguistics in a combined theory". Social Psychology Research Journal, Vol. 28, Winter, pp. 55-82.

Ghiyath al-Din Rampuri, Mohammad (1363) Ghiyath Al-Laghat, Tehran: Amir Kabir.

Kurdmirza, Ezzatola (2013) "Validation of Stenberg's Triangular Love Scale in single students". Journal of Social Psychology Research, Volume 4, Number 14, Summer. pp. 112-125.

Majd, Omid, Majd, Parvaneh (2013) "Steenberg's love triangle theory and its adaptation to Saadi's ideas". Women, culture and art magazine. Volume 2, Number 4, Summer. pp. 81-89.

Moeen Mohammad. (1375). Farhang Farsi, Tehran: Amirkabir.

Engineer, Leila (2015) "Study of the concept of love from the perspective of Saadi and Sternberg", the second international congress of community empowerment in the field of social sciences, psychology and educational sciences.

Nafisi, Ali Akbar (1343) Farhang Nazem al-Taba, Tehran, Khayyam Publications.

Yadi, Narges, Waqaei, Abbas Ali. (2012). Morphology and mystical ornamental elements of Amir Khosrodhalvi's poems. Literary Aesthetics Magazine. Volume 5, Number 18, pp. 23-37.

 

Hill, Michael Talmadge, (2009) Intimacy, Passion, Commitment, Physical Affection and Relationship Stage as Related to Romantic Relationship Satisfaction, USA: Graduate College of Oklahoma State University.

Sternberg, Robert, (1986), »A triangular theory of love«, Psychological Review, Year 2, N93, p.p 135-119.

 

Trotter, Robert. J, (1985), "The Three Faces of Love", Psychology Today, N 12, pp. 46-54.