بازتاب گیاهان دارویی در دیوان خاقانی

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

فاطمه مدرّسی ¹ , فوزیه فتّاحی قاضی ²

1 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
2 - دانش آموخته‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی

تاریخ دریافت : 1389/08/12 تاریخ پذیرش : 1389/11/30 تاریخ انتشار : 1390/03/01

کلید واژه: طب, گیاهان دارویی, درمان, Medicinal Plants, خاقانی, Medicine, Khaghani, therapy,

چکیده مقاله :

یکی از بارزترین ویژگی های سبک آذربایجانی- که خاقانی از نامدارترین شعرای این سبک است – انعکاس معلومات و معارف گویندگان در آثار آنهاست. نمایندگان این سبک عموماً افرادی آگاه و مطلع از علوم و هنرهای متداول در روزگار خویش بوده اند و به نظر می رسد خاقانی از این نظر سرآمد شاعران دیگر باشد. عشق و اشتیاقش به درج تمامی دانسته هایش در شعر خویش، دیوان او را به صورت دایره المعارفی از علوم و فنون گوناگون درآورده است. کمتر قطعه شعری از دیوان حجیم خاقانی می توان یافت که از نام بیماری ها و گیاهان دارویی و شیوه های درمانی آن ها اعم از خرافی و یا علمی خالی باشد، چنان‌که اطلاعات خاقانی از مسایل پزشکی و درمانی روزگار خود بسیار بالاتر و وسیع تر از سایر شاعران بوده است. هدف از نگارش این مقاله آن است تا به این واقعیت پی ببریم که گذشتگان ما تا چه اندازه به طبیعت و درونمایه ی آن که شامل درختان و گل ها و گیاهان می‌شود توجه کرده اند، و از آن بهره گرفته اند و به این نتیجه برسیم که خاقانی نیز هم‌چون دیگر شعرای معاصر خود به علوم و فنون زمان خود وقوف کامل داشته و به راستی لقب حکیم برازندۀ اوست. این مقاله برآن است تا شمّه ای از اطلاعات خاقانی را در مورد گیاهان دارویی برشمارد.

چکیده انگلیسی:

One of the most striking features of Azerbaiejani - the Khaghani famous poets of this style - a reflection of knowledge and education in their speakers. People are generally aware and informed representatives of this style of Arts and Sciences have been common in his time , Khaghani and seems to be the opinion of other prominent poets. For all the love and passion to his knowledge in his poem, The Encyclopedia of Science and Technology as he has many. Khaghani A poem can be found below the Great Court that is empty is name of the disease and its treatment plants and methods of science and superstition. Khaghani about the health issues of their time is much higher and wider than other poets, The purpose of this article is to realize the fact that the nature of how our predecessors have and have used it. and to reach the conclusion that Khaghani as other contemporary poets science of his time to be fully aware and truly deserves his nickname is wise. This article is intended to provide some information, Khaghani in the case of medicinal plants.

منابع و مأخذ:

1. ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1387)، قانون، ترجمه عبدالرحمان شرفکندی (هه‌ژار) ،چ8، تهران، سروش.


2. افسر خیاوی، محمد علی، (1384)، دایره المعارف گیاهان داروئی ،چ 3،  تبریز ، زر قلم.


3. اودی،پنه لوپ، ( 1380 )، درمانگر سبز، ترجمه­ی احمد بردبار، تهران ، یاهو.


4. پوردرگاهی، ابراهیم، ( 1377 )، شهربندان بلا ( شرح ده قصیده از مراثی خاقانی )، تبریز ، آیدین.


5. خاقانی، افضل الدین بدیل، ( 1387) دیوان خاقانی،چ2 ، تهران ، مرکز.


6. خسروی، مهدی، ( 1383 )،گیاهان دارویی، چ 7، تهران ، محمد.


7. خضری، سید شهاب، ( 1387)، فرهنگ گیاهان دارویی ،چ 2 ، تهران، سیمرغ.


8. دریایی، محمد رسول، ( 1387 )، طب معجزه گیر گیاهی، تهران ، سفیراردهال.


9. رجحان، محمد صادق، ( 1359 )، شفا با گیاهان دارویی، تهران ، حیدری.


10. رحیمی­نیا، مصطفی، ( 1387 )، فرهنگ مصوّر گیاهان دارویی، تهران، اشکذر.


11. زرگری، علی، ( بی تا )، گیاهان داروئی، ج1، تهران ، دانشگاه تهران.


12. زمرّدی، حمیرا، ( 1387 )، نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران ،زوّار.


13. سجادی، ضیاءالدین، (1387)، برگزیده اشعار خاقانی شروانی،چ2، تهران ، جامی.


14. کزازی، میرجلال الدین، ( 1388)، گزارش دشواری های دیوان خاقانی، چ 5 ، تهران ، مرکز.


15. کیانی، کاظم،(1386 )، اطلس مصوّر گیاهان دارویی،چ2، تبریز ،زرقلم.


16. معدن کن، معصومه، ( 1382) بزم دیرینه عروس ( شرح پانزده قصیده از دیوان خاقانی ) ، چ4 ، تهران ، مرکز.


17. معدن­کن، معصومه، ( 1375 )،نگاهی به دنیای خاقانی، تهران ، دانشگاهی.


18. میرحیدر، حسین، ( 1383) معارف گیاهی،چ 6 ، تهران ، فرهنگ اسلامی.


19. نظامی، الیاس بن یوسف،(1387)، کلیات خمسه حکیم نظامی گنجوی،چ 2 ، تهران ، صفی علیشاه.