مطالعه‌ی وجوه متفاوت ویژگی اغواگری در شخصیت پردازی زنان شاهنامه
نسرین قنبری
1
(
دانشگاه سمنان
)
کلید واژه: زن, شخصیت, اغواگری, شاهنامه,
چکیده مقاله :
زنان شاهنامه ویژگی‌های شخصیت‌پردازانه‌ی متنوعی دارند گاه مادرانی صبور و وفادار و خردمندند و گاهی زنانی زیبا و دارای صفاتی همچون دلاوری، نیرومندی حیا و شرم و... هستند و در پاره‌ای از مواقع این زنان معشوقه‌های اغواگر و افسونگر با زیبایی جادویی‌اند زنانِ شاهنامه تأثیرگذار بر سرنوشت مردان هستند. فردوسی بادقت بسیار سعی بر آن داشته است تمامیِ ابعاد شخصیت زنان را در اثر خود بازتاب دهد و اغواگری و افسونگریِ زنان با وجوه متفاوت در شاهنامه بروز می‌یابد. هدف از این پژوهش بررسی و مطالعه‌ی ابعاد متفاوت ویژگی اغواگری در زنان منتخب از شاهنامه و مقایسه آنها با یکدیگر است روش پژوهش توصیفی- تحلیلی در نظر گرفته شده است و شیوه‌ی گردآوری اطلاعات اسنادی است همچنین برگزیدن نمونه‌ها به شیوه‌ی انتخابی- هدفمند است از میان زنان شاهنامه چهار زن برگزیده شده‌اند که در ویژگی شخصیت پردازانه‌ی آنها صفت اغواگری مشخص و متمایز است. سودابه، گردآفرید، شیرین و روشنک نمونه‌های مورد نظر هستند با مطالعه و دقت بر ابعاد شخصیت این زنانِ منتخب می‌توان وجوه متفاوت ویژگی اغواگری و نتایج مثبت و منفی آن را دریافت. در سودابه اغواگری در جهت امیال کامجویانه و قدرت‌طلبی است که منجر به ویرانی و تباهی می‌شود در گردآفرید این ویژگی در جهت دفاع از موقعیت خویش و دژسپید و جلوگیری از تجاوز به خاک ایران است در شیرین در راستای دستیابی به عشق و قدرت و در روشنک به سبب حفاظت از اقتدار و فرهنگ و تمدن ایران بروز می‌یابد.
چکیده انگلیسی :
The women of Shahnameh exhibit diverse character traits, ranging from patient and loyal mothers to beautiful women possessing qualities such as bravery, strength, modesty, and more. At times, these women play the roles of seductive and enchanting lovers with magical beauty, influencing the destinies of men. Ferdowsi meticulously reflects all dimensions of female characters in his epic. The seductiveness and enchantment of Shahnameh's women manifest in various ways, yielding both positive and negative outcomes in the stories. This research aims to examine and study the different dimensions of seductive traits in selected women from Shahnameh and compare them with each other. The research adopts a descriptive-analytical approach, collecting information through documentary sources. Sample selection is purposeful, focusing on four chosen women – Soudabeh, Gordafarid, Shirin, and Roshanak – whose characterizations distinctly exhibit seductive traits. Through careful examination, one can discern the various aspects of seductive traits and their positive and negative consequences in the personalities of these selected women. Soudabeh's seductiveness leans towards ambitious desires and power-seeking, leading to destruction. Gordafarid's trait is directed towards defending her position, safeguarding Iran's soil, and preventing intrusion. In Shirin, seduction aligns with the pursuit of love and power, while in Roshanak, it arises from protecting authority, culture, and the civilization of Iran.
1. اسلامی ندوشن، محمدعلی (۱۳۶۵)، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تهران: یزدان.
2. اکبری، امیر؛ مسیح فر، فاطمه (۱۳۹۴)، بررسی ابعاد جایگاه زن در شاهنامه فردوسی، مطالعات ایرانی،۲۸: ۷۰-۴۹.
3. اوستا (۱۳۸۷)، ترجمه: جلیل دوست‌خواه، ج ۲، تهران: مروارید.
4. اوشیدری، جهانگیر (۱۳۷۱)، دانشنامه مزدیسنا، تهران: مرکز.
5. آیدنلو، سجاد (۱۳۹۰)، دفتر خسروان، تهران: سخن.
6. بخشنده زحمتی، سمیه (۱۳۹۵)، زنان شاهنامه و پایگاه اجتماعی‌شان، تهران: رسا.
7. تفضلی، احمد (۱۳۶۷)، خواستگاری افراسیاب از اسپندارمذ. ایران نامه،۲۶:۲۰۲-۱۸۹.
8. جامی، فاطمه (۱۳۹۶)، بررسی شخصیتپردازی زنان در شاهنامه، پایاننامه جهت اخذ درجهی کارشناسی‌ارشد در رشته ادبیات فارسی، استاد راهنما: نصرت ناصری، دانشگاه پیام نور.
9. جمشیدی، زهرا (۱۳۹۴)، بررسی تحلیلی کهن الگوی زن و خویشکاریهای آن در حماسههای ایرانی، پایاننامه جهت اخذ درجهی دکترا در رشته ادبیات فارسی، استاد راهنما: فاطمه مدرسی، دانشگاه ارومیه.
10. خالقی مطلق، جلال (۱۳۹۵)، زنان در شاهنامه، ترجمه: احمد بی نظیر، تهران: مروارید.
11. دادگی، فرنبغ (۱۳۸۰)، بندهش، ترجمه: مهرداد بهار، تهران: توس.
12. خسروی، اشرف و طغیانی اسحاق (۱۳۸۹)، تحلیل روان‌کاوانه شخصیت سودابه و رودابه، فصلنامه‌ی علمی پژوهشی کاوش نامه،۲۱: ۳۷-۱۰
13. خلعتبری، الهیار؛ بهادری، علی (۱۳۸۹)، نگاهی انتقادی به جایگاه زن ایرانی در متون کهن فارسی، مسکویه، ۱۲: ۱۰۸-۸۷.
14. زاهدی، سیده اکرم (۱۳۸۹)، سیمای زن در شاهنامه و رامایانا، پایاننامه جهت اخذ درجه کارشناسی‌ارشد در رشتهی ادبیات فارسی، استاد راهنما: طاهره صادقی، دانشگاه لرستان.
15. شاهنامه فردوسی، (۱۳۸۹)، بر اساس نسخه‌ی شاهنامه مسکو، تهران: پارمیس.
16. شاهنامه فردوسی، (۱۳۶۹)، بر اساس تصحیح جلال خالقی مطلق، محمود امیدسالار، ج ۲، ج ۳، ج ۵، ج ۶، نیویورک: بنیاد میراث ایران.
17. صادقی عطار، سهیلا، (۱۳۹۶)، بررسی جایگاه زنان در شاهنامه فردوسی و تبیین دلالت‌های تربیتی آن، پایاننامه جهت اخذ درجه کارشناسی‌ارشد در رشتهی ادبیات فارسی، استاد راهنما: پروانه دلوی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
18. صفی، حسین و نجاری، محمد، (۱۳۹۱)، زنان شاهنامه، تهران: کتاب نما.
19. مهذب، زهرا، (۱۳۷۴)، داستان‌های زنان شاهنامه، تهران: نیل.
20. مهرگان، ماندانا، (۱۳۸۷)، چهره زنان در آیینهی شاهنامه، آینه خیال،۶: ۷۳ -۷۰.
21. نامور مطلق، بهمن، (1398)، اسطوره کاوی عشق در فرهنگ ایرانی، تهران: سخن.