حکمرانی شهر هوشمند متاورسی
محورهای موضوعی : کارآفرینی
فرزاد فلاحیان
1
,
عطالله ابطحی
2
*
,
ندا سلیمانی
3
1 - گروه مدیریت رسانه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه مدیریت رسانه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه مدیریت رسانه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: حکمرانی, شهر هوشمند, متاورس,
چکیده مقاله :
Introduction: A smart city is considered an integrated, innovative, and sustainable approach where Information and Communication Technology (ICT) serves as a powerful tool to enhance citizens' quality of life, economic growth, social justice, and sustainable environment. A smart city utilizes ICT to improve efficiency across all aspects of urban functioning (goods, public services, construction, transportation) and enhance the overall quality of life for its residents. Objective: The present research was conducted with the aim of exploring "Sustainable Governance of Smart Cities." The study investigated the most influential indicators on sustainable governance of smart cities to develop a comprehensive model. Research Method: This research had both practical objectives and utilized a qualitative-quantitative approach based on content analysis. Fifteen qualified experts and scholars knowledgeable about sustainable governance of smart cities were interviewed. Findings: The results indicated that smart ICT, ethics, external and internal collaboration, and organizational processes are the most critical indicators and influential variables in achieving sustainable governance in a smart city.
مقدمه: شهر هوشمند به عنوان یک رویکرد یکپارچه و نوآور و پایدار در نظر گرفته می شود که در آن فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک ابزار توانمند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان، رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی و محیط زیست پایدار کمک می کند. شهر هوشمند از فناوری اطالعات و ارتباطات برای بهبود بهره وری از تمام جنبه های عملکرد شهر (به عنوان کالا، خدمات عمومی، ساخت و ساز، حمل و نقل)، و کیفیت زندگی بهتر برای ساکنان آن استفاده می کند. هدف: پژوهش حاضر با هدف « حکمرانی شهر هوشمند متاورسی »، انجام شد. این پژوهش مهمترین شاخص های اثرگذار بر حکمرانی متاورسی شهر هوشمند را بررسی کرده است تا به یک مدل برسد. روش تحقیق: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش کیفی-کمی بر اساس رویکرد تحلیل مضمون بود و از 15نفر از اساتید و خبرگان واجد شرایط که از بر حکمرانی متاورسی شهر هوشمند واقف بودند، به صورت مصاحبه استفاده گردید. یافته ها: نتایج بدست آمده نشان داد که ICT هوشمند، اخلاق گرایی، همکاری و مشارکت خارجی و داخلی و فرایندهای سازمانی مهمترین شاخص ها و متغیرهای مهم تاثیر گذار در حکمرانی شهر هوشمند متاورسی می باشند
حکمرانی شهر هوشمند متاورسی
چکیده
مقدمه: شهر هوشمند به عنوان یک رویکرد یکپارچه و نوآور و پایدار در نظر گرفته می شود که در آن فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک ابزار توانمند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان، رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی و محیط زیست پایدار کمک می کند. شهر هوشمند از فناوری اطالعات و ارتباطات برای بهبود بهره وری از تمام جنبه های عملکرد شهر (به عنوان کالا، خدمات عمومی، ساخت و ساز، حمل و نقل)، و کیفیت زندگی بهتر برای ساکنان آن استفاده می کند.
هدف: پژوهش حاضر با هدف « حکمرانی شهر هوشمند متاورسی »، انجام شد. این پژوهش مهمترین شاخص های اثرگذار بر حکمرانی متاورسی شهر هوشمند را بررسی کرده است تا به یک مدل برسد.
روش تحقیق: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش کیفی-کمی بر اساس رویکرد تحلیل مضمون بود و از 15نفر از اساتید و خبرگان واجد شرایط که از بر حکمرانی متاورسی شهر هوشمند واقف بودند، به صورت مصاحبه استفاده گردید.
یافته ها: نتایج بدست آمده نشان داد که ICT هوشمند، اخلاق گرایی، همکاری و مشارکت خارجی و داخلی و فرایندهای سازمانی مهمترین شاخص ها و متغیرهای مهم تاثیر گذار در حکمرانی شهر هوشمند متاورسی می باشند.
مقدمه
افزایش مهاجرت از روستا به شهر، فشارهای اکولوژیکی، اجتماعی و زیرساختی بیشتری را در بسیاری از شهرهای بزرگ کشورهای درحال توسعه ایجاد میکند. از سال 2018 تقریباً 55 درصد از کل جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی میکنند و انتظار میرود این روند طی چند دهه آینده بهطور مداوم افزایش یابد. این انتظار وجود دارد که تا سال ،2030 بیشتر از 43 مگاشهر (شهرهایی با 10 میلیون سکنه یا بالاتر) در کشورهای درحال توسعه باشند. با افزایش شمار شهروندان، دولتها و سازمان های مختلف باید به چالشهای پایداری ناشی از توسعه در مناطق مختلف شهری توجه کنند. یکی از رویکردهای نوین در زمینه توسعه پایدار شهرها، مفهوم شهر هوشمند است(نسترن و پیرانی، 1398).
شهر هوشمند به عنوان یک رویکرد یکپارچه و نوآور و پایدار در نظر گرفته می شود که در آن فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک ابزار توانمند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان، رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی و محیط زیست پایدار کمک می کند. شهر هوشمند از فناوری اطالعات و ارتباطات برای بهبود بهره وری از تمام جنبه های عملکرد شهر (به عنوان کالا، خدمات عمومی، ساخت و ساز، حمل و نقل)، و کیفیت زندگی بهتر برای ساکنان آن استفاده می کند. بر این اساس در ادبیات مدیریت شهری، شهر هوشمند که قادر به پیوند سرمایه فیزیکی با سرمایه اجتماعی به منظور توسعه خدمات بهتر و زیرساخت الزم در یک شهر باشد. رویکرد شهر هوشمند، دارای شش ویژگی اقتصاد هوشمند، حمل و نقل (تحرک و جابجایی هوشمند)، منابع طبیعی (محیط هوشمند)، سرمایه اجتماعی و انسانی(مردم هوشمند)، استاندارد و کیفیت زندگی(زندگی هوشمند)، مدیریت و مشارکت (حکمروایی هوشمند) می باشد(کاوسی و محمدی، 1399).
حکمروایی هوشمند هنگام تحلیل موفقیت آمیز راهبردهای هوشمند، یکی از عوامل مهم در دیدگاه شهرهای هوشمند است(پالومو-ناوارو و نویو1، 2018).
حکمروایی هوشمند مربوط به روابط بین ذینفعان خصوصی، دولتی، اقتصادی و , اجتماعی است. بر مشارکت شهروندان متمرکز است. هم در تعیین آینده شهرها و هم در روند نوآوری مربوط به حل مسئله شهری تأکید دارد. این بعد همچنین شامل روشهای بدون کاغذ و ارتقاء یک حکومت تعاملی تر است(اولویرا و لوپز2، 2017). حکمروایی هوشمند مبتنی بر یک سیستم مدیریت شفاف است. این امر باید به ساکنان شهر اجازه دهد تا از نظر توسعه شهر در روند برنامهریزی و تصمیمگیری شرکت کنند و از دسترسی آزاد به اطالعات اطمینان حاصل کنند(پنسکا و ولز،3 2019).
در ادبیات صنعتی از جمله ایده شرکت آی بی ام در مورد شهر هوشمند، شهرها به عنوان سیستمی از سیستمها در نظر گرفته شده است. این شرکت شهر هوشمند را به عنوان شهری که فناوری را برای تغییر و دگرگونی سیستم های اصلیاش و بهینه سازی بازگشت منابع کاملا محدود مورد استفاده قرار میدهد، تعریف میکند. اما ادبیات حکومتی بیشتر بر روی جنبههای اداری و مالی شهر هوشمند و بر اهداف زیست محیطی مانند انتشار گازهای گلخانهای تأکید میکند. به طور کلی ادبیات دانشگاهی رویکرد کلنگر و جامع دارد و طیف گسترده ای از موضوعات را دربر میگیرد و عمدتاً بر بهبود در سه حوزه حکمروایی، توسعه اجتماعی و محیط زیست متمرکز شده است. از نقطه نظر صنعتی، شهرهای هوشمند عمدتا به دلیل تعامل بین رقابت و توسعه پایدار شهری پدید آمدهاند. به علاوه بهرهوری و محیط زیست پایدار و توسعه اجتماعی هدف اصلی شهرهای هوشمند است. در نهایت ادبیات حکومتی، بیشتر بر چالشهای بینالمللی شامل کیفیت زندگی، رشد اقتصادی، محیط زیست، انرژی، پایداری، ایمنی، بهداشت و درمان و تحرک متمرکز شده است. شهر هوشمند یک منطقه شهری است که از انواع مختلف سنسورهای الکترونیکی برای جمع‌آوری اطلاعات و تحلیل آنها استفاده میکند، که این اطلاعات برای مدیریت دارایی‌ها و منابع شهری کارآمد است. این پروسه، شامل اطلاعات جمع‌آوری شده از شهروندان، دستگاه‌ها و منابع شهری است که پردازش و تجزیه و تحلیل میشود تا به نظارت و مدیریت ترافیک و حمل و نقل، نیروگاه، سیستم آب، مدیریت دفع زباله، قانون اجرای سیستمهای اطلاعاتی و مدارس و کتابخانه‌ها و بیمارستان‌ها و دیگر خدمات اجتماعی کمک کند.
هدف از ایجاد شهر هوشمند، ادغام فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و دستگاه‌های فیزیکی مختلف متصل به شبکه اینترنت اشیاء (IoT) برای بهینه‌سازی فرایندهای شهری و خدمات دهی بهینه و ارتباط با شهروندان است. فناوری شهر هوشمند به مسئولان یک شهر اجازه میدهد به صورت مستقیم با جامعه و زیرساختهای شهری تعامل برقرار کرده و به نیازهای شهر و شهروندان پاسخ‌های فوری دهند. جمعیت، اقتصاد و محیط زیست شهرهایی همانند تهران در برابر خطرات طبیعی مانند زلزله، خشکسالی، سیل، تگرگ و رانش زمین بسیار آسیب پذیر است. درجه بالایی از شهرنشینی (64٪) خطرات ناشی از بلایا را در شهرها و مراکز شهری متمرکز میکند. مدیریت شهری با افزایش فشارهای زیست محیطی و نیازهای زیرساختی روبه رو است و با تقاضای روزافزون ساکنان برای ارائه کیفیت بهتر زندگی، در سطح هزینه قابل تقبل، این فشارها در حال افزایش است.
با آنکه هنوز راه‌حلی برای مشکلات و چالشهای جهان در حوزه‌های مختلف زیستی پیدا نشده است، افرادی به دنبال ایجاد پایگاهی برای زندگی در جایی دیگر همچون مریخ هستند. در این میان، افرادی مانند مارک زاکربرگ، به جهانی متفاوت‌تر از آنچه وجود دارد اشاره کرده و مفهوم متا و متاورس را مطرح کرده و آینده را در متاورس می‌داند. متاورس، اصطلاحی برای توصیف یک فضای مجازی مشترک است که ممکن است روزی جانشین اینترنت شود، جایی که همه ما ممکن است از طریق دستگاه‌های واقعیت مجازی و واقعیت افزوده با یکدیگر زندگی، کار، بازی و تعامل داشته باشیم.
متاورس در حال تبدیل شدن به جریان اصلی در زندگی روزمره است و به همین خاطر شرکت‌ها و برندهای معتبر جهان به دنبال شناسایی زمینه‌ها و ارزش‌آفرینی براساس آن هستند و می‌کوشند تا جایگاه بهتری در این اکوسیستم پیدا کنند. متاورس، پیش از این در صنعت بازی‌سازی مطرح بود ولی از سال 2021، به یک اکوسیستم کاملاً کارآمد در حال تبدیل است که در آن کاربران می‌توانند به راحتی با سایر کاربران و محیط‌هایشان تعامل داشته باشند. لذا سئوالات زیر برای این پژوهش متصور است:
1) آیا ICT هوشمند بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد؟
2) آیا اخلاق گرایی بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد؟
3) آیا همکاری و مشارکت خارجی و داخلی بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد؟
4) آیا فرایندهای سازمانی بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد؟
مروری بر پژوهش های انجام شده
پژوهشی توسط حاتمی نژاد و منصوری اطمینان (1400) تحت عنوان بررسی اثرات شهر هوشمند بر زیست پذیری شهرها (منطقه 9 کلانشهر مشهد) انجام شد. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر هوشمند سازی بر زیست پذیری شهر در منطقه 9 شهرداری کلانشهرمشهد بود. نتایج این تحقیق نشان داد که در ابتدا اقدام به تهیه پرسشنامه در خصوص شاخص های شهر هوشمند در نواحی منطقه 9 شد. و در مرحله بعد ویژگیهای توصیفی پرسشنامه را در نواحی سه گانه منطقه 9 شهرداری مشهد با توجه به شاخص های شهر هوشمند با استفاده از تحلیل عاملی به بررسی شاخص ها بود. و در قسمت دوم به تشریح و بررسی شاخص های شهر هوشمند با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی به اولویت بندی شاخص شد. و در قسمت سوم با استفاده از روش تاپسیس و بهره گیری از روش ترکیبی AHP-Topsis مشخص شد که ناحیه 1 از نواحی منطقه 9 شهرداری مشهد نسبت به سایر نواحی هوشمندتر است.
پژوهشی توسط مولائی (1400) تحت عنوان تبیین مبانی و راهبردهای شهر هوشمند با رویکرد پایداری در حوزه مدیریت بحران (نمونه موردی؛ کلانشهر تهران) انجام شد. هدف از این تحقیق بازشناسی راهبردهای شهر هوشمند از منظر پایداری با تأکید بر مسائل مدیریت بحران بود. نتایج این تحقیق نشان داد که رویکرد شهر هوشمند پایدار با مدیریت شهری هوشمند و هوشمندسازی فرآیندها، مزایایی همچون تسریع مدیریت مسائل و خدمات رسانی، یکپارچه سازی تصمیمات و اقدامات مسئولین و مردم، شفافیت و نظارت و کنترل تخلفات، کاستن از سفرهای غیرضروری، صرفه جویی در مصرف انرژی را به همراه دارد. شهر هوشمند با استفاده از برنامه جامع و زیرساختهای فن‌آوری های نوین، نقش مهمی در حل مسائل شهری به همراه چالشها و تهدیدهای مربوط به امنیت و حریم فضای مجازی دارد. کلانشهر تهران با داشتن مسائل مهمی همچون ترافیک، زلزله و آلودگی هوا بستر و زمینه مناسبی برای توسعه شهر هوشمند دارد.
پژوهشی توسط عسگری راد و همکاران (1400) تحت عنوان ارائه مدل فنی- اقتصادی زیرساخت ارتباطی پایدار در شهر هوشمند با به کارگیری شبکه دسترسی فیبر نوری مبتنی بر فناوری WDM-PON انجام شد. هدف از این تحقیق ارزیابی نقش فیبر نوری در ایجاد ساختمان هوشمند (با قابلیت باند پهن) و شبکه تلفن همراه (نسل پنجم) به عنوان دو بخش اصلی از یک شهر هوشمند بود و ارائه یک مدل فنی و اقتصادی ایجاد زیرساخت ارتباطات در شهر هوشمند با استفاده از یک شبکه فیبر نوری چندمنظوره با به کارگیری منابع مخابراتی موجود، به روش بهینه سازی خطی گسسته ترکیبی بود. نتایج این تحقیق نشان داد که تامین ارتباطات اساسی در شهر هوشمند با مدل پیشنهادشده، علاوه بر برآوردن نیازهای فنی، کاهش هزینه ایجاد شبکه، کم شدن میزان آسیب پذیری در مقابل انواع تهدید و افزایش درصد قابلیت اطمینان و امنیت را در پی خواهد داشت.
پژوهشی توسط رهنما و همکاران (1399) تحت عنوان سنجش و ارزیابی شاخص های شهر هوشمند در کلانشهر اهواز انجام شد. هدف از این تحقیق سنجش و ارزیابی وضعیت شاخصهای شهر هوشمند در شهر اهواز بود. نتایج این تحقیق نشان داد که شاخص تحرک و پویایی هوشمند با وزن 346/0 بیشترین اهمیت و شاخص شهروند هوشمند با وزن 0108/0کمترین اهمیت را در بین شاخصهای شهر هوشمند دارد. همچنین، نتایج نشان داد مناطق سه و دو مطلوبترین شرایط و منطقة یک و پنج نامطلوبترین شرایط را از نظر شاخصهای شهر هوشمند دارا هستند.
پژوهشی توسط فرجود و همکاران (1399) تحت عنوان فراترکیب مدل های کسب و کار در شهر هوشمند انجام شد. هدف از این تحقیق یک چارچوب جهت ارزیابی مدلهای کسب و کار مبتنی بر ادبیات موجود در زمینه شهرهوشمند و نیز ادبیات مربوط به مدلهای کسب و کار را از طریق روش فراترکیب طراحی بود. در این تحقیق از روش مرور نظام مند ادبیات برای جمع آوری داده ها استفاده شده است. بر همین اساس از بین ۱۵۳مقاله مرتبط، با توجه به معیارهای کیفیت علمی، ۲۷ مقاله اصلی انتخاب شد. سپس سه مرحله کدگذاری انجام گرفت و مفاهیم و مقوله ها از داده های مبتنی بر ادبیات استخراج شد. درنهایت نتایج بدست آمده شامل یک مدل هفت بخشی است که از ترکیب ادبیات مدلهای کسب وکار در حوزه شهرهوشمند بدست آمده است
پژوهشی توسط مهدی زاده (1398) تحت عنوان بررسی رابطه بین شهر هوشمند و توسعه پایدار و چالشهای دستیابی به شهر هوشمند پایدار انجام شد. هدف از این تحقیق بررسی ادبیات موضوع؛ ابعاد، ویژگی ها و چهارچوب های شهر هوشمند را بود. و با توجه به رابطه دو طرفه ای که بین شهر هوشمند و پایدار وجود دارد. و در نهایت با بیان مشکلات و چالش های پیاده سازی شهرهای هوشمند در جهان و ایران سعی کردیم راهنمای سایر محققان و متخصصان برای تحقیقات آتی آنها برای جل این معضلات باشیم.
پژوهشی توسط روحانی (1398) تحت عنوان تاثیر فناوری های نوین شهر هوشمند بر توسعه پایدار شهر (مورد مطالعه: شهرداری منطقه 5 تهران) انجام شد. هدف از این تحقیق ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﻨﺎوری ﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮ بود. نتایج این تحقیق نشان داد که فناوری ﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮ اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ.
پژوهشی توسط قادری مقدم و همکاران (1397) تحت عنوان ارزیابی پتانسیل‌های پیاده‌سازی شهر هوشمند با تأکید بر حملونقل، موردمطالعه: شهر بیرجند انجام شد. هدف از این تحقیق ارزیابی پتانسیل‌های پیاده‌سازی شهر هوشمند با تأکید بر حملونقل بود. نتایج این نشان داد که بین مدیریت ترافیک و رضایتمندی شهروندان، و بین شاخصهای عینی (درآمد، هزینه ماهانه، نوع استفاده از وسیله حملونقل) و رضایتمندی شهروندان رابطه معنیداری است. همچنین طبق نتایج وجود مرکز مدیریت ترافیک در قالب خدمات مدیریت ترافیک در منطقه بسیار ضروری است و چنانچه این مراکز به شکل هدفمند طراحی و مکان‌یابی شوند، میزان رضایت شهروندان افزایش می یابد.
پژوهشی توسط ابراهیمی و معرف (1397) تحت عنوان توسعه پایدار شهری بر مبنای رشد هوشمند شهری تحلیلی بر مولفه ها، ویژگی ها و مزایای شهر هوشمند انجام شد. هدف از این تحقیق بررسی ابعاد و شاخصههای شهر هوشمند و توانایی های آن جهت برطرف سازی مشکلات زندگی شهری فعلی بود. نتایج این تحقیق نشان داد که بررسی ابعاد و شاخصه های شهر هوشمند و توانایی های آن جهت برطرف سازی مشکلات زندگی شهری فعلی خواهد داشت.
پژوهشی توسط لطفی و همکاران (1396) تحت عنوان ارزیابی رابطة میان شهر هوشمند و کاهش مشکلات حملونقل عمومی در شهر ساری انجام شد. هدف از این تحقیق عنوان ارزیابی رابطة میان شهر هوشمند و کاهش مشکلات حملونقل عمومی بود. نتایج این تحقیق نشان داد که میان جنس، سطح تحصیلات، سن و اشتغال افراد و شاخص هوشمندی رابطة معناداری است. ولی میان وضعیت تاهل افراد و شاخص هوشمندی رابطة معناداری وجود نداشت. درنهایت نتایج آزمون رگرسیون لجستیک نشان داد که نسبت برتری در متغیّر تحصیلات بالاتر از 1 است.
پژوهشی توسط کامارو البا در سال2019 تحت عنوان شهر هوشمند و فناوری اطلاعات انجام شد. هدف از این تحقیق ادبیات علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات در مورد شهر هوشمند با استفاده از تکنیک های تجزیه و تحلیل داده ها بود. نتایج این تحقیق نشان داد که با ارائه دامنه از نقطه نظر های مبتنی بر داده، با هدف برجسته کردن روند اصلی آن، و ارائه یک نقطه ورود واحد برای تازه واردان کمک می کنید.
پژوهشی توسط کاراگلیو و دیلبو در سال 2019 تحت عنوان شهرهای مبتکرانه هوشمند: تأثیر سیاست های شهر هوشمند بر نوآوری شهری انجام شد. هدف از این تحقیق تأثیر نوآوری شهری در سیاست های شهر هوشمند بود. نتایج این تحقیق نشان داد که شهرهایی که بیش از حد متوسط اتحادیه اروپا در سیاست های شهر هوشمند شرکت می کنند. نیز تمایل بیشتری به ثبت اختراع دارند. این اثر برای حق ثبت اختراعات با فناوری پیشرفته قوی تر است، در حالی که برای کلاسهای فنی با تعریف دقیق تر کاهش می یابد.
پژوهشی توسط آنتپولوس و همکاران در سال 2019 تحت عنوان یک مدل شهر هوشمند متحد (USCM) برای مفهوم سازی و معیار سازی شهر هوشمند انجام شد. هدف از این تحقیق بررسی مفهوم، معیارها و ارزیابی های مختلف از مفهوم شهر هوشمند بود. نتایج این تحقیق نشان داد که پیشرفت شهر هوشمند، ظرفیت محلی، آسیب پذیری های انعطاف پذیری و تأثیر سیاست تنها برخی از گزینه هایی است که محققان برای اندازه گیری و کنترل آنها مورد توجه قرار می دهند.
شکاف پژوهشی: اگرچه شهرداری ها طرح و برنامه های مربوط به شهر هوشمند از جمله فرایند دیجیتالی شدن خدمات شهری عمومی را از طریق پورتال های خاص و سایر راه حلهای ارائه شده خدمات آغاز کرده اند. شهروندان هنوز مدارک لازم را جمع آوری کرده، آنها را اسکن می کنند، فرمها را پر میکنند و همه این فایلها را به صورت دستی در وب سایت بارگذاری می کنند. عدم دیجیتالی شدن در همه جنبههای مدیریت شهرداری صدق میکند، زیرا مقامات شهری هنوز درگیر پردازش دستی درخواستها، برنامهها، تأخیر در تصمیم گیری و ارائه نتایج هستند. اما در طرح و برنامه های مورد بحث در تحقیق پیشرو خدماتی که قبلا به شکل کاملا سنتی یا سنتی-مدرن انجام میشدهاند مدرنیته و هوشمند شده و سعی برآن است که تا حد امکان تمامی فرآیندهای موجود (با توجه به امکانات شهرها) بهینه شوند و این بهینه سازی در این پژوهش از طریق متاورسی مورد شناسایی و واکاوی و آینده پژوهی قرار می گیرد. بنابراین فرضیات زیر برای این پژوهش به شرح زیر می باشد:
ü ICT هوشمند بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد.
ü اخلاق گرایی بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد.
ü همکاری و مشارکت خارجی و داخلی بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد.
ü فرایندهای سازمانی بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد.
متدلوژی پژوهش
طرح پژوهش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی پیمایشی می باشد.
جامعه و نمونه آماری: کلیه اعضای در حوزه حکمرانی. با توجه به نامحدود بودن جامعه آماری و عدم دسترسی به تک تک اعضای جامعه، از روش نمونه گیری استفاده می شود، از آنجایی که نه از واریانس جامعه و نه از احتمال موفقیت یا عدم موفقیت متغیر اطلاعاتی در دسترس است و نمی‌توان از فرمول های آماری برای برآورد حجم نمونه استفاده کرد، از جدول مورگان استفاده می شود که با توجه به حد بالای جدول مورگان، تعداد 384 نفر به عنوان نمونه برای این پژوهش انتخاب شد.
روش گردآوری داده ها: میدانی است و روش کار پیمایشی بوده و در این بخش از ابزار پرسشنامه استفاده شده است.
ابزار گردآوری داده ها:: ابزار اصلی گردآوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه است و پس از بررسی ادبیات و پیشینه موضوع و تحلیل مصاحبه های صورت گرفته با کارشناسان، گزاره ها و مقولات اصلی استخراج و بر اساس نتایج بدست آمده از روایی و ضریب نسبی محتوا، پرسشنامه ای مشتمل بر 19 گویه بر اساس طیف پنج گانه لیکرت طراحی گردید.
روش تجزیه و تحلیل داده ها: روش ناپارامتریک است که جانشین مناسبی برای مدل معادلات ساختاری می باشد.
نتایج یافته ها
بعد از بررسی نمونه آماری موردبررسی در قالب آمار توصیفی، در این قسمت به تجزیه‌وتحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده بر آزمون‌های آماری مختلف پرداخته شد..
شاخص های نکویی برازش مدل: شاخص های نکویی برازش مدل در جدول زیر قابل مشاهده است:
جدول1. شاخص های نکویی برازش مدل
| آلفای کرونباخ | rho_A شاخص | پایایی ترکیبی |
ICT هوشمند | 774/0 | 627/0 | 711/0 |
اخلاق گرایی | 859/0 | 640/0 | 732/0 |
همکاری و مشارکت خارجی و داخلی | 795/0 | 668/0 | 709/0 |
فرایندهای سازمانی | 802/0 | 682/0 | 716/0 |
که نتایج حاکی از برازش خوب مدل دارد.
تخمین مدل4: پس از بيان مدل مرحله بعد به دست آوردن تخمين پارامترهاي آزاد از روي مجموعه‌اي از داده‌هاي مشاهده‌شده است. روشهای تكراري5 از قبيل بيشينه درستنمايي6 يا حداقل مجذورات تعمیم‌یافته7 جهت تخمين مدل مورد استفاده قرار میگیرد. روش كار در اين رويه‌هاي تخمين به اين صورت است كه در هر تكرار، يك ماتريس كوواريانس ضمني8 ساخته میشود و با ماتريس كوواريانس داده‌هاي مشاهده‌شده مقايسه مي‌گردد. مقايسه اين دو ماتريس منجر به توليد يك ماتريس باقيمانده9 میشود و اين تكرارها تا جايي ادامه خواهد يافت كه اين ماتريس باقيمانده مينيمم (حداقل) شود. محاسبات يا برآورد پارامترها حداكثر با ۲۵۰ تكرار امکان‌پذیر میباشد. درصورتی‌که تعداد تكرارها از ۲۵۰ تا بيشتر شود، محاسبات مربوط به برآورد پارامتر متوقف می‌گردد.
همان‌طور که گفته شد متغیّرهای تحقیق در مدل‌سازی معادلات ساختاری به دو دستۀ پنهان و آشکار تقسیم میشوند. متغيرهاي آشكار يا مشاهده‌شده به‌گونه‌ای مستقيم به‌وسیله پژوهشگر اندازهگيري میشود، درحالی‌که متغيرهاي پنهان يا مشاهده نشده به‌گونه‌ای مستقيم اندازهگيري نمی‌شوند، بلكه بر اساس روابط يا همبستگی‌های بين متغيرهاي اندازهگيري، استنباط میشوند.
متغيرهاي پنهان به‌نوبه خود به دو نوع متغيرهاي درون‌زا10 يا جريان‌گيرنده11 و متغيرهاي برون‌زا12 يا جريان‌دهنده13 تقسيم میشوند. هر متغيـّر در سيستم مدل معادلات ساختاري میتواند هم به‌عنوان يك متغيـّر درون‌زا و هم يك متغيـّر برون‌زا در نظر گرفته شود. متغيـّر درون‌زا متغيري است كه از جانب ساير متغيرهاي موجود در مدل تأثير می‌پذیرد. در مقابل متغيـّر برون‌زا متغيري است كه هیچ‌گونه تأثيري از ساير متغيرهاي موجود در مدل دريافت نمی‌کند، بلكه خود تأثير می‌گذارد.، ضرایب همبستگی میان متغیّرهای تحقیق که در‌واقع پیش‌فرض اصلی بررسی فرضیات تحقیق با استفاده از مدل‌یابی معادلات ساختاری است، در زیر آورده شده است.
ت- تخمین مدل تحقیق: مدل در حالت تخمین ضرایب، ضرایب مسیر هر یک از فرضیات تحقیق و بارهای عاملی هر یک از آیتم‌ها یا سؤالات پرسشنامه را نشان میدهد. مدل در حالت معنیداری ضرایب یا همان آماره t نیز، معنیداری هر یک از ضرایب مسیر فرضیات را نشان میدهد. در‌واقع، به کمک مدل در حالت تخمین ضرایب مسیر، میتوان ضرایب مسیر میان متغیّرهای پنهان و ضرایب مسیر میان متغیّرهای آشکار و پنهان (بارهای عاملی) را به دست آورد. مدل در حالت معنیداری نیز مقدار آماره t مربوط به هریک از فرضیات را جهت آزمون معنیداری هر یک از فرضیات نشان میدهد. تفسیر بارهای عاملی در قسمت تحلیل مدل اندازه‌گیری و تفسیر ضرایب مسیر و آماره t نیز در قسمت آزمون فرضیات تحقیق بهطور کامل تشریح می‌گردند.
آزمون و تفسیر فرضیات تحقیق با مدل‌سازی معادلات ساختاری(SEM): نوع دیگر از روابط بین متغيرهاي مكنون در مدل معادلات ساختاري از نوع اثر مستقيم14 میباشد. اثر مستقيم در‌واقع يكي از اجزاء سازنده مدلهای معادلات ساختاري است و رابطه جهت‌داري15 را ميان دو متغيـّر نشان میدهد. اين نوع روابط عمدتاً به‌وسیله آناليز واريانس یک‌طرفه16 مورد ارزيابي قرار میگیرد. اين نوع اثر در‌واقع بیانگر تأثیر خطي علّی فرض شده يك متغيـّر بر متغيـّر ديگر است. در درون يك مدل هر اثر مستقيم، رابطه‌اي را ميان يك متغيـّروابسته و متغيـّر مستقل، مشخص و بيان میکند. اگرچه يك متغيـّر وابسته در يك اثر مستقيم ديگر میتواند متغيـّر مستقل باشد و برعكس.
شکل (2). نمودار تحلیل روش حداقل مربعات جزئی در حالت ضرایب T
شکل (2). نمودار تحلیل روش حداقل مربعات جزئی در حالت ضرایب معناداری (P-Value)
بر طبق نتایج به‌دست‌آمده از آماره t، فرضیات مطابق زیر پاسخ داده میشوند: (اگر سطح معناداری هر کدام از فرضیات پایین تر از 05/0 باشد یا آماره تی در محدوده بزرگتر از 96/1 یا کوچکتر از 96/1- باشد نشان از تایید اون فرضیه در سطح خطای استاندارد 5 درصد را دارد.)
جدول(2). نتایج آماره t
فرضیه | سطح معناداری | آماره t | وضعیت |
ICT هوشمند بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد. | 000/0 | 279/11 | تایید |
اخلاق گرایی بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد. | 048/0 | 982/1 | تایید |
همکاری و مشارکت خارجی و داخلی بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد. | 046/0 | 996/1 | تایید |
فرایندهای سازمانی بر حکمرانی شهر هوشمند متاورسی تأثیر دارد. | 024/0 | 222/2 | تایید |
بحث و نتیجه گیری
منظور از حکمرانی هوشمند، ارائه بستری برای مدیریت یکپارچه امور جامعه میباشد. حکمرانی هوشمند به مشارکت سیاسی و فعال، خدمات شهروندی و استفاده هوشمند از دولت الکترونیک و همچنین استفاده از کانالهای ارتباطی جدید، از قبیل دموکراسی الکترونیک اشاره دارد. فناوری های نوین، باعث بهبود کیفیت زندگی شهروندان و ارائه مؤثرتر خدمات میشوند و انقلاب دیجیتالی، ما را به سوی دنیای متصل و جامعه اشتراکی سوق میدهد. کشورها، سازمانها و مؤسسات برآنند تا با فناوریهای نوظهور و نیز به کارگیری زیرساختهای فناوری اطالعات و ارتباطات بتوانند به توسعه کیفیت زندگی بپردازند. با هدف بهبود زندگی و راهکارهای ارائه شده در این حوزه، موضوع حکمرانی هوشمند مطرح میشود. امروزه حکمرانی هوشمند به عنوان راهبرد جدیدی در توسعه جوامع، به ابزاری اساسی برای توسعه سیاستهای عمومی و رشد اقتصادی و.... تبدیل شده و دارای ابعاد مختلفی است. واقعیت آن است که حکمرانی در دنیای آینده یک حکمرانی فناورانه است! از پیدا کردن یک فرد نیازمند در نظر بگیرید تا شیوه یارانه دادن و هدفمند کردن آن تا حتی آموزش و بهداشت، همگی فناورانه شده است. همه اینها نیاز به فهم فناورانه دارد و به نظر میرسد اگر یک نظام حکمرانی نتواند تصویر روشنی از فناوری داشته باشد، نمیتواند پایهگذار یک نظام حکمرانی مناسب باشد. اگرچه جهان و نظامهای حکمرانی زمانی با فقر اطلاعات روبهرو بودند و گاه از فرط نداشتن داده نمیتوانستند حکمرانی مناسب داشته باشند؛ امروز مشکل نداشتن داده نیست، بلکه ناتوانی در ارتباط داده ها، یکپارچگی آنها و هوشمندی در استفاده آن است. در حقیقت کشورها در صورتی موفق خواهند بود که بتوانند از این داده های جدا از هم، دانش و هوشمندی در حکمرانی تولید کنند. لذا در کشور ما، با هوشمندسازی و حکمرانی هوشمند، میتوان مزایای بسیاری را برای جامعه و شهروندان از جمله افزایش مشارکت شهروندان در تصمیمگیریهای کلان جامعه، بهبود کارآیی، عدالت اجتماعی و بهینه سازی مصرف منابع و تمرکززدایی و توزیع امکانات را در جهت پیشبرد برنامه های کشور فراهم نمود. این پژوهش به حکمرانی متاورسی شهر هوشمند پرداخت و نتایج بدست آمده نشان داد که ICT هوشمند، اخلاق گرایی، همکاری و مشارکت خارجی و داخلی و فرایندهای سازمانی مهمترین شاخص ها و متغیرهای مهم تاثیر گذار در حکمرانی شهر هوشمند متاورسی می باشند.
در زمینه عوامل شناسایی شده باید گفت برای موفقیمت حمکرانی هوشمند، فناوری اطلاعات و ارتباطات هوشمند مانند استفاده از کانالهای ارتباطی جدید برای شهروندان، دولت و حکمرانی الکترونیک هوشمندسازی مبتنی بر اطلاعات و توانایی سازمان‌های دولتی برای تعامل آنلاین با مردم در ارائه خدمات و در انجام وظایف از پیش تعیین‌شده شان میتواند مؤثر باشد.
اخلاق گرایی مانند گشودگی و تصمیمگیری ، خردگرایی و ارشاد عمومی نیز می تواند در استقرار حکمرانی هوشمند نقشی مهم داشته باشد، همچنین باید گفت اگر نسبت به همکاری و مشارکت خارجی و داخلی از قبیل هماهنگ کردن ارتباطات به منظور دستیابی به اهداف داخلی و خارجی سازمان از طریق همکاری و شهروند محوربودن دیدی مثبت وجود داشته باشد استقرار حکمرانی هوشمند موفقتر خواهد بود. همچنین فرایندهای سازمانی نیز از طریق توسعه سیستم های حکمرانی هوشمند، مدیریت هوشمند، تعامل هوشمند، زیرساخت هوشمند و امنیت هوشمند در این زمینه نقشی مهم بازی می کند. که همه این متغیرها به عنوان شاخص ها و متغیرهای مهم تاثیر گذار در حکمرانی شهر هوشمند متاورسی در نهایت منجر به افزایش کارایی و اثربخشی، توسعه پایدار، کاهش فساد و هزینه ها، افزایش شفافیت، عدالت فراگیر و اخلاقگرایی، صیانت از حقوق شهروندی، ایجاد دموکراسی الکترونیک، همکاری و تبادل داده، سیستمهای اطلاعاتی جامع و تسهیم اطلاعات، بازنگری قوانین، پاسخ آنی به چالشها ، تحقق وحدت و ارتقاء کیفیت زندگی میشوند.
درباره وجوه اشتراك و افتراق این پژوهش با دیگر پژوهشها باید گفت که نتایج این پژوهش با پژوهش شول و شول (2014) همسو است؛ از نظر این پژوهشگران نیز تعامل هوشمند، مدیریت هوشمند، زیرساخت هوشمند و امنیت هوشمند، در تبدیل دولت الکترونیک به دولت باز و حکمرانی هوشمند دخیل هستند. همچنین حسن و همکاران (2014)، مانند این پژوهش، خردگرایی و اخلاقگرایی و نیز تعامل هوشمند را به عنوان اصول حکمرانی هوشمند معرفی میکنند.
منابع و مآخذ
1. ابراهیمی، مازیار؛ معرف، مریم (1397). توسعه پایدار شهری بر مبنای رشد هوشمند شهری تحلیلی بر مولفه ها، ویژگی ها و مزایای شهر هوشمند، شباک ، شماره 35 ، ص 39 -48.
2. تقوایی،م؛ بابانسب،ر؛ موسوی،چ 1389،«تحلیلی بر سنجش عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری منطقه 4شهر تبریز»،سال اول، شماره دوم، 36-19
3. حاتمی نژاد، حسین ؛ منصوری اطمینان، ابوالفضل (1400). بررسی اثرات شهر هوشمند بر زیست پذیری شهرها (منطقه 9 کلانشهر مشهد)، مجله : چشم انداز شهرهای آینده ، شماره 6 ،صص 1 – 13.
4. حاتمی نژاد، حسین ؛ منصوری اطمینان، ابوالفضل(1400). بررسی اثرات شهر هوشمند بر زیست پذیری شهرها (منطقه 9 کلانشهر مشهد)، مجله : چشم انداز شهرهای آینده ، شماره 6 ،صص 1 - 13 .
5. خانپور، سعید ؛ نوری، سید علی ؛ نویسنده مسئول : ذبیحی، حسین(1400). مولفه های مشارکت شهروندی در شهر هوشمند؛ نمونه موردی کلانشهر تهران، مجله : جغرافیایی سرزمین ، شماره 72 ، صص 1 - 17 .
6. روحانی مختار(1398). تاثیر فناوری های نوین شهر هوشمند بر توسعه پایدار شهر (مورد مطالعه: شهرداری منطقه 5 تهران)، پژوهش در علوم، مهندسی و فناوری ، شماره 17 ، ص 53-56.
7. عسگری راد، محمدرضا ؛ نجاتی جهرمی، منصور(1400). ارائه مدل فنی- اقتصادی زیرساخت ارتباطی پایدار در شهر هوشمند با به کارگیری شبکه دسترسی فیبر نوری مبتنی بر فناوری WDM-PON ، مجله : پدافند الکترونیکی و سایبری ، سال نهم ، شماره 1 ، صص 149 - 156 .
8. فرجود، محمد ؛ کرد نايیج، اسدالله ؛ اسلامی، سید مهدی ؛ خداداد حسینی، سید حمید(1399). فراترکیب مدل های کسب و کار در شهر هوشمند، مجله : مدیریت شهری و روستایی ، شماره 61 ،صص 7 – 26.
9. کاوسی الهه، محمدی جمال(1400). تحرک و جابجایی هوشمند و پایداری اجتماعی: ارزیابی − روابط متقابل (مطالعه موردی: شهر شیراز) تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،21(61)، 294-279
10. مهدی زاده، معین(1398). بررسی رابطه بین شهر هوشمند و توسعه پایدار و چالشهای دستیابی به شهر هوشمند پایدار، شباک ، شماره 46 ،ص 119-128.
11. مولائی، اصغر(1400). تبیین مبانی و راهبردهای شهر هوشمند با رویکرد پایداری در حوزه مدیریت بحران (نمونه موردی؛ کلانشهر تهران)، مجله : دانش پیشگیری و مدیریت بحران ، شماره 41 ISC (،صص255 -273 ).
12. نسترن، مهین؛ پیرانی، فرزانه. (1398). تدوین و اعتبارسنجی معیارها و شاخصهای توسعه شهر هوشمند (موردمطالعه: منطقه سه شهر اصفهان). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 6(1)، 164-147
1. Allam, Z., & Dhunny, Z. A. (2019). On big data, artificial intelligence and smart cities. Cities, 89, 80-91. doi:https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.01.032
2. Camero, A., & Alba, E. (2019). Smart City and information technology: A review. Cities, 93, 84-94. doi:https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.04.014
3. Camero, A., & Alba, E. (2019). Smart City and information technology: A review. Cities,93,84-94
4. Caragliu, A., & Del Bo, C. F. (2019). Smart innovative cities: The impact of Smart City policies on urban innovation. Technological Forecasting and Social Change, 142, 373-383. doi:https://doi.org/10.1016/j.techfore.2018.07.022
5. Desdemoustier, J., Crutzen, N., Cools, M., & Teller, J. (2019). Smart City appropriation by local actors: An instrument in the making. Cities, 92, 175-186. doi:https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.03.021
6. Elsaeidy, A., Munasinghe, K. S., Sharma, D., & Jamalipour, A. (2019). Intrusion detection in smart cities using Restricted Boltzmann Machines. Journal of Network and Computer Applications, 135, 76-83. doi:https://doi.org/10.1016/j.jnca.2019.02.026
7. Haarstad, H., & Wathne, M. W. (2019). Are smart city projects catalyzing urban energy sustainability? Energy Policy, 129, 918-925. doi:https://doi.org/10.1016/j.enpol.2019.03.001
8. Lopes, I. M., & Oliveira, P. (2017). Can a small city be considered a smart city?. Procedia computer science
9. Palomo -Navarro, A., & Navío -Marco, J. (2019 ). Smart city networks' governance: The Spanish smart city network case study. Telecommunications Policy
10. Peňaška, M , & Veľas, A (2019). Possibilities of tracking city indicators in the sense of the Smart city concept. Transportation Research Procedia,40,1525-1532
11. Roostaei, D., Poormohamadi, D., Ghanbari, H. (2018 ). A theory of Smart Cities and Assessment its Infrastructure Components in Urban Management (Case Study: Tabriz Municipality). Geography and Territorial Spatial Arrangement
12. Sodhro, A. H., Pirbhulal, S., Luo, Z., & de Albuquerque, V. H. C. (2019). Towards an optimal resource management for IoT based Green and sustainable smart cities. Journal of Cleaner Production, 220, 1167-1179. doi:https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.01.188
13. United Nations (2018 ), Department of Economics and Social Affairs, Population Division. World Urbanization Prospects; The Revision; United Nations:Key Facts .https://esa.un.org/unpd/wup/Publications/Files/WUP - KeyFacts.pdf
14. van den Buuse, D., & Kolk, A. (2019). An exploration of smart city approaches by international ICT firms. Technological Forecasting and Social Change, 142, 220-234. doi:https://doi.org/10.1016/j.techfore.2018.07.029
[1] Palomo -Navarro&Navío
[2] Oliveira & Lopes
[3] penaska &, velas
[4] Model Estimation
[5] Iterative Method
[6] Maximum Likelihood (ML)
[7] Generalized Least Squares
[8] Implied Covariance Matrix
[9] Residual Matrix
[10] Endogenous
[11] Downstream
[12] Exogenous
[13] Upstream
[14] Direct Effect
[15] Directional
[16] ANOVA