ناصر خسرو و مخاطب قرار دادن صاحبان خرد

محورهای موضوعی : علوم تربیتی

غلامرضا صمدیانی ¹ (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد بجنورد)

تاریخ دریافت : 1394/10/11 تاریخ پذیرش : 1394/10/11 تاریخ انتشار : 1388/03/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

ناصر خسرو، حکیم و شاعر بزرگ قرن پنجم هجری، خرد و مشتقّات آن را در چهار صد بیت و عقل و ترکیباتش را در حدود دویست بار در دیوان ده هزار بیتی‌اش به کار برده است. هر چند عدّه‌ای خرد را در اشعار او دارای بار ارزشی می‌دانند و عقل را با بار فلسفی و دینی مطرح می‌کنند؛ به نظر نگارنده، این تفاوت در کلّ دیوان، آن قدرها محسوس و ظاهر نیست که بشود به چنین قضاوتی دست یازید. در این پژوهش از روش توصیفی با جستجوی کتابخانه‌ای در آثار ناصر خسرو بخصوص دیوان اشعارش، استفاده کرده‌ام تا واژه‌هایی همچون خردمند، عاقل، صاحب خرد، پرخرد، مشتقّات و هم خانواده‌های آنها را بیابم و با توجّه به ویژگی‌های مشترک، دسته بندی نمایم. نگارنده علاوه بر آوردن و ذکر این ابیات در مواردی که شاعران معاصر، پیش یا بعد از ناصر خسرو در این موضوع، داد سخن داده اند؛نمونه هایی از اشعار آنها را نیز بیان کرده ام. در بیش از پنجاه و پنج بیت، صاحبان عقل و خرد، منادای ناصر خسرو قرار می‌گیرند تا حرف‌های مگویش را بر آنها عرضه بدارد و سفره‌ی پند و وعظش را برای آنها، پهن کند. او در این ابیات از ارتباط خردمند با دنیا، پذیرش سخن پیران و عمل به آن، میانه‌ی او با خدا و قرآن و دین، دوری وی از خطا و نادان و خواسته های نفس که سرانجامش کسب عزّت و جاودانگی است؛سخن می‌گوید

چکیده انگلیسی:

Naser khosro, a poet and scholar in 5 th ah, has used the Persian equivants of wisdom and its derivatives almost in 400 verses and rationality and  its derivatives 200 times. Although some see wisdom as value – laden and rationality as philosophical, such a distinction is not so outstanding to lead to this judgment . the present study has used descriptive library research to find the occurrences of the above mentioned words and their derivatives , and classify them based on their similarities. In addition to reproducing Jome verses in which he uses the words, examples of other poets, contemporary or other wise, are also quoted. In more than 55 verses, he addresses the wise, in which he provides them with advice. He talks about the relationship between wisdom and the world, the acceptance of the wise man and putting it into practice, the relationship of the wise with God, staying away from wrongdoing, all of which result in eternity and elation.