وضعیت اقتصادی کردستان در جنگ جهانی اول (احتکار و بحران غله)

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

کیهان مشیرپناهی ¹ (گروه تاریخ، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج. ایران.)
محمد شیخ احمدی ² (گروه تاریخ،واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج. ایران)
عثمان یوسفی ³ (استادیار گروه تاریخ،دانشگاه مذاهب اسلامی واحد کردستان،سنندج،ایران.)
محمد قربان کیانی ⁴ (گروه تاریخ،واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج. ایران)

تاریخ دریافت : 1402/09/25 تاریخ پذیرش : 1402/11/14 تاریخ انتشار : 1402/11/24

کلید واژه: E41, واژه‌های کلیدی: جنگ جهانی اول, کردستان, اوضاع اقتصادی, احتکار, بحران غله. طبقه بندی JEL : H12,

چکیده مقاله :

چکیده با شروع جنگ جهانی اول و ورود عثمانی‌ به عرصه نبردها، دامنه جنگ به کردستان نیز کشیده شد. حضور یافتن قشون دولت های متخاصم در کردستان، منافع شخصی حاکمان محلی وخوانین با احتکارنمودن غلات موجب بحران غله در کردستان گردید وپیامدهای اجتماعی نظیر فقر، گرسنگی، فساد، فحشا، کوچ افراد از شهرها و تخریب روستاها را به دنبال داشت. کردستان از سال های قبل ازجنگ جهانی دچار تشتت سیاسی،ناامنی وپریشانی شده بوددر این برهه نیز از لحاظ اقتصادی وضعیت نامناسب و آشفته ای یافت.هرکدام از نیروهای درگیر جنگ به بهانه ای به منطقه کردستان که بخشی از عرصه نبرد های آنان بود آمدند وکردستان را در آن وضعیت بهم ریختگی سیاسی وناامنی به سوی وضعیت بحرانی اقتصادی کشاندند. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر با تکیه بر منابع تاریخی از قبیل کتب، اسناد و مطبوعات بارویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شده است. هدف‎:‎ بررسی احتکار و بحران غله درکردستان، فعالیت وعملکرد حاکمان محلی درجنگ جهانی اول. یافته‌ها و نتیجه گیری: حضور نیروهای درگیر جنگ جهانی اول در کردستان انتظام اقتصادی منطقه را برهم زده، تأمین آذوقه این نیروها از محصولات محلی، کم شدن مواد غذایی ضروری مردم و نیز احتکار غلات توسط مالکان، عملکرد منفی ونامناسب حاکمان محلی و در کنار مشکلات و معضلات بسیار زیاد به وجود آمده از سوی نیروهای نظامی درگیر جنگ در منطقه کردستان به خاطر منفعت خود و بقای قدرتشان عاملی برای بیشتر شدن آسیب اقتصادی و اجتماعی منطقه شده و در نهایت به احتکارو بحران غله در کردستان انجامیده و موجب فقر، گرسنگی، قحطی و دیگر آثار ناگوار در کردستان گردید. ‎ ‎‎ ‎

چکیده انگلیسی:

Abstract With the start of the First World War and the entry of the Ottomans into the battlefield, the scope of the war was also extended to Kurdistan. The presence of the armies of the warring governments in Kurdistan, the personal interests of the local rulers by hoarding grains caused a grain the crisis in Kurdistan and social consequences such as poverty, hunger, corruption, prostitution, in the migration of people from cities and the destruction of villages followed. Research method/approach: The current research is based on historical sources, such as books, documents and press, using a descriptive-analytical approach. Objective: To investigate the grain hoarding and crisis in Kurdistan, the activities and performance of local rulers in the First World War. Findings and conclusions: The presence of the forces involved in the First World War in Kurdistan has disturbed the economic order of the region, the provision of food for these forces from local products, the decrease in the essential food of the people, as well as the hoarding of grains by the owners, the negative and inappropriate performance of the local rulers, and in addition to the problems and the many problems caused by the military forces involved in the war in the Kurdistan region due to their own benefit and the survival of their power have become a factor for increasing the economic and social damage of the region and finally led to hoarding and grain crisis in Kurdistan and caused poverty, hunger, famine and other unfortunate repercussions in Kurdistan.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع 

• ابن صوفی، ملا محمد رضا (1390)، تاریخ کردستان، تصحیح دل آرا مردوخی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.


• اتابکی، تورج (1387)، ایران و جنگ جهانی اول، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران: انتشارات حقیقت خواه.


• آذری، رضا (1378)، در تکاپوی تاج و تخت، اسناد ابوالفتح میرزا سالار الدوله، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.


• آفاری، ژانت (1379)، بحران مشروطیت در ایران، ترجمه رضا رضایی، تهران: نشر بیستون.


• بیات، کاوه (1389)، ایران و جنگ جهانی اول اسناد وزارت داخله، تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران.


• تیمورزاده، مصطفی (1380)، وحشت در سقز، به کوشش شهباز محسنی، تهران: شیرازه.


• راوندی، مرتضی (1357)، تاریخ اجتماعی ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.


• رحمتی، محسن؛ دالوند، کیومرث (بهار و تابستان1399)، «بررسی نقش نظرعلی‌خان امرایی در غائلۀ سالارالدوله»، پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران، شماره 16 (صص 143-160)


• رضایی،1397ارزیابی علل وپیامدهای عمده بحران اقتصادی در ایران،فصلنامه اقتصاد مالی ،دوره 12،شماره 42،صفحه 201-227.


• زارعی مهرورز، عباس (1394)، «بررسی تأثیرات سیاسی و اجتماعی طریقت‌های کردستان در آغاز قرن بیستم»، تحقیقات تاریخ اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره اول (صص 65-81).


• سایکس، سرپرسی (1335)، تاریخ ایران، ترجمه سید محمد تقی فخر، ج2، تهران: موسسه مطبوعاتی علی اکبر علمی.


• سجادی، علاء‌الدین (1381)، تاریخ جنبش‌های کردستان، ترجمۀ رئوف کریمی، سنندج: انتشارات کردستان.


• شمیم، علی اصغر (1370)، کردستان، تهران: مدبر.


• صوفی، علیرضا؛ غفوری، شهرام (1398)، «زمینه و پیامدهای اجتماعی ـ اقتصادی حضور سالارالدوله در همدان مقاله»، پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران، ش 15 (صص245- 258)


• ضیایی، رئوف (1367)، یادداشت‌هایی از کردستان، خاطرات شیخ رئوف ضیایی از وقایع حضور روسیه و بریتانیا و عثمانی و آشوب‌های محلی، به کوشش عمر فاروقی، ارومیه: انتشارات صلاح‌الدین ایوبی.


• عباسی،غلامرضا،رحیم زاده،اشکان،سلمانی،داود،نااطمینانی تورمی و رشد اقتصادی در ایران،1388،دوره 3 ، شماره 9،صفحات85-109.


• فرمانفرماییان، منوچهر (1377)، خون و نفت، ترجمۀ مهدی حقیقت‌خواه، تهران:ققنوس


• فرهمند عراقی، علی (1382)، واکنش ایران به نقض بی طرفی در جنگ جهانی اول، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، بهار 1382، شماره 14،


• کدی، نیکی (1385)، نتایج انقلاب ایران، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران: ققنوس


• لازاریف، م. س. و همکاران (1999)، تاریخ کردستان، ترجمه کامران امین زاده – منصور صدقی، مسکو.


• مردوخ، محمد (1379)، تاریخ مردوخ، تهران: کارنگ.


• محمدی،هادی ،فلیحی،نعمت وباقر آبادی، صمد،1392، تحلیل عوامل موثر بر اشتغال بخش کشاورزی( مطالعه موردی استان ایلام، کردستان،کرمانشاه وهمدان.)فصلنامه اقتصاد مالی ،دوره 7شماره 22،صفحات115-135.


• مظهر احمد، کمال (1975)، کوردستان له ساله کانی شه‌ری یه که می‌جیهاندا، بغداد: کوری زانیاری کورد.


• ملایی توانی، علیرضا (1388)، ایران و دولت ملی در جنگ جهانی اول، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.


• مومنی، حمید (1358)، درباره مبارزات کردستان، تهران: شباهنگ.


• میروشنیکف. ایران در جنگ جهانی اول. ترجمه ع. دخانیاتی. چاپ دوم. تهران:انتشارات فرزانه، ۱۳


• ناهید، عبدالله (1362)، خاطرات من، به اهتمام احمد قاضی، [بی‌جا]، چاپخانه شبنم.


• نقیب زاده، احمد (1368)، نگاهی به تاریخ روابط بین الملل، تهران: انتشارات دانشگاه تهران


• نیکیتین، واسیلی (1366)، کرد و کردستان، ترجمه محمد قاضی، تهران: نیلوفر


• اسناد سازمان اسناد و کتا بخانۀ ملی )ساکما(


• روزنامه نو بهار،1296ش: 66، ص2


• روزنامه نو بهار، 30بهمن 1296ش: 100، ص 2

• Ibn Sufi, Mulla Mohammad Reza (2013), History of Kurdistan, edited by Del Ara Mardokhi, Tehran: Library, Museum and Document Center of the Islamic Council.


• Atabaki, Touraj (2008), Iran and the First World War, translated by Mehdi Hejatkhah, Tehran: Hejatkhah Publications.


• Azari, Reza (1999), in the pursuit of the throne, the documents of Abolfath Mirza Salar al-Dawlah, Tehran: Organization of National Records of Iran.


• Afari, Janet (2000), Constitutional Crisis in Iran, translated by Reza Rezaei, Tehran: Bistoun Publishing.


• Bayat, Kaveh (2010), Iran and the First World War Documents of the Ministry of Interior, Tehran: Publications of the National Records Organization of Iran.


• Teymourzadeh, Mustafa (2010), Terror in Saghez, by Shahbaz Mohseni, Tehran: Shiraz.


• Ravandi, Morteza (1978), Social History of Iran, Tehran: Amirkabir Publications.


• Rahmati, Mohsen; Dalvand, Kiyomarth (spring and summer 2019), "Investigation of the role of Nazar Ali Khan Omraei in the Salar al-Doleh war", Journal of Local History of Iran, No. 16 (pp. 160-143)


• 1Milani, Abbas (2011). The Shah (New York: Palgrave Macmillan. pp. 2-19 to 21(E-book edition).


• Zarei Mehrvarz, Abbas (2014), "Investigating the political and social effects of Kurdistan's Tariqats at the beginning of the 20th century", Iranian Social History Research, 5th year, 1st issue (pp. 65-81).


• Sikes, Sarpersi (1956), History of Iran, translated by Seyed Mohammad Taghi Fakhr, Vol. 2, Tehran: Ali Akbar Elmi Press Institute.


• Sajjadi, Aladdin (2002), History of Kurdistan Movements, translated by Rauf Karimi, Sanandaj: Kurdistan Publications.


• Shamim, Ali Asghar (1991), Kurdistan, Tehran: Modaber Press.


• Sufi, Alireza; Ghafouri, Shahram (2018), "Context and socio-economic consequences of the presence of Salar al-Dawlah in Hamedan, article", Journal of Local History of Iran, Vol. 15 (pp. 258-245)


• Ziyaei, Raouf (1988), Notes from Kurdistan, Sheikh Raouf Ziai's memoirs of the events of Russian, British and Ottoman presence and local riots, by Umar Farooqi, Urmia: Salahuddin Ayubi Publications.


• Farmanfarmaian, Manouchehr (1998), blood and oil, translated by Mehdi Haqitkhah, Tehran: Qoqnous Press.


• Farahmand Eraqi, Ali (2003), Iran's reaction to the violation of neutrality in World War I, Foreign Relations Quarterly, Spring 2003, No. 14,


• Kadi, Niki (2006), The Results of the Iranian Revolution, translated by Mehdi Hajikatkhah, Tehran: Qoqnuos Press


• Lazarev, M. s. et al. (1999), History of Kurdistan, translated by Kamran Aminzadeh - Mansour Sedghi, Moscow.


• Mardukh, Mohammad (2000), Tarikh Mardoukh, Tehran: Karang.


• Mazhar Ahmad, Kamal (1975), Kurdistanin the first years ofthe First World War, Baghdad: Kori Zaniari Kurd.


• Melai Towani, Alireza (2008), Iran and the National State in the First World War, Tehran: Institute of Contemporary History of Iran.


• Momeni, Hamid (1979), about the struggles of Kurdistan, Tehran: Shabahang Press.


• Nahid, Abdallah (1983), my memories, by Ahmed Ghazi, Shabnam printing house.


• Naqibzadeh, Ahmed (1989), A Look at the History of International Relations, Tehran: Tehran University Press


• Nikitin, Vasili (1987), Kurd and Kurdistan, translated by Mohammad Ghazi, Tehran: Nilofar Press.


• Sāzmān-e AsnādvaKetābxāne-ye Melli-ye Irān (Sākmā)(National Library and Archives


• Organization of Iran):


• Ruznāme-ye bahar، 1296number : number 66 ،page 2


• Ruznāme-ye bahar، 30bahman 1296number : number 100 ،page 2