بررسی عوامل مؤثر بر درآمدهای مالیاتی در ایران
محورهای موضوعی : اقتصاد مالی
کلید واژه: واژگان کلیدی :درآمدهای مالیاتی, درآمدهای نفتی, عوامل مؤثر بر مالیات, باز بودن اقتصاد,
چکیده مقاله :
مالیات ها به عنوان معمول ترین و مهم ترین منبع مالی برای تأمین درآمدهای عمومی و یکی از مؤثرترین ابزارهای سیاست های مالی دولت به شمار می روند . دولت می تواند به واسطه آن بسیاری از خدمات اجتماعی و رفاهی را در خدمت مردم قرار دهد و به بسیاری از فعالیت ها و جریانات اقتصادی و اجتماعی سمت و سوی لازم را ببخشد . بالا بودن سهم منابع حاصل از فروش نفت و پایین بودن سهم وصولی های مالیاتی در ترکیب منابع بودجه عمومی دولت ، علاوه بر آن که عوارض ناگواری را همچون وابستگی درآمد کشور به صدور یک کالا دربر دارد ، اقتصاد کشور را از امکان استفاده مؤثرتر از مالیات ها برای اعمال سیاست مالی محروم ساخته است. در این تحقیق با استفاده از داده های سری زمانی در ایران طی دوره 1387-1357 اصلی ترین عوامل مؤثر بر نسبت مالیات ها به تولید ناخالص داخلی، به عنوان شاخص مقبول در مطالعات جهانی، بررسی شده است . اندازه بخش کشاورزی به عنوان مهم ترین بخش استفاده کننده از معافیت های مالیاتی به همراه عوامل مؤثر دیگر همچون میزان وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی، عوامل فرهنگی، عوامل انگیزشی سازمانی برای سازمان وصول کننده مالیات ، حجم اقتصاد زیر زمینی و وضعیت توزیع درآمدها در این پژوهش مورد توجه قرارگرفته اند . کاربرد شیوه های تحلیلی– توصیفی و اقتصادسنجی با روش OLS نشان داد که گسترش درآمدهای نفتی و سهم بخش کشاورزی با میزان وصول مالیات ها به تولید ناخالص داخلی ، رابطه ی معکوس و عوامل انگیزشی سازمانی رابطه مستقیم دارند . Abstract Taxes are the most common and important source of funding for the provision of public revenues and one of the most effective government's fiscal policy tools. Government through taxes gives many social and welfare services to the serving people and many economic and social activities and events. High share of oil and the low share of tax proceeds in combination of state budget resources will couse not only adverse effects such as dependence of earnings of the country on export of one product ,but also exclude the economy from the possibility of more efficient use of taxes for fiscal policy. In the present study, an attempt is made to analyse empirically the main factors affecting the ratio of taxes to GDP ,as an accepted index of global studies, by employing time- series econometric techeniques over the period 1387-1357 in Iran.The size of the agricultural sector as the most important part using tax exemptions, along with other factors such as budgetary dependency on oil revenues, cultural factors and organizational motivation factors for the collection of taxes, the size of the underground economy and the income distribution have been considered in this study. Application of analytical-descriptive methods and econometric OLS method showed that expansion of oil revenues and the share of agriculture have the inverse relationship with the level of tax receipts to GDP,and organizational motivational factors are directly related.
منابع
- اداره بررسی های اقتصادی ،مجموعه پژوهش های اقتصادی ،شماره 15،"بررسی وضعیت معافیت های مالیاتی در ایران،سال 1378
- اهداف و ساختار نظام مالیاتی ، دفتر بررسی های اقتصادی ، مرکز پژوهش های مجلس ، 1376
- آقایی ، اله محمد، بررسی معافیت های مؤثر بر زیربخش های کشاورزی در نظام مالیاتی ایران ، نشر پایگان
- اصغر نژاد ، وحیده ؛ تخمین اقتصاد زیرزمینی در ایران با استفاده از روش غیرمستقیم، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه آزاد ،1390
- بررسی و تبیین سیاست های مالی و مالیاتی ، 1369 ، ص 79 ، مقاله آقای تانزی ،" نقش معافیت مالیاتی و اهداف آن" ، ارائه شده در سمینار
- بشریه ،حسین؛ نظریه های دولت ؛ تهران ، نشر نی ،1371 ، ص 15
- پژویان ، جمشید ، و موسوی جهرمی ، یگانه (1372)."اثرمالیات بر شرکت ها در سرمایه گذاری بخش خصوصی" ، مجله علمی پژوهشی و مدیریتی شماره 18 .
- پژویان، جمشید(1384). اقتصاد بخش عمومی (مالیات ها)، دانشگاه تربیت مدرس ، پژوهشکده اقتصاد .
- تقی پور ، انوشیروان ، و روزبه علیخان قمی (1378) ، تحلیل عوامل مؤثر بر مالیات و پیش بینی آن ، مجله برنامه و بودجه ، شماره41 .
- حاتمی زاده ، زیور (1383) . "بررسی جایگاه مالیات در بودجه های سالانه مالیاتی" ، فصلنامه مجلس و پژوهش ، شماره 45 ، 210-171 .
- دادگر، یداله،1390،وزارت امور اقتصادی و دارایی،سال دهم، شماره364
- دادگر ، یداله ؛ اقتصاد بخش عمومی ، چاپ دوم ، قم ، دانشگاه مفید ، 1386
- دادگر ، یداله ، و روح اله نظری(1385)، "دولت و اندازه آن در اقتصاد : مطالعه تطبیقی ایران و جهان "، فصلنامه اقتصاد و جامعه ، شماره 10 .
- دهقان اردکانی، مصطفی؛ برآورد ظرفیت مالیاتی منطقه ای (مطالعه موردی استان یزد)، مجموعه مقالات اولین همایش مالیاتی در ایران ، 21 آذر 86 ، دفتر مطالعات و تحقیقات مالیاتی
- دفتر اجرای مالیات بر ارزش افزوده ؛ فرهنگ سازی و اطلاعات رسانی برای معرفی نظام مالیات بر ارزش افزوده ، 1384، ص 15
- زهی ، نقی - محمد خانلی ، شهرزاد ؛ بررسی عوامل مؤثر بر درآمدهای مالیاتی (مطالعه موردی استان آذربایجان شرق) ، پژوهشنامه مالیات ، سال 18 شماره 9 ، پاییز 1389
- سلطانی شیرازی ، الیزابت ، برآورد ظرفیت مالیاتی در استان فارس ؛ مجموعه مقالات اولین همایش سیاست های مالی و مالیاتی ایران ،21 آذر 86 ، دفتر مطالعات و تحقیقات مالیاتی ، ص113
- سید محمود عزیزیان (مترجم)، قیمت واقعی محصولات کشاورزی، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه ، شماره 15، سال 1375
- فلیحی (1387) ، بررسی عوامل مؤثر برتلاش مالیاتی و پیشنهاد تدوین الگوی سیستم دینامیکی تلاش مالیاتی، فصلنامه تخصصی مالیات ، تابستان ، دوره جدید شماره اول سال شانزدهم ، 41-9 .
- عباس زاده ، مرتضی ؛ فرهنگ مالیاتی ، 1383 ، ص 25
- عرب مازار ، علی اکبر (1383) ، "در اندیشه نظام مطلوب مالیاتی" ، فصلنامه مجلس و پژوهش شماره 45 ، 56-27 .
- کتاب نمای سی ساله وزارت اقتصاد و دارایی
- کردبچه، محمد،"رابررسی درآمدهای مالیاتی در ایران "، مجله برنامه و بودجه ،شماره 5
- کوزه گر کالجی ، عبدالمجید ؛ بررسی عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی از دیدگاه ممیزان مالیاتی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه آزاد ،
- مانوکیان سلماسی ، آرمینه ؛ بررسی اقتصادی معافیت های مالیاتی در قانون مالیات های مستقیم ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه علامه طباطبایی
- محمود محضرنیا، برآورد کشش های مالیاتی و پیش بینی درآمدهای مالیاتی دراقتصاد ایران ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی ، 1374
- مشکلات اساسی بخش کشاورزی "با تأکید بر لایحه برنامه پنجم"، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
- مقدسی، رضا؛ مرب، آیدا؛ سرمایه گذاری در بخش کشاورزی، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی دفتر مطالعات زیربنایی، تیرماه 1386
- منوچهر فرهنگ، فرهنگ علوم اقتصادی ، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات آزاده ، 1363 ،ص 1274
- نره برگر(1385)، الگوسازی فرهنگ مالیاتی، ترجمه فاطمه نعیمی، فصلنامه مالیات و توسعه، پیش شماره اول ، صفحات 59
- یزدان پناه، احمد ؛ بهینه سازی سیاست های مالی کوتاه مدت نفتی ، ص 9
- سایت داده های سری زمانی بانک مرکزیhttp://tsd.cbi.ir .
- سایت مرکز آمار www.amar.org.ir.
- سایت بانک مرکزیwww.cbi.ir .
- Chaudhry, Imran Sharif &Farzana MunirProfessor, Department of Economics Bahauddin Zakariya University Multan, Pakistan ,Pakistan Journal of Social Sciences (PJSS)Vol. 30, No. 2 (December 2010), pp. 439-452, “Determinants of Low Tax Revenue in Pakistan”
- Eltony , M. Nagy, 2002 , “ Determinants of Tax Efforts in Arab Countries,” Arab Planning Institute Working Paper 207.
- Keen , Michael and Alejandro Simone ,2004, “Tax Policy in Developing Countries : Some Lessons from the 1990s and Some Challenges Ahead ,”
- Rodrik, Dani, 1998, “Why do More Open Economies have Bigger Governments?” Journal of Political Economy, Vol. 106, pp . 997-1032
- Rosen ,H.2005 ,Public Finance , London ,Mcgrowhill .
- Mahdavi, Saeid, Department of Economics, The University of Texas at San Antonio, San Antonio, TX 78249 United StatesReceived 4 January 2007; received in revised form 16 October 2007; accepted 5 January 2008
- Available online 18 January 2008, “The level and composition of tax revenue in developing countries:Evidence from unbalanced panel data”,
- Sen Gupta , Abhijit ,2007, Determinants of Tax Revenue Efforts in Developing Countries ,” IMF working paper 07/184 (International Monetary Fund).
- Stotsky,J.G. and Wolde Mariam, A. (1997). Tax Effort in Sub-Saharan Africa. Working Paper 107 : International Monetary Fund , Washington, DC
- Tait, A.,Gratz, L.M. and Eichengreen, B.J. (1979). International Comparisons of Taxation for Selected Developing Countries,1972-76 . IMF Staff Paper. 26, 123-156
- Tanzi, V .(1987). Quantitative Characteristics of the Tax Systemof Developing Countries. The Theory of Taxation for Developing Countries, New York: OxfordUniversity Press.