رهیافتی بر معیارهای بازآفرینی فضاهای عمومی با تأکید بر رفتار اجتماعی شهروندان (نمونه موردی: خیابان‌های شاخص حوزه میانی غربی شهر مشهد)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

نرجس سادات فاطمی ¹ , منوچهر طبیبیان ²

1 - (دانش آموخته دوره دکترای شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، دانشکده هنر و معماری، قزوین، ایران)
2 - (استاد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/06/09 تاریخ پذیرش : 1386/12/19 تاریخ انتشار : 1398/09/01

کلید واژه: شهر مشهد, فضاهای عمومی, بازآفرینی, زندگی اجتماعی,

چکیده مقاله :

فضاهای عمومی شهری یکی از ملزومات زندگی در شهرها می‌باشد که گاهی اوقات به فراموشی سپرده می‌شوند، لذا یکی از بهترین راه‌ها، بازیابی این فضاها و به دیگر بیان احیا و بازآفرینی این فضاها است. میزان موفقیت فضاهای عمومی با میزان استفاده از آن فضا و حضور انسان و زندگی اجتماعی در آن متناسب است. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی معیارهای تأثیرگذار بر بازآفرینی فضای عمومی و زندگی اجتماعی در خیابان است. بدین منظور متغیرهای متعددی نظیر تنوع فعالیتی، انعطاف‌پذیری، اجتماع‌پذیری، موقعیت فضاهای عمومی، پویایی، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری از الگوهای رفتاری مورد بررسی قرار گرفته اند. تحقیق حاضر از نوع کاربردی می‌باشد و روش انجام پژوهش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. از طرفی جهت جمع‌آوری داده‌ها از ابزار پرسشنامه محقق ساخته و برای تحلیل داده‌های تحقیق از نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق، شامل تمامی ساکنین و استفاده کنندگان از خیابان احمدآباد، سجاد، کوهسنگی و شهید قرنی شهر مشهد می‌باشد و حجم نمونه انتخابی طبق فرمول کوکران، با توجه به نامعلوم بودن حجم جامعه مخاطب و واریانس جامعه، 400 نفر به دست آمد. نتایج بدست آمده از تحقیق حاکی از آن است که مؤلفه های عملکردی تأثیر مستقیم بر بازآفرینی فضاهای عمومی دارند، از طرفی خیابان سجاد بیشترین رتبه را در هر سه معیار رفتار، کالبد و عملکرد به خود اختصاص داده است. بعد از آن خیابان احمدآباد در رتبه دوم، خیابان کوهسنگی در رتبه سوم و خیابان شهید قرنی در رتبه چهارم قرار دارد.

چکیده انگلیسی:

Urban public spaces which are unfortunately forgotten are of the essential factors of life in cities. In this situation, one of the best ways is to revive these spaces and concentrate on the regeneration and rehabilitation of these spaces. The success of public spaces is proportional to the rate of using public space and the presence of man and social life. The purpose of the present study was to investigate the effective criteria on regeneration of public space and social life in the streets. Therefore, various variables such as diversity of activity, flexibility, socialization, public spaces, dynamics, and the influence of behavioral patterns have been studied. The present study is an applied one and its method is descriptive-analytical. On the other hand, a researcher-made questionnaire was used for data collection and the SPSS software was used for data analysis. A sample of 400 members of all residents and users of Mashhad, Ahmadabad, Sajjad, Kuhsangi and Shahid Ghanani streets were selected according to the Cochran formula. The results of the research indicated that functional components had a direct impact on recreation of public spaces, and among physical and functional components, functional component and its related indicators were proved to have the most significant impact on the recreation of public space and social life. In the understudy area; on the other hand, Sajjad street had the highest rating in all three criteria of behavior, body and performance. Ahmadabad then ranked the second, Kohsangi and Shahid Qarani streets ranked the third and fourth respectively.

منابع و مأخذ:

 

1-       پارسی، ح. 1381. شناخت محتوای فضای شهری. هنرهای زیبا (11): 41-49.

2-       پور احمد، ا.، حبیبی، ک.، کشاورز، م.، 1389. سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، (1) : 73-92.

3-       پورجعفر، م.، محمودی نژاد، ه.، 1388. طراحی شهری و سرمایه اجتماعی در فضاهای شهری. تهران: حله.

4-       جیکوبز، آ.، 1388. خیابان‌های ویژه و برنامه‌ریزی شهری. ابادی، 19 (63) : 44-47.

5-       خلیل‌اللهی، آ.، 1393. خلق زندگی اجتماعی در فضاهای شهری. دومین کنگره بین‌المللی سازه، معماری و توسعه شهری. تبریز: دبیرخانه دائمی کنگره.

6-        دانشپور، س ع.، چرخچیان، م.، 1386. فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی. باغ نظر، بهار و تابستان (7) : 19-28.

7-       رفیعی، ا.، رضوانی، ا.، کریمی مشاور، م.، 1392. بررسی عوامل مؤثر بر ارتقاء کیفیت فضایی میادین با رویکرد طراحی شهری. گزارش شماره 173، تهران: مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.

8-       شجاعی، د.، پرتوی،پ.، 1394. عوامل مؤثر بر ایجاد و ارتقاء اجتماع پذیری در فضاهای عمومی با مقیاس‌های مختلف شهر تهران (نمونه موردی: فضاهای عمومی دو محله و یک ناحیه در منطقه 7 تهران). باغ نظر، 12 (34) : 93-108.

9-       صدیق، م.، حسینی، س ب.، 1389. آموزش اسکیس طراحی شهری (جلد پنج). مشهد: کتابکده کسری.

10-   عبدالله زاده،م.، 1391. فضاهای باز شهری، عرصه‌ی پویای شهر. ماهنامه دانش نما، 21 (213-214) : 119-125.

11-   عندلیب، ع.، بیات، ا.، رسولی، ل.، 1392. مقایسه و تطبیق بازآفرینی بافت‌های فرسوده‌ی شهری بلوک خیام تهران (ایران) و پروژه لیورپول1 (بریتانیا). آمایش محیط، (23) : 79-104.

12- قدیری، ش.، 1392. گردشگری شهری و پیاده راه‌های تهران. چهارراه، (3و4) : 88-90.

13-   کربلایی حسینی، ا.، بهزادپور، م.، 1398. ارائه مدل ساختاری به‌منظور بررسی روابط بین مؤلفه‌های مؤثر بر ارتقاء تعاملات اجتماعی در خیابان‌های پیاده مدار (مطالعه موردی: خیابان خیام و خیابان سپه قزوین). آمایش محیط، (44) : 126-105.

14-   گل، ی.، (2010). شهر انسانی. ت: علی غفاری و لیلا غفاری (1392). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

15-   گل، ی.، سوار، ب.، 2013. چگونه زندگی همگانی را مطالعه کنیم. ت: مصطفی بهزادفر، محمد رضایی ندوشن و احمد رضایی ندوشن (1394). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

16-    گلکار، ک.، 1379. مؤلفه‌های سازنده کیفیت طراحی شهری. صفه، (32) : 38-65.

17-   لطفی، س.، گل مکانی، ا.، حسین پور، م.، و شعله، م.، 1393. تدوین چارچوب طراحی شهری برای خیابان ملاصدرای شیراز با رویکرد افزایش تعاملات اجتماعی. مدیریت شهری، پاییز (36) : 9-24.

18-   مسعودی، ک.، 1386. فضاهای عمومی شهری، جایگاه تعامل اجتماعی. شهرداریها، (26): 19-3.

19-   موحد، ع.، شماعی، ع.، اسدی، ا.، 1398. سنجش کیفیت فضاهای عمومی شهری با تأکید بر خیابان رودکی و آذربایجان در محله سلسبیل شمالی تهران. آمایش محیط، (45) : 94-71.

20-   میثاقیان، غ.، 1388. تأملی در مفاهیم فضای شهری. آبادی، 19 (63) : 16-19.

21-    Cullen، G. (1961). The concise Townscape. London: Architectural Press.

22-    Gehl، J. (2010). Life between Building. NewYork: Germann-Chiari، C. and K.

23-    Jacobs، J. (1961). The Death and Life of Great American Cities. New York: Vintage Books.

24-    Mehta، V. 2014. Evaluating public space. Journal of Urban Design، 19(1)، 53-88

25-    Mitcherlich، A. (1963). Die Unwirtlichkeit Unserer Stadte; Anstiftung Zum Unfrieden [The harshness of our cities; incitement to unrest. Frankfort: Edition Suhrkampverlag.

26-  Whyte، W. 1980. Social life of small urban space. Conservation. Retrieved november 10، 2014، from Project for Public Spaces، US non profit organization for creating and sustaining public places: www.pps.org