ارزیابی کیفیت محیط مسکونی با استفاده از تکنیک DEMATEL و روش فازی (نمونه موردی: شهر اهواز)
محورهای موضوعی : آمایش محیطمحمود آروین 1 , احمد پوراحمد 2
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
2 - استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
کلید واژه: مسکن, شهر اهواز, کیفیت مسکن, روش فازی, تکنیک DEMATEL,
چکیده مقاله :
مسکن به عنوان مهم‌ترین کاربری در سطح شهرها همواره به منظور ایجاد مکانی مناسب برای ارضای نیازهای روحی و جسمانی مورد توجه برنامه‌ریزان شهری و منطقه‌ای بوده است. مسکن مناسب مسکنی است که از لحاظ شاخص های فیزیکی با استانداردهای تعریف‌شده همخوانی داشته باشد و امکان دسترسی راحت به محل های کار، اوقات فراغت، خرید، درمانی و آموزشی و غیره را داشته باشد. با بررسی معیارها و شاخص‌های مؤثر در امر مسکن می توان هرگونه برنامه ریزی و تصمیم گیری در مورد مسکن را تسهیل نمود. به همین منظور، هدف این پژوهش، ارزیابی کیفیت مسکن شهری در شهر اهواز می‌باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می‌باشد. رویکرد حاکم بر ارزیابی مسکن تحلیل فضایی –مکانی است و به منظور بررسی داده‌ها از تکنیک DEMATEL و روش فازی استفاده شد. ابتدا در محیط نرم‌افزار ARCGIS لایه‌ها ویرایش سپس با روش فازی ممرشیپ (Fuzzy Membership) استانداردسازی شده‌اند. با استفاده از پرسشنامه تکنیک DEMATEL که به وسیله 10 نفر از متخصصین حوزه برنامه‌ریزی شهری تکمیل گردید وزن معیارها به دست آمد و در لایه‌ها ضرب گردید و در نهایت با فازی گاما (Gamma) 8/0 لایه‌ها همپوشانی شده‌اند و نقشه ارزیابی مسکن شهر اهواز در 5 طبقه به دست آمد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که کیفیت خیلی بالا 6/23 درصد، کیفیت بالا 1/52 درصد، کیفیت متوسط 9/20 درصد، کیفیت پایین 2/1 درصد و کیفیت خیلی پایین 2/2 درصد می‌باشد.
Housing as the most functional use has been focused by regional and urban planners in cities for providing a proper place to satisfy the physical and emotional needs of people. Suitable housing as far as physical indicators are considered is the one which matches with the defined standards and in which there are factors like easy accessibility to work place, shops, leisure time, remedial and educational places. Investigating the criteria and indicators influencing housing can be easily performed when housing is planned and specified. Therefore, the aim of this study is evaluating the quality of urban housing in Ahwaz. This study considering functional aim and viewpoint of the research is a descriptive-analysis one. The dominant approach in evaluating housing is spatial-local analysis. In order to investigate the obtained data, "DEMATEL" technique and fuzzy method were used. First, the software layers were edited in the ARCGIS environment and then were standardized using the "fuzzy membership" method. Using the "DEMATEL" technique a questionnaire completed by 10 specialists of urban planning was used to obtain the weight of the criteria the value of which then was multiplied by the layers and eventually was covered with the 0.8 of the “fuzzy Gamma" the result of which was Ahwaz city Housing evaluating map in 5 classes. The results of the study showed that very high, high, medium, and low qualities were 6.23, 1.52, 9.20, 2.1 and 2.2 respectively.
1- ابراهیم زاده، ع، قادرمرزی، ج.1394. تحلیلی بر کیفیت مسکن محلات شهری راهکاری جهت بهبود کیفیت زندگی شهروندان مطالعه موردی: محلات شهر دهگلان، جغرافیا و توسعه، 40: 139-156.
2- ادواردز، ب، تورنت، د.1393. مسکن پایدار (اصول و اجرا)، ترجمه: محمود شورچه، مدیران امروز، چاپ اول، تهران، 203 صفحه.
3- افراخته، ح، هواسی، ب.1390. تحلیلی بر نقش وام مسکن در توسعه روستایی مورد: دهستان سید ابراهیم دهلران، فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران،9(31): 76-55.
4- امان پور، س؛ سلیمانی راد، ا؛ کشتکار، ل؛ مختاری چلچه، ص.1393. تخمین قیمت مسکن شهر اهواز با استفاده از شبکه عصبی، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، 3(9): 45-57.
5- اهری، ز؛ ارجمندنیا، ا؛ حبیبی، م؛ خسروخاور، ف.1367. مسکن حداقل، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، چاپ اول، 200 صفحه.
6- اکبریان فر، ف،هادیانی، ز، حیدری، ج.1394. ارزیابی کیفیت ذهنی مسکن شهری بر مبنای قلمروهای درونی و بیرونی (مطالعه موردی: شهر بوشهر)، آمایش محیط، 32: 39-23.
7- پوراحمد، ا، زیاری، ک، یوسفی، ر، حاجیلو، م.1395. تحلیل شاخص‌های کمی و کیفی برنامه ریزی مسکن شهر زنجان، آمایش محیط، 33:23-1.
8- آژند، م.1393.ارزیابی کالبدی- اجتماعی پروژههای مسکن مهر مطالعه موردی: شهر بهبهان؛ پایان نامه رشتهجغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس، 252 صفحه.
9- آئینی، م.1390. اندازه گیری برخی شاخص‌های مدیریت شهری در طرح‌های مسکن مهر، مطالعات کمی در مدیریت، 2(1): 153-141.
10- بزی، خ؛ جواهری، ع.1390. بررسی افتراق مکانی- فضایی محله‌های شهر زابل در برخورداری از شاخص‌های مسکن سالم، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 43: 202-185.
11- بهشتی فر، س؛ سعدی مسگری، م؛ ولدان زوج، م؛ کریمی، م.1389. استفاده از منطق فازی در محیط GIS به منظور مکان یابی نیروگاه‌های گازی، نشریه مهندسی عمران و نقشه برداری-دانشکده فنی، 44(4):895-583.
12- جعفری صمیمی، ا؛ علمی، ز؛هادی زاده، آ.1386. عوامل مؤثر بر تعیین رفتار شاخص قیمت مسکن در ایران، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، 9(32): 31-53.
13- خلیلی عراقی، م؛ نوبهار، ا.1390. پیش‌بینی قیمت مسکن در شهر تبریز: کاربرد مدل‌های قیمت هدانیک و شبکه عصبی مصنوعی، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 19(60):113 -138.
14- دلال پورمحمدی، م.1379. برنامه‌ریزی مسکن، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ اول، تهران، 163 صفحه.
15- رضویان، م، شهبازی، ط.1390. بازار مسکن و مشکلات آن در بافت قدیم دزفول، فصل نامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال سوم، شماره 9: 59-37.
16- رفیعیان، م، مسعودی، م، رضائی، م، مسعودی راد، م.1393. سنجش میزان رضایتمندی ساکنان از کیفیت سکونتی مسکن مهر مورد شناسی: مهرشهر زاهدان، جغرافیا و آمایش شهری - منطقه‌ای، 12: 135-150.
17- زراء نژاد، م، انواری، ا.1385. برآورد تابع قیمت هدانیک مسکن شهر اهواز به روش داده‌های ترکیبی، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، سال هشتم، 28: 139-168.
18- زیاری، ک، زرافشان، ع.1388. بررسی تغییرات کمی و کیفی مسکن در شهر مراغه و پیش‌بینی مسکن مورد نیاز تا سال 1402، مجله جغرافیا وتوسعه، 4(8): 105-85.
19- زیاری، ک، مهدنژاد، ح، پرهیز، ف، آقاجانی م.1389. بررسی وضعیت مسکن گروه‌های درآمدی و برآورد مسکن گروه‌های کم درآمد (نمونه موردی استان هرمزگان)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 25(3): 55-29.
20- ستارزاده، داوود.1388. شاخص‌های مسکن در استان سیستان و بلوچستان، فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس، سال اول، شماره 1: 100-85.
21- سوری، ر، حیدری، ح، افضلی، ح 1391. بررسی رابطه متغیرهای طرف تقاضا و عرضه مؤثر بر بخش مسکن بر قیمت مسکن در ایران، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، 12(1): 113-140.
22- سیف الدینی، ف، زیاری، ک، عظیمی، آ.1392. تحلیل شکاف جغرافیایی کیفیت مسکن در مناطق 22 گانه شهر تهران، فصلنامه بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران، 11(39):233-212.
23- شکوهی، م، ارفعی، ج.1394. بررسی میزان رضایتمندی ساکنان از مسکن مهر شهر بجستان، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 6(22) 33-42.
24- ضرغامی، ا، خاکی، ع، سادات، ا.1394. بررسی عوامل مؤثر در حس رضایت از محیط‌های مسکونی، اولین کنفرانس تخصصی معماری و شهرسازی ایران، موسسه عالی علوم و فناوری خوارزمی، شیراز:11-1.
25- عزیزی، م، پیرصاحب، م، مرادی، ش.1382. وضعیت بهداشت مسکن خانوارهای تحت پوشش عرصه پزشکی جامعه نگر ثامن الائمه کرمانشاه، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، 7(4):63-55.
26- فرهودی، رحمت الله، کریم خان، علی.1390. تحلیلی بر عرضه و تقاضای مسکن در منطقه یک تهران، چشم انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، 6(17): 61-74.
27- فقهی فرهمند، ناصر.1388. اولویت‌های اقتصادی و اجتماعی عوامل کلیدی کیفی مسکن، مجلة دانش و توسعه، سال شانزدهم، 26: 189-170.
28- کامران، ح، امینی، د، حسینی امینی، ح.1391. کاربرد پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی مسکنِ شهری، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 4(15): 88-75.
29- کریمی، ب.1393. سنجش میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: مناطق 2 و 7 شهری اهواز)، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز،150 صفحه.
30- کشتکار، ل.1393. واکاوی، شاخص‌های محیطی-کالبدی مؤثر در وقوع جرم در شهر اهواز با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: محدوده کلانتری‌های 15 و 16)، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران،170 صفحه.
31- مختاری، م، بابایی، ع.1387. بهداشت مسکن و اماکن عمومی، انتشارات آثار سبحان، چاپ دوم، تهران، 116 صفحه.
32- مرصوصی، ن، حاتمی نژاد، ح، طالشی، م، عباسی، ح.1391. بررسی وضعیت مسکن غیررسمی در شهرهای استان تهران با استفاده از تحلیل خوشه‌ای، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 12(26): 85 -105.
33- مرکز آمار ایران.1390. سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن 1335 تا 1390.
34- ملکی، س.1388. بررسی وضعیت شاخص‌های اجتماعی مسکن در مناطق روستایی شهرستان اهواز، مسکن و محیط زیست روستا برنامه ریزی روستایی،29 (129): 49-32.
35- موهبتی، ن، طابعی، م.1393. بررسی نقش طراحی معماری در انبوه سازی مسکن (نمونه موردی: مقایسه مجموعه مسکونی در ملبورن استرالیا با مجموعه مسکن مهر شهر پردیس در تهران)، فصلنامه مدیریت شهری، 36:105-124
36- مهرشاهی، د، محصل همدانی، ن.1392. پهنه بندی نواحی مستعد وقوع روانگرایی با استفاده از مدل فازی: شهرستان ابرکوه، استان یزد، فصلنامه کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، 1(2): 57-53.
37- میره، م، زیاری، ک، قرخلو، م.1389. بررسی و تحلیل هزینه‌های مسکن در بین خانوارهای شهر قم، فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، 8(26): 104-83.
38- نقیبی رکنی، ن.1390. بررسی وضعیت مبلمان شهری رود کنار کارون در شهر اهواز، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز،160 صفحه.
39- هادی زاده زرگر، ص،هاشمی امری و مسعود، م.1392. سنجش توسعه‌یافتگی مناطق شهری اصفهان در بخش مسکن، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 5(17): 85-100.
40- El Din, H. S., Shalaby, A., Farouh, H. E., & Elariane, S. A. (2013). Principles of urban quality of life for a neighborhood. HBRC Journal, 9(1), 86-92
41- Ge.J & Hokao.2006. Research on residential lifestyles in Japanese cities from the viewpoints of residential preference, residential choice and residential sati: An exploratory study on Taipei City faction, Landscape and Urban Planning 78. 165–178
42- Knapp, E.1982. Housing Problems in Third World, University of Stuttgart.
43- Lin C-L, Wu W-W (2004) A fuzzy extension of the DEMATEL method for group decision making. Eur J Oper Res 156:445–455.
44- Roberts, M.1974. An introduction to town planning techniques (Vol. 91168910). Hutchinson.
45- Tu, K. J., & Lin, L. T.2008. Evaluative structure of perceived residential environment quality in high-density and mixed-use urban settings: An exploratory study on Taipei City. Landscape and Urban Planning, 87(3), 157-171.
_||_