سطح بندی و سنجش میزان توسعه یافتگی منطقه‌ای استان چهارمحال و بختیاری و مقایسه تطبیقی نتایج (TOPSIS، ELECTRE و VIKOR)
محورهای موضوعی : آمایش محیطزهرا السادات سعیده زرآبادی 1 , محمد رضا شامی 2 , سید علیرضا حسینی 3
1 - (دکتری شهرسازی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران)
2 - (کارشناس ارشد رشته برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران)
3 - (کارشناس ارشد رشته برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران)
کلید واژه: رتبه‌بندی, VIKOR, ELECTRE, استان چهارمحال و بختیاری, تکنیک TOPSIS, سنجش توسعه یافتگی,
چکیده مقاله :
نابرابری در بهره‌مندی از امکانات و عوامل توسعه در مناطق گوناگون پهنه یک سرزمین مانعی جهت رشد و توسعه همه جانبه به‌شمار آمده، فلذا در فرآیند برنامه‌ریزی و مدیریت کشورهای در حال توسعه، موضوع کاهش نابرابری و ایجاد تعادل در روند توسعه مناطق مختلف از اهمیت برجسته‌ای برخوردار است. آشکار است که توسعه متعادل و متوازن فضاهای جغرافیایی، مستلزم بررسی دقیق و همه جانبه مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و شناخت بهتر نیازهای جامعه و بهبود آنهاست. تکنیک‌های ارزیابی چند شاخصه یکی از روشهای مؤثر جهت شناخت و ارزیابی چندین گزینه بر اساس تعدادی معیار با درجه اهمیت متفاوت است. لذا این روش از کارایی بالایی جهت رتبه‌بندی و تعیین سطوح توسعه در بین مناطق مختلف به‌شمار می‌آید. این روش شامل تکنیک‌های متفاوتی است که در این مقاله با بهره‌گیری از سه تکنیک TOPSIS، ELECTRE و VIKOR و با استفاده از شاخص‌هایی در حوزه‌های اقتصادی، جمعیتی، آموزشی، فرهنگی-مذهبی، بهداشتی-درمانی و زیرساختی، سطوح توسعه یافتگی در بین شهرستانهای استان چهارمحال و بختیاری مورد ارزیابی قرار گرفته است. استفاده از سه تکنیک علاوه بر ایجاد امکان مطالعه‌ی تطبیقی، رتبه‌بندی نهایی را از دقت بالاتری برخوردار می‌سازد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد شکاف زیادی بین شهرستانهای استان چهارمحال و بختیاری و توسعه‌ای نامتعادل مابین آنها با توجه به شاخص‌های مورد استفاده وجود دارد و مناطق همجوار با استان اصفهان از وضعیت بهتری برخوردار هستند. بر این اساس شهرستان شهر‌کرد نسبت به شهرستانهای دیگر، توسعه یافته‌ترین و شهرستانهای لردگان، بروجن، کیار، فارسان، کوهرنگ و اردل به ترتیب در رده‌های بعدی قرار دارند.
Nowadays, achievement to comprehensive development in settlements is concerns for regional planners and moving toward sustainable development is final goal for them. Since that social justice is basic concepts of sustainable development so in regional planning process, identifying of existing situation and getting environmental abilities and potentials of regions is very important. It is so clear that thorough study of economic, social, cultural issues and better understanding of community needs are basic for balanced development in geographical areas. Multiple attribute decision making (MADM) techniques are one of the effective methods for identifying and evaluating many alternatives based on some criteria with different degrees of importance so this is a High performance technique in order to evaluation of regional development and classification. This method include some technique which we have used three of them simultaneously in this article. They are TOPSIS, ELECTRE and VIKOR. By analyzing the quantitative indices in six categories economic, demographic, educational, cultural-religious, health and infrastructure criteria we have determined levels of development among counties in Chaharmahal va Bakhtiari province. Using three techniques In addition to providing comparative study, we will have a high accuracy in regionalization. We can conclude the counties in this province are suited in various levels of development and those which are adjacent to Isfahan province are more developed. The order of developed counties is: Shahrekord, Lordegan, Borujen, Kiar, farsan, Kouhrang, Ardal.
1- اصغری‌زاده ع.ا. (1389). جزوه‌ی درسی کاربرد تئوری‌های تصمیم‌گیری در مدیریت. موسسه‌ی آموزش عالی ارشاد دماوند. تهران.
2- اکبری نعمت اله، مرادی زاهد (1387). بررسی اقتصادی و تعیین اولویت‌های سرمایه‌گذاری صنعتی استان کردستان، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی علوم اقتصادی، سال هشتم، شماره‌ی 3، پیاپی 30، پاییز.
3- اکبریان رونیزی سعیدرضا، پور جابری محمد (1392). ارزیابی عملکردی شهرهای میانی در تعادل جمعیت و اقتصاد منطقه‌ای، نمونه موردی: شهر فسا- استان فارس. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 3(9)، ص 43.
4- بختیاری، صادق(1377). تحلیلی مقایسه‌ای از توسعه صنعتی استان‌های مختلف کشور، آرشیو مقالات SID.
5- پورطاهری، مهدی. (1389). کاربرد روشهای تصمیم‌گیری چند شاخصه در جغرافیا. تهران: انتشارات سمت.
6- تقوایی مسعود نوربخش سید حسن، زنگی آبادی علی(1386). سطح بندی میزان توسعه شهری استان چهارمحال و بختیاری با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای. فصلنامه سپهر. دوره 16. شماره 62.
7- تقوی فرد، محمدرضا، (1381). عدالت اجتماعی و مبانی توسعه پایدار، مجله صدای عدالت، ش 133، تهران.
8- جمالی، فیروز، پورمحمدی، محمدرضا، قنبری، ابوالفضل(1387). تحلیلی بر روند نابرابری در نقاط شهری استان‌های ایران (1365-1385)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی- ش 95، شماره مقاله‌ی 770، شماره صفحه پیاپی 15962-15933
9- حسین زاده دلیر، کریم. (1380). برنامه‌ریزی ناحیه‌ای. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
10- حکمت نیا حسن، موسوی میرنجف، (1392). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، چاپ سوم، انتشارات آزاد پیما
11- رضوانی، محمدرضا (1381). سنجش درجه‌ی توسعه یافتگی استان‌های کشور با استفاده از تحلیل تاکسونومی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تابستان و پائیز.
12- زالی، نادر،(1379). "سطح بندی توسعه منطقه‌ای (نمونه موردی استان آذربایجان شرقی)"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری، گروه شهرسازی، دانشگاه شیراز.
13- زنگی آبادی، علی. (1378). تحلیل و سازماندهی ساختار فضایی شاخص‌های توسعه شهری در شهرهای بالای صد هزار نفر ایران، رسالة دکتری برنامه‌ریزی شهری، انتشارات دانشگاه اصفهان، اصفهان.
14- زیاری، کرامت الله (1379). سنجش سطح توسعه یافتگی فرهنگی استان‌های ایران، مجله نامه علوم اجتماعی، شماره 16.
15- شادمان، مجید؛ (1390)، سیستم پشتیبانی تصمیم مکانی برای بخش مسکن با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: منطقه 12 تهران)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا.
16- قادری حاجت، عبدی مصطفی، عبدی عرفان، جلیلی پروانه، باقری ناصر (1389). تبیین مرز بازارچه‌های مرزی در امنیت و توسعه پایدار نواحی پیرامون، مطالعه موردی: بازارچه‌های مرزی استان خراسان جنوبی، فصلنامه ژئوپلتیک، سال ششم، شماره سوم.
17- قنبری هفت چشمه ابوالفضل و حسین زاده دلیر(1384) تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان شرقی 1375، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای شماره 5.
18- قره‌باغیان، مرتضی (1375). اقتصاد رشد و توسعه، تهران، انتشارات نشر نی، چاپ دوم.
19- کردوانی، پرویز، نیکو، مصطفی، (1385). رتبه‌بندی آبادی‌های بخش بیضا براساس توان جمعیتی، توان اقتصادی و دسترسی به منظور برنامه‌ریزی توسعه و بررسی مسائل و مشکلات روستاها به روش سریع (روش چمبرز)، پژوهش‌های جغرافیایی، ش 56، ص 131-147.
20- کریمی، داریوش، عطری، شیده، (1382). همایش راهبردهای توسعه پایدار در بخش‌های اجرایی کشور، چاپ اول، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست، تهران.
21- کلانتری، خلیل، (1380). نقدی بر متدولوژی سنجش سطح توسعه انسانی، مجله تحقیقات جغرافیایی، شماره مقاله 51.
22- مرصوصی، نفیسه (1388). تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران، ماهانه پژوهش آموزشی شهرداری‌ها شماره 65، انتشارات سازمان شهرداری‌ها.
23- موسوی، میر نجف و حسن حکمت نیا، (1384). " تحلیل عاملی و تلفیق شاخص‌ها در تعیین عوامل مؤثر بر توسعه انسانی نواحی ایران"، مجلة جغرافیا و توسعه، شماره 6، ص 69-55.
24-مولایی، محمد، (1386). مقایسه درجه توسعه یافتگی بخش خدمات و رفاه اجتماعی استان‌های ایران طی سالهای 1373 و 1383، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 24.
25- مولایی، محمد، (1387). بررسی و مقایسه درجه توسعه یافتگی بخش کشاورزی استان‌های ایران طی سالهای 1373 و 1383، مجله اقتصاد، کشاورزی و توسعه، سال شانزدهم، شماره‌ی 63 پاییز.
26- میرفخرالدینی حیدر، فرید داریوش، طحاری مهرجردی محمدحسین و زارعی محمود آبادی محمد (1390). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه MADM، (مطالعه موردی: مراکز بهداشتی و درمانی شهرستان یزد)، مجله مدیریت سلامت، 14(43).
27- نصرالهی خدیجه، اکبری نعمت الله و حیدری مسعود (1390)، تحلیل مقایسه‌ای روشهای رتبه‌بندی در اندازه‌گیری توسعه یافتگی، نمونه موردی: شهرستانهای استان خوزستان، آمایش سرزمین، سال سوم، شماره 4.
28-
29- Anand, S. & Sen, A. (2000). Human Development and Economic Sustainability, World Development, Vol. 28, No. 12.
30- Bar-Ela. R, Schwartzb. D, (2006). Review Regional development as a policy for growth with equity: The State of Ceara (Brazil) as a model, 13pp:140-155.
31- Boggia A, Cortina C. (2010). Measuring sustainable development using a multicriteria model: a case study. 91(11):2301-6.
32- Bossel, H. (1998). Earth at a Crossroads. Paths to a Sustainable Future. Cambridge: Cambridge University Press
33- Cowen,M.P.;shenton W.(1996) Doctorines of Development. Inlerhalional Encylopedia of lhesocial Sciencess (Newyork 1998).vol.4
34- Dulce Coelho1, Carlos Henggeler Antunes, António G. Martins. (2009).Using SSM for Structuring an MCDA Model for Sustainable Urban Energy Planning. 5th International Vilnius Conference. Selected papers. Vilnius, pp. 102–107
35- Hwang C. L. and Yoon, K., (1981). Multiple attributes decision making methods and applications, Springer, Berlin, vol 22
36- Misra, R.P & et.al. (1978). Regional Planning and National development, Vikas Publishing House, New Delhi, 153.
37- Runciman ,W.G. (1966). Relative Deprivation and social justice.
38- www.cybercity.ir
_||_