توصیف ساختمان دستوری «صفت» در گویش لایزنگانِ داراب
محورهای موضوعی : زبان شناسی، گویش شناسی، فرهنگ عامه،ادبیات فارسی
1 - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی و دبیر ادبیات
کلید واژه: گویش لایزنگانی, صفت, مفهوم, ساختمان,
چکیده مقاله :
صفت در لغت به معنی ویژگی است و در اصطلاح دستور زبان، واژهای است که همراه با اسم به کار میرود و یکی از ویژگیهای آن را بیان میکند. هر یک از دستورنویسان، برای صفت تعریفی ارائه کردهاند که با اندکی تسامح میتوان گفت همة آنها بر پایة ویژگی و چگونگی اسم بنا شدهاند. پژوهش حاضر به ساختمان دستوری «صفت» در گویش لایزنگانِ داراب اختصاص یافته است. روشِ گردآوریِ مطالب این پژوهش به دو صورت میدانی و کتابخانهای بوده و روش پژوهش نیز تحلیل محتوا با رویکرد تحلیلی-توصیفی بوده است. امروزه با توجه به دیدگاههای نوین زبانشناسی و توجه بیش از حد دستورپژوهان به جایگاه و محل قرار گرفتن واژهها در جمله، صفت را نیز از نظر جایگاه و به طور کلی در گروه اسمی مورد بررسی قرار میدهند. اما به نظر میرسد این کافی نیست چراکه ویژگی بسیاری از مقولههای دستوری، به ویژه بخشی که مربوط به زایایی زبان فارسی میشود، مورد غفلت قرار گرفته است. بنا بر ضرورت و اهمیت این مسئله، نگارنده در این جستار، کوشیده است تا صفت در گویش لایزنگانی را از نظر مفهوم، ساختمان، ثابت یا درجهای بودن، کاهش، افزایش و اعتدال (سنجش و مقایسه)، جایگاه (پیشین یا پسین بودن)، جایگاه صفت بیانی و موصوف و تقدم و تأخر آن، رابطة دستوری گروه وصفی و مطابقت صفت و موصوف مورد بررسی قرار دهد.
The term "adjective" literally means "attribute" and, in grammatical terminology, it refers to a word that is used alongside a noun to express one of its characteristics. Various grammarians have offered definitions of adjectives, and with slight flexibility, it may be stated that all such definitions are based on expressing the quality or manner of a noun. The present study is devoted to the syntactic structure of adjectives in the Layzangan Dialect of Darab. The data collection methodology employed in this research is both field-based and library-based, and the research method follows a descriptive-analytical content analysis approach.In contemporary linguistic studies—particularly in light of modern linguistic theories—grammarians have paid increasing attention to the position and syntactic placement of words within a sentence. Accordingly, adjectives are generally analyzed in terms of their placement, particularly within noun phrases. However, this approach appears insufficient, as many essential features of grammatical categories—especially aspects relating to the productivity and flexibility of the Persian language—are often overlooked.Given the necessity and importance of this issue, the author of this article has endeavored to examine adjectives in the Layzangan Dialect with respect to their semantic function, morphological structure, gradability, comparison (including diminution, intensification, and moderation), syntactic position (pre-nominal or post-nominal), the placement of descriptive adjectives and their nouns, the syntactic relationship within adjectival phrases, and agreement between adjective and noun.
انوری، حسن و گیوی احمدی، حسن (1387)، دستور زبان فارسی 2. چ 4، تهران: انتشارات فاطمی.#
انوشه¬پور، فرشاد و بهمنی، احمد (1398)، گویش پشندی (گویش مردم فشند). تهران: صانعی.#
جلیلی، محمود (1394)، دستور زبان فارسی پیشرفته. مشهد: دستور.#
خانلری، پرویز ناتل (1369)، تاریخ زبان فارسی. ج 1، چ 4، تهران: نشر نو.#
خانلری، پرویز (1392)، تاریخ زبان فارسی. ج 3، چ 9. تهران: نشر نو.#
رضائی باغ¬بیدی، حسن (1381)، دستور زبان پارتی (پهلوی اشکانی). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار.#
رنجبر، حسن (۱۳۹7)، عشق: دریچه¬ای به خیال. شیراز: نوید شیراز.#
رنجبر، حسن (۱۴۰۲)، «توصیف وابسته‌های اسم در گروه اسمیِ گویش لایزنگان داراب»، فصلنامۀ مطالعات نقد زبانی و ادبی، سال هفتم، شمارۀ بیست و پنجم، ۱۴۷-۱۶۵.#
طاهری، عباس (1388)، بررسی گویش تاتی تاکستان. تاکستان: سال.#
طبیب¬زاده، امید (1400)، دستور زبان فارسی براساس نظریة گروه¬های خودگردان در دستور وابستگی. چ 3. تهران: نشر مرکز.#
طبیب¬زاده، امید (1388)، «ظرفیت صفت در فارسی»، ویژه¬نامة فرهنگستان (دستور)، شمارة پنج، 3-26.#
فرشیدورد، خسرو (1382)، دستور مفصل امروز بر پایة زبان¬شناسی جدید. تهران: سخن.#
کریمی فیروزجائی، علی و سبزواری، مهدی (1397)، ساخت دستوری زبان فارسی. تهران: دانشگاه پیام نور.#
ماهوتیان، شهرزاد (1384)، دستور زبان فارسی از دیدگاه رده¬شناسی. ترجمة مهدی سمائی، چ 4، تهران: نشر مرکز.#
مشکوۃ¬الدینی، مهدی (1394)، دستور زبان فارسی: واژگان و پیوندهای ساختی. چ 7، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه¬ها (سمت) مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی.#
مشکوۃ¬الدینی، مهدی (1395)، دستور زبان فارسی بر پایة نظریة گشتاری. چ 14، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.#
منشی¬زاده، مجتبی (1383)، «نگاهی تازه به صفت لیاقت»، ویژه¬نامة فرهنگستان (دستور)، شمارة یک، 53-57. #
وحیدیان، تقی (1343)، دستور زبان عامیانة فارسی. تهران: امیرکبیر.#
وفایی، عباسعلی (1398)، دستور زبان فارسی. چ 4، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه¬ها (سمت) مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی.#