بازتاب باورهای عامیانه و خرافی در شعر کلاسیک؛ با تاکید بر چشم زخم
محورهای موضوعی : زبان شناسی، گویش شناسی، فرهنگ عامه،ادبیات فارسی
1 - مدرس دانشگاه
کلید واژه: شعر فارسی, شعر کلاسیک, باورهای عامیانه, خرافه ها, چشم زخم,
چکیده مقاله :
فرهنگ و ادبیات عامیانه پیشینۀ فرهنگی و ادبی هر ملتی است. عناصر ادبیات عامیانه داستانها، قصه‌ها، اسطورهها، باورها، خرافهها، لالاییها، ترانهها، فهلویات، ضربالمثلها، چیستا‌ن‌ها و امثال اینها است که بخش عظیمی از فرهنگ و هویت یک ملت را تشکیل می‌دهد.
باورهای عامیانه و خرافی یکی از این عناصر میباشد که در ادبیات و شعر کلاسیک هم تأثیر بهسزایی داشته است. باور به چشمزخم و شورچشمی یکی از این باورها ست که در جوامع مختلف شاهد آن می‌باشیم. بشر از دیرباز بر این باور بوده است که چشمزخم آسیبی است که در اثر حسد و سوءنیت دیگران به انسان می‌رسد و در پی راهکارهایی برای دفع آن بوده است. این باور تنها خاص ایرانیان نیست؛ بلکه در بین هندیان، اعراب، یونانانیان، ایتالیاییها، امریکاییان اروپایی تبار و ... بهشدت رواج دارد.
چشمزخم از مضمون‌هایی است که به کرات در دیوان شاعران فارسیزبان به چشم می‌خورد. هدف از این پژوهش آشنایی مخاطب با باورهای عامیانه ازجمله چشمزخم و بازتاب آن در شعر فارسی است. با بررسی دیوان‌های شاعران بزرگ مشخص گردید که پدیدۀ چشمزخم از موضوعات حائز اهمیتی است که شاعران بسیار به آن توجه کردهاند. ازآنجاییکه تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی کاملاً مشهود است، نمیتوان گفت چشمزخم عنصری صددرصد خرافی است.
Folk culture and literature are essential components of every nation's cultural and literary history. Key elements of folk literature include stories, fables, myths, beliefs, superstitions, lullabies, songs, Fahlaviyāt (a type of Persian poetry), proverbs, and riddles, which collectively form a significant part of a nation's culture and identity. Folk beliefs have exerted a substantial influence on classical literature and poetry. The belief in the "Evil Eye" is a prime example. This belief, which has been prevalent among various nations for a long time, is rooted in the idea of the evil eye being a curse inflicted by others. This belief is not limited to traditional Iranians and is common among Indians, Arabs, Greeks, Italians, European Americans, and others.
The term "evil eye" symbolizes malice and envy across many nations and tribes. Different cultures seek methods to counteract it according to their beliefs and perspectives. The belief in the evil eye is frequently depicted in Persian poetry collections. A study of poets’ divāns (poetry collections) revealed that the belief in the evil eye, despite its superstitious and folk-based nature, cannot be disregarded, particularly after considering Islamic verses and narratives.