بازتاب اسطوره ای جام در ادبیات کلاسیک
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسیمعصومه امیرکمالی 1 , عباس ماهیار 2
1 - دانش آموختهی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی ،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج،کرج،ایران
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج،کرج،ایران.(نویسنده مسئول)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
جام یکی از مضامین اصلی و پرکاربرد شعر فارسی به شمار می آید. استقبال زیاد از این مضمون باعث ایجاد جریان جدیدی در حوزه ی ادبیات شد جریانی تحت عنوان خمریه سرایی که شاعران بس بنامی در شکل گیری و انسجام آن دست داشتند. استفاده از جام و ترکیبات آن تنها در همین حوزه باقی نماند بلکه مفهوم دیگر آن که همان جام جم، جام جهان نما و جام جهان بین است راه را برای ورود این مضمون در ادبیات عرفانی هموار نمود و باعث ایجاد ترکیبات بدیعی در شعر عرفانی شد. شاید بتوان داستان ها و روایات اسطوره ای و تاریخی که در باب پیشینهی جام مطرح است را عامل اصلی اقبال این مضمون در آثار ادبی به حساب آورد. روایاتی که گاه جام را متعلق به جمشید وگاهی هم متعلق به کیخسرو می داند. در تحقیق حاضر که بر پایهی مطالعات کتابخانهای صورت گرفته سعی شده است با نگاهی به پیشینهی جام دوگانگی آن را از نظر مفهوم وتعلق در ادبیات منظوم و منثور مورد بررسی قرار داده و نوع برخورد شاعران را در باب داستان ها و روایات مربوط به آن بررسی کنیم.
Jām (cup) is one of the main themes frequently used in Persian poetry. In Persian literature there emerged a new trend under the name of “Khamriye Sorayi” (poems on wine) due to the frequently used theme of cup, and a number of well-known poets were involved in its emergence. Using the word “cup” led to forming such compounds as Jām-e Jam (cup of Jamshid), Jām-e Jahān Namā (cup of orrery) and Jām-e Jahān Bin (cup to display the world) and paved the way for the further use of this word in mystical literature. The early legends, myths and historical narratives in which the word “cup” had been mentioned could be considered the origin for the realization of the theme in later literary works. Those early narratives reveal the cup as belonged to either Jamshid or Kay khosrow. The present research is an attempt to study – through a historical review – the concept of the cup and its being the focus of interest in verse and prose literature as well as the way poets have dealt and acknowledged the theme in their works