واکاوی مسائل زنان شاهنامه در خانواده‌های مادرسرپرست
محورهای موضوعی : اجتماعی (با ویژگی ادبی و هنری)پشنگ دلاوری 1 , مهدی کارگر 2 , خسرو جلیلی کهنه شهری 3 , بهرام خوشنودی 4
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.
2 - استادیار گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.
کلید واژه: خانواده, میان‌رشته‌ای, شاهنامه, مادرسرپرست, فرزند,
چکیده مقاله :
در شاهنامه فردوسی خانواده‌های زیادی به همراه فرزندان خود حضور دارند که برخی از آن‌ها به دلیل نبود پدر، جزو خانواده‌های مادرسرپرست به‌شمار می‌روند. حضور این خانواده‌ها در داستان‌های شاهنامه، علی‌رغم اسطوره‌ای، پهلوانی و یا تاریخی بودن آن‌ها، زمینه‌ای مناسب برای مطالعات میان‌رشته‌ای جهت شناسایی و ریشه‌یابی مسائل و مشکلات این‌گونه خانواده‌ها فراهم ساخته است. پژوهش حاضر با شناسایی این فرصت، سعی کرده است با استفاده از روش تحقیق کیفی و تحلیل داده‌ها به روش توصیف فراوانی و فراوانی درصدی از نوع تاریخی، ضمن معرفی خانواده‌های مادرسرپرست در شاهنامه به این پرسش که چه تعداد از خانواده‌های مادرسرپرست در زندگی با شکست مواجه شده‌اند و علل و عوامل این شکست چه بوده‌است، پاسخ دهد. نتیجۀ این بررسی نشان داد تعداد خانواده‌های مادرسرپرست در شاهنامه با فراوانی 76/11%، با گزارشی که مرکز آمار ایران در سال 1390 از تعداد خانواده‌های مادرسرپرست ارائه داده (12%) نزدیکی معناداری دارد. همچنین مشخص شد خانواده‌هایی که توسط پدر طرد و یا ترک شده بودند بیشتر از خانواده‌هایی که با مرگ پدر مواجه شده بودند دچار آسیب شده‌اند. از عوامل دیگر شکست در خانواده‌های مادر سرپرست، ازدواج مجدد مادر و فرزندآوری او از همسر دوم و نیز نبودن مادر در کنار فرزند و عدم حمایت او از فرزند شناسایی شد.
In Firdausi’s Shahnameh there are numerous families with their siblings where in the absence of father, the mother takes the responsibility. The presence of these families regardless of their mythological, heroic, or historical backgrounds has paved the way for interdisciplinary researches to recognize and unearth their issues and predicaments.Considering the significance of this issue, the present research is an attempt to introduce "mother-headed" families in Shahnameh, and answer the question of what issues and problems these "mother-headed" families have encountered in Shahnameh which has led to their failures relying on qualitative data analysis and frequency of historical data.The results of this study shows that the number of" mother-headed" families in Shahnameh with a frequency of %11.76 is significantly close to the report provided by the Statistics Center of Iran in 2011 of the number of "mother-headed" families (12%). It was also found that families who were rejected or abandoned by their fathers were more affected than those who lost their fathers. Other causes of failure in the mother-headed families were identified as "the mother remarrying and having children with her second spouse,"as well as "the mother's absence from the child and her lack of support for the child."
کتاب‌ها تقوی، نعمت الله (1379) جامعه‌شناسی خانواده، تهران: دانشگاه پیام نور. خالقی‌مطلق، جلال (۱۳۹۵) زنان در شاهنامه، مترجم احمد بی‌نظیر، تهران: انتشارات مروارید. سرّامی، قدمعلی (1368) از رنگ گل تا رنج خار(شکل‌شناسی قصّه‌های شاهنامه)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. فردوسی، ابوالقاسم (1366) شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، جلد 1، نیویورک: ناشر Bibliotheca Persica. فردوسی، ابوالقاسم (1369) شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، جلد 2، نیویورک: ناشر Bibliotheca Persica. فردوسی، ابوالقاسم (1371) شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، جلد 3، نیویورک: ناشر بنیاد میراث ایران. فردوسی، ابوالقاسم (1375) شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، جلد 5، نیویورک: ناشر بنیاد میراث ایران. فردوسی، ابوالقاسم (1384) شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، جلد 6، نیویورک: ناشر بنیاد میراث ایران. فردوسی، ابوالقاسم (1386) شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، جلد 7 و 8، تهران: ناشر مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. مقالات اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1348). مردان و زنان شاهنامه. یغما، 22(248)، 65-57. به‌پژوه، احمد. (1395). نقش‌های مادر. همایش ملی جایگاه و نقش مادر در دانشگاه شیراز، 1-10. جمشیدی، زهرا، مدرّسی، فاطمه، و کوشش، رحیم. (1395). تجلّی خویشکاری‌های زن در نوحه‌ها و مویه‌های زنان شاهنامه. نثرپژوهی ادب فارسی، 19(40)، 49-68. doi: 10.22103/jll. 2016.1574. حسینی، سیداحمد، فروزان، ستاره، و امیرفریار، معصومه. (1388). بررسی سلامت روان زنان سرپرست خانوار تحـت پوشـش سـازمان بهزیسـتی شـهر تهـران. پـژوهش اجتماعی، 2(3)، 117ـ137. رحمدل، غلامرضا، فرهنگی، سهیلا. (1387). پژوهش‌های میان رشته‌ای در مطالعات ادب فارسی، پژوهش‌های ادبی، 5(21)، 23-44. .dor:20.1001.1.17352932.1387.5.21.3.1 روغنچی، محمود، جزایری، رضوان السادات، اعتمادی، عذری، فاتحی‌زاده، مریم، و مومنی، خدامراد. (1396). واکاوی آسیب‌های خانواده‌های مادرسرپرست: یک پژوهش کیفی. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 8(31)، 53-78. .doi: 10.22054/qccpc.2017.25565.1624 زارع بهرام آبادی، مهدی، زهرا کار، کیانوش، صلحیان بروجردی، حانیه، و محمدی‌فر، محمدعلی. (1392). اثربخشی برنامه بهبود بخشی ارتباط بر کیفیت رابطه والد- فرزندی در نوجوانان دختر خانواده‌های تک والدینی مادر سرپرست. روان‌شناسی بالینی، 5(2)، 14-24. doi: 10.22075/jcp.2017.2123. شهریاری، عزت، سعادتمند، زهره، فاتحی‌زاده، مریم‌السـادات، و محققیـان، شـهناز. (1392). بررسی نیازهای آموزشی زنان سرپرست خـانوار شـاغل فرهنگـی آمـوزش و پـرورش. زن و جامعه، 4(3)، 29ـ45. فروزان، ستاره، و بیگلریان، اکبر. (1382). زنان سرپرست خانوار: فرصت‌ها و چالش‌ها. زن در توسعه و سیاست، 1(5)، 35ـ58. منابع لاتین Amato .P. R. (2001). Children of divorce in the 1990s: an update of the Amato and Keith (1991) meta-analysis. family psychology, 15(3).3-55.
_||_Books Ferdowsi, Abolghasem (1988) Shahnameh, Edited by Jalal Khaleghi Motlagh, volume 1, New York: Publisher of the Bibliotheca Persica. [In Persian] Ferdowsi, Abolghasem (1991) Shahnameh, Edited by Jalal Khaleghi Motlagh, volume 2, New York: Publisher of the Bibliotheca Persica. [In Persian] Ferdowsi, Abolghasem (1993) Shahnameh, Edited by Jalal Khaleghi Motlagh, volume 3, New York: Publisher of the Bibliotheca Persica. [In Persian] Ferdowsi, Abolghasem (1997) Shahnameh, Edited by Jalal Khaleghi Motlagh, volume 5, New York: Publisher of the Bibliotheca Persica. [In Persian] Ferdowsi, Abolghasem (2006) Shahnameh, Edited by Jalal Khaleghi Motlagh, volume 6, New York: Publisher of the Bibliotheca Persica. [In Persian] Ferdowsi, Abolghasem (2008) Shahnameh, Edited by Jalal Khaleghi Motlagh, volume 7&8, New York: Publisher of the The Great Islamic Encyclopedia Center. Khaleghi Motlagh, Jalal (2016) zanan dar shahnameh (Women in the Shahnameh), Trans. Ahmad Binazir, published by Morvarid. [In Persian] Sarrami, Ghadamali (1988) From the color of flowers to the suffering of thorns, Tehran: Tehran Scientific and cultural publications. [In Persian] Taqavi, Nematullah (2000) Sociology of Family, Tehran: Payame Noor University. [In Persian] Articles Beh Pajooh, A. (2016). The Roles of Mother. National Conference on the Status and Role of Mothers Shiraz University, 1-10. [In Persian] Forouzan, S., & Biglerian, A. (2003). Women in development & politics. Women, heads of households: opportunities and challenges. Woman in development & politics, 1(5), 35-58. [In Persian] Hosseini, S. A., Forozan, S., & Amirfaryar, M. (2009). Studying women mental health, as householders supported By Welfare organization of Tehran. Social Research, 2(3), 117-137. [In Persian] Islami Nodooshan, M. A. (2005). Men and women of Shahnameh. Yaghma, 22(248), 65-57. [In Persian] Jamshidi, Z., Modaresi, F., & Koushesh, R. (2016). Manifestation of female functions in the lamentations and dirges of women in Shahnameh. Prose Studies in Persian Literature, 19(40), 49-68. doi: 10.22103/jll.2016.1574[In Persian] Rahmdel, Q. R., Soheila F. (2008). Interdisciplinary researches in Persian literary studies. LIRE, 5(21) :23-44. dor: 20.1001.1.17352932.1387.5.21.3.1.[In Persian] Roghanchi, M., Jazayeri, R., Etemadi, O., Fatehizade, M., & Momeni, K. M. (2017). Exploration of the pathologies in mother-Headed families. Counseling Culture and Psycotherapy, 8(31), 53-78. doi: 10.22054/qccpc.2017.25565.1624. [In Persian] Shahriari, E., Saadatmand, Z., Fatehi Zade, M.S., & Mohagheghian, Sh. (2013). An Investigation of training needs of household women In Isfahan Cultural Education. Women and Society, 4(3), 45-29. [In Persian] Zare Bahramabadi, M., Zahrakar, K., Salehian Broojerdi, H., & Mohammadifar, M. (2013). The effectiveness of relationship enhancement program on quality of parent-child relationship in mothers who are heads of household in single-parent families. Clinical Psychology, 5(2), 14-24. doi: 10.22075/jcp.2017.2123. [In Persian] Latin References Amato .P. R. (2001). Children of divorce in the 1990s: an update of the Amato and Keith (1991) meta-analysis. family psychology, 15(3).3-55.