بررسی خودانتقادی در آثار سعدی

محورهای موضوعی : اجتماعی (با ویژگی ادبی و هنری)

محمّد امین رجبی ¹ , رضا صادقی شهپر ² , شهروز جمالی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/07/24 تاریخ پذیرش : 1400/10/08 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: خودانگیختگی, سعدی, آثار سعدی, دیگرانگیختگی, خودانتقادی,

چکیده مقاله :

خود انتقادی عبارت است از تمایل به خودارزیابی که در آن یک ادیب خواه نویسنده باشد یا شاعر، نگرش، شخصیت و حتی اثر خود را ارزیابی می‌‌کند. در نوع ادبی نقد خویشتن، انتقاد از خود به شاعر کمک می‌کند تا اثر خود را به نحو مطلوب‌تری نمایش دهد و بر غنای آن بیافزاید؛ زیرا انتقاد از خود بینش بهتری را در مورد تغییرات احتمالی و ضروری و همچنین دستاوردهای اثر به صاحب آن ارائه می‌دهد. در این مقاله برآنیم تا به بررسی خودانتقادی در آثار سعدی بپردازیم. برای این منظور، در بخش نخست، نگاهی گذرا به نقد و خودانتقادی خواهیم داشت و در بخش دوم، اشعاری از سعدی بر پایه این روش نقد و تحلیل می‌شود. در این تحلیل، بررسی می‌شود که سعدی از کدام نوع انگیختگی‌ها استفاده می‌کند. خودانگیختگی و دیگرانگیختگی چگونه در آثار سعدی متبلور شده‌اند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیل و براساس مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده و نتایج گویای این است که هر دو نوع خودانتقادی در آثار سعدی دیده شده است. عواطف و احساسات، بیان مهارت ادبی و بیان ناتوانی و عجز سعدی از زبان خود، مهم‌ترین مؤلفه‌های خودانگیختگی سعدی در نقد خویشتن و عوامل انسانی و محیط بیرونی از علل دیگرانگیختگی وی در نقد خویش به شمار می‌آید.

چکیده انگلیسی:

self Criticism is the tendency to self-evaluate in which a writer, whether a writer or a poet, evaluates his attitude, personality, and even his work. In literary point of view, self-criticism helps the poet to present his work in a more desirable way and to add to its richness; because self-criticism provides the owner with a better insight into possible and necessary changes as well as the achievements of the work. In this article, we intend to examine self-criticism in Saadi's works. For this purpose, in the first part, we will have a brief look at criticism and self-criticism, and in the second part, poems by Saadi are criticized and analyzed based on this method. In this analysis, it is examined what kind of motivations Saadi uses. How spontaneity and other motivations are crystallized in Saadi's works. This research has been done by descriptive analysis and based on library studies and the results show that Both types of self-criticism are seen in Saadi's works. Emotions and feelings, expressing literary skills and expressing Saadi's incapacity and inability with his language, are the most important components of Saadi's spontaneity in self-criticism and human factors and external environment are the causes of his other self-motivation in his critique.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

زرین‌کوب، عبدالحسین (1397) حدیث خوش سعدی، تهران: سخن.

سعدی، مصلح بن عبدالله، (1385) کلیّات سعدی، به اهتمام محمّدعلی فروغی، تهران: هرمس.

فتوحی رودمعجنی، محمود (1385) نقد ادبی در سبک هندی، تهران: سخن.

فرخزاد، فروغ (1394) جادوی جاودانگی، به کوشش جلالی پندری، تهران: مروارید.

کتابی، احمد (1399) جلوه‌های مدارا در سخنان سعدی، تهران: مزدک‌نامه.

محبتّی، مهدی (1390) از معنا تا صورت، تهران: سخن.

نصرتی، مهرداد (1391) مقدمات فرانقد ادبی، کرمان: نصرتی.

وبستر، مریام (1381) فرهنگ انگلیسی زبان، تهران: بیگی.

مقالات

جلالی پندری، یدالله، نصرتی، مهرداد. (1398). اهمیت نقد خویشتن در عرصه خلاقیت‌های ادبی. سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 12(43)، 43-62.

شبان قوچان عتیق، کبری، طاووسی، محمود، ماحوزی، مهدی. (1399). تحلیل شگردهای هنری آیرونی در اشعار سعدی شیرازی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(44)، 191-218. doi: 10.30495/dk.2020.676018

مهدوی دامغانی، محمود، صادقی، علیرضا. (1397). انسان خودشکوفا و خودشکوفایی سعدی با رویکرد تطبیقی به نظریۀ مزلو. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، 10(40)، 1-36.

موسی‌زاده، حسینعلی، سیدصادقی، سید محمود، حمیدی، سید جعفر. (1394). جلوه های صبر درگلستان و بوستان سعدی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 7(24)، 9-27.

نصرتی، مهرداد. (1393). معرفی خودانتقادی به منزلۀ روشی جدید و نظام‌مند در مطالعۀ فرانقدی ادبیات و هنر. نهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی، خراسان شمالی: بجنورد، 7983-7995.

نصرتی، مهرداد. (1399). واکاوی «تأثیرات سراسربینی» و «خودسانسوری» در پرتو نقد هنر خویشتن. شعر پژوهی(بوستان ادب)، 12(1)، 262-290. doi: 10.22099/jba.2019.29697.30 46.

نصرتی، مهرداد، جلالی‌پندری، یدالله. (1396). بررسی انگیزه‌های نقد خویشتن در دیوان حافظ. پژوهشنامه ادب غنایی، 15(29)، 231-250. doi: 10.22111/jllr.2017.3987.

ویلی، محمد عیسی و رضایت، علیرضا. (1387). نقد خویشتن و شیوۀ تعلیمی فریدالدین عطار، حکمت و معرفت، 4(13)، 35-42.

پایان‌نامه

نصرتی، مهرداد (1397) نقد هنر خویشتن در عرصۀ خلاقیت‌های ادبی، از دورۀ مشروطه تا دورۀ معاصر، رساله دکتری، دانشگاه یزد، به راهنمایی یدالله جلالی پندری و مشاورۀ مجید پویان و محمدرضا نجاریان، یزد: دانشگاه یزد.

Books

Farrokhzad, Forough (2015) The Magic of Immortality, by Jalali Pendari, Tehran: Morvarid.

Fotouhi Rudmajani, Mahmoud (2006) Literary Criticism in Indian Style, Tehran: Sokhan.

Ketabi, Ahmad (2020) Manifestations of tolerance in Saadi's words, Tehran: Mazdaknameh.

Mohabbaty, Mehdi (2011) From Meaning to Form, Tehran: Sokhan.

Nosrati, Mehrdad (2012) Preliminaries of Literary Criticism, Kerman: Nosrati.

Saadi, Mosleh Ibn Abdullah, (1983) Koliat, By Mohammad Ali Foroughi, Tehran: Hermes.

Webster, Mariam (2002) English Language Culture, Tehran: Beigi.

Zarrinkoob, Abdul Hussein (2018) Hadith Khosh Saadi, Tehran: Sokhan.

Articles

Jalali Pendri, Y., Nosrati, M. (2018). The Importance of Self-Criticism in the Field of Literary Creativity. Stylistics of Persian poetry and prose (Bahar Adeb), 12(43), 43-62.

Mahdavi Damghani, M., & Sadeghi, A. (2019) .Saadi's self-fulfilling and self-fulfilling human being with a comparative approach to Maslow's theory. Didactic Literature Review, 10(40), 1-36.

Mousazade, H. A., SeyyedSadeqi, S. M., Hamidi, S. (2015). Manifestation of Patience in Sa’adi’sGulistan and Bustan. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 7(24), 9-27.

Nosrati, M. (2014). Introduction of self-criticism as a new and systematic method in the transcendental study of literature and art. Ninth International Conference on the Promotion of Persian Language and Literature, North Khorasan: Bojnourd, 7983-7995.

Nosrati, M. (2020). Studying the effects of Panopticism & Self-censorship Based on Literary Auto-criticism. Journal of Poetry Studies (boostan Adab), 12(1), 262-290. doi: 10.22099/jba.2019.29697.3046.

Nosrati, M., Jalali-Pandari, Y. (2017). Investigating the motivations of self-criticism in Divan Hafez. Lyrical Literature Researches, 15(29), 231-250. doi: 10.22111/jllr.2017.3987.

Shaban Qhoochan, K., Tavoossi, M., Mahoozi, M. (2020). An Analysis of Irony 's Artworks in Saadi Shirazi's Poetry. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(44), 191-218. doi: 10.30495/dk.2020.676018 .

Willi, M. I., Satsih, A. (2008). Self-criticism and Fariduddin Attar's educational method, Hikmat and Marafat, 4(13), 35-42.

Thesis

Nosrati, Mehrdad (2018) Critique of self-art in the field of literary creativity, from the constitutional period to the contemporary period, doctoral dissertation, Yazd University, under the guidance of Yadollah Jalali Pendari and the advice of Majid Pouyan and Mohammad Reza Najarian, Yazd: Yazd University.