تأثیر اوضاع سیاسی- اجتماعی بر غمگرایی در دیوان ناصرخسرو
محورهای موضوعی : اجتماعی (با ویژگی ادبی و هنری)علی آقایی فرد 1 , محمدرضا حسنی جلیلیان 2 * , علی حیدری 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.
کلید واژه: ناصرخسرو, دیوان ناصرخسرو, شرایط سیاسی- اجتماعی, غم, غمگرایی,
چکیده مقاله :
مضامين ديوان ناصرخسرو آميخته با حسرتي عمومي و هميشگي هستند. مسألۀ اين پژوهش چرایی غلبه غمگرايي در اشعار اوست. بدين منظور به روش توصيفي تحليلي مضامين ديوان اين شاعر بررسي و تحليل شده است. یافتههای تحقيق نشان میدهد كه برجستهترین علل گرایش او به حزن و اندوه، اوضاع اجتماعی و سیاسی آشفتۀ عصر بوده است. آشفتگیهایی از قبیل فساد، استبداد و کژرویهای حکام، انحرافات و ریاکاریهای منفعتجویانۀ فقها به موازات بیخبریهای عوام، سبب گشته است ضمیر پرسشگر و روح ناآرام ناصرخسرو آزرده و به غمگرایی متمایل شود. یکی از پیامدهای مهم این شرایط، بدبینی ناصرخسرو به کلیت زندگی و بهتبع آن شکلگیری نوعی غمگرایی افراطی و زاهدانه در ضمیر او بوده است. او همچنین در خلال شکایات، گاه با ایجاد فضاهای ملیگرایانه اما تاریک و حزنآلود، غمگرایی را عامدانه به مثابۀ ابزاری برای تحریک مخاطبان برای اصلاح انحرافهای اجتماعی به کار گرفته است.
Themes of Naser Khosrow's divan are mixed with grief. Search for the causes of the prevalence of sorrow in Naser Khosrow's poems is the issue of this research. Themes of this poet's divan have been analyzed by descriptive-analytical method. The research findings show that the most prominent cause of his tendency to grief was the chaotic social and political situation of the time. Corruption, tyranny and perversions of the rulers, perversions and utilitarian hypocrisy of the jurists in parallel with the ignorance of the masses have caused the questioning mind of Nasser Khosrow to be afflicted and inclined to grief. One of the important consequences of this situation was the formation of a kind of pessimism to the whole of life, followed by the formation of a kind of extreme and ascetic grief in his conscience. He has also occasionally used grief as a tool to motivate audiences to correct social deviations by creating a nationalist and mournful atmosphere during his grievances.