هم‌سنجی طنز مقامات بدیع‌الزمان همدانی و غزلیات حافظ
محورهای موضوعی : تطبیقی (با ویژگی ادبی و هنری)
سعید البوکرد
1
,
سُهاد جادری
2
,
عبدالکریم البوغبیش
3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.
کلید واژه: طنز, فکاهه, مقامه, غزل, بدیع‌الزمان همدانی, حافظ,
چکیده مقاله :
طنز یکی از مصادیق مفهوم گسترده‌ی شوخ‌طبعی و از تمام آن‌ها برجسته‌تر و کارآمدتر و مؤثّرتر است. سنجش مقامات بدیعی و غزل حافظ، از سویی مشابهت‌ها و مغایرت‌های دوقالب و نوع ادبی و از سوی دیگر، اندیشه و عاطفه‌ی دو هنرمندی را که برای بیان ذوق و اندیشه‌ی خویش دو رسانه‌ی متفاوت را برگزیده‌اند؛ آشکار می-سازد. از رهگذر هم‌سنجی این دو به هم ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه‌ی آنان پی می‌بریم و با پلیدی-های بنیادین آن آشنا می‌شویم و هم از طرز تلقّی آنان از محیط، آگاه می‌شویم. امّا در خلال این مقایسه درمی-یابیم که نگاه بدیع‌الزّمان به مسائل سطحی و طرز تلقّی حافظ از آن‌ها ژرف است. هدف نویسندگان بازنمایی همین مشابهت‌ها و تفاوت‌هایی است که در طنزهای این دو بازتاب داشته است. داده‌های تحقیق کتابخانه‌ای و روش تحلیل آن‌ها کیفی است و این سنجش نشان می‌دهدکه چگونه روزگار برای بیان نیازهای خود، هنرمندان را به راهی خاصّ می‌برد و نیز معلوم می‌دارد که انواع ادبی و زبان چه امکاناتی برای این بازنمایی دارند در اختیار هنرمندان می‌گذارد.
Humor is one of the examples of the broad concept of pranks and is the most prominent, efficient, and influential of all of them. On the one hand, evaluating the original authorities and Hafez's ghazal, and on the other hand, the similarities and contrasts of the two literary genres reveal the thoughts and feelings of two artists who chose two different media to express their tastes and views. By comparing these two, we find their society's social and cultural characteristics and get acquainted with its absolute filth. We also get to know their perception of the environment. But during this comparison, we find out that Badi al-Zaman looks at superficial issues, but Hafez understands them deeply. The authors aim to represent such similarities and differences reflected in the humor of these two. The library research data and their analysis method are qualitative. This measurement shows how the times take artists in a certain way to express their needs and also find out what literary and language types provide artists for this representation.
کتاب¬ها
ابراهیمی حریری، فارس. (1364). مقامه¬نویسی در ادب فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
انوری، حسن. (1368). یک قصّه بیش نیست، تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
بدیع¬الزّمان همدانی؛ ابوالفضل احمد بن حسین. (1387). مقامات بدیعی، مترجم سید حمید طبیبیان، تهران: امیرکبیر.
بلخی، قاضی حمیدالدین. (1365). مقامات حمیدی، تصحیح رضا انزایی¬نژاد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بهار، محمدتقی. (2536 هـ. ق.). سبک¬شناسی، جلد 2، تهران: انتشارات پرستو.
پلارد، آرتور. (1378). طنز، مترجم سعیدپور، تهران: نشر مرکز.
حافظ، شمس¬الدین محمد. (1362). دیوان، تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی.
حجتی، حمیده. (1376). مقامه در دانشنامه ادب فارسی، به سرپرستی حسن انوشه، تهران: وزارت ارشاد.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1367). چهارده‌روایت، تهران، آوند دانش.
خطیبی، حسین. (1366). فن نثر در ادب فارسی. چاپ اوّل. تهران: زوّار.
ذکاوتی قراگوزلو، علیرضا. (1364). بدیع¬الزّمان همدانی و مقامات¬نویسی، تهران: انتشارات اطلاعات.
سلدن، رامان. (1372). نظریۀ ادبی معاصر، مترجم عباس مخبر، تهران: طرح نو.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1372). مقلس کیمیا فروش، تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1397). این کیمیای هستی، تهران: سخن.
شمیا، سیروس. (1383). انواع ادبی، تهران: فردوس.
صفا، ذبیح¬الله. (1362). تاریخ ادبیات در ایران، جلد 2، تهران: انتشارات فردوسی.
عبادیان، محمود. (1379). انواع ادبی، تهران: حوزه هنری.
الفاخوری، حنا. (1368). تاریخ ادبیات زبان عربی، مترجم عبدالحمید آیتی، تهران: توس.
مان، نرمان، ل. (2536). اصول روانشناسی، مترجم محمود صناعی، تهران: نشر اندیشه.
میر صادقی، جمال. (1367). عناصر داستان، تهران: انتشارات شفا.
نظامی عروضی، احمد بن عمر. (1346). چهارمقاله، به اهتمام محمد معین، تهران: ابن‌سینا.
نیکو بخت، ناصر. (1380). هجو در شعر فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
References
Books
Alfakhouri, H. (1989). History of Arabic language literature; Trans. Abdulhamid Ayati, Tehran: Tos Publication House. [In Persian]
Anvari, H. (1989). It is not more than a story, Tehran: Scientific Press Institute. [In Persian]
Badi al-Zaman Hamadani, A. A. H. (2008). Badiyeh maqama, Trans. Seyed Hamid Tabibian, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Bahar, M. T. (2536 A.H). Stylistics, volume2, Tehran: Parasto Publication. [In Persian]
Balkhi, Gh. H. (1986). Mahmadi Hamidi, corrected by Reza Anzaei-Najad, Tehran: Academic Publishing Center. [In Persian]
Ebadian, M. (2000). Literary Generes, Tehran: Hozeh Honari
Ebrahimi Hariri, F. (1985). picaresque writing in Persian literature; Tehran: University of Tehran. [In Persian]
Hafez, Sh. M. (1983). Divan, Correction by Parviz Natal Khanleri, Tehran: Kharazmi. [In Persian]
Hojjati, H. (1997). Maqama in Persian literature encyclopedia. Under the supervision of Hasan Anoushe, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian]
Khatibi, H. (1987). The art of prose in Persian literature, Tehran: Zovar. [In Persian]
Khorramshahi, B. (1988). Fourteen narrations, Tehran: Avand danesh. [In Persian]
Mann, N. L. (2536). Principles of psychology, Trans. Mahmoud Sana'ee, Tehran: Andisheh Publishing House. [In Persian]
Mirsadeghi, J. (1988). Story elements, Tehran: Shafa Publications. [In Persian]
Nikobakht, N. (2001). Satire in Persian poetry, Tehran: University of Tehran. [In Persian]
Nizami Arozi, A. O. (1967). Four articles, To the attention of Mohammad Moin; Tehran; Avesina. [In Persian]
Pollard, A. (1999). Humor, Translated by Saeed Saeedpour, Tehran: Nashr-e-Markaz. [In Persian]
Safa, Z. A. (1983). History of literature in Iran, volum 2, Tehran: Ferdowsi Publication house. [In Persian]
Selden, R. (1993). Contemporary literary theory, Trans. Abbas Mokhbar, Tehran: Tarheh Now. [In Persian]
Shafi'i Kadkani, M. R. (1998). Alchemy merchant, Tehran: Sokhan Publishing House. [In Persian]
Shafi'i Kadkani, M. R. (2017). This is the alchemy of existence, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Shamia, C. (2004). Literary Generes, Tehran: Ferdous Publication House. [In Persian]
Zekavati Gharagozlu, A. R. (1985). Badi-al-Zaman Hamdani and writing maqamat, Tehran: Information Publication. [In Persian]