بررسی مدرنیته و سبک اندیشه عطار و مولوی
محورهای موضوعی : تطبیقی (با ویژگی ادبی و هنری)حمیدزضا دیبایی خو 1 , امیر اسماعیل آذر 2 * , مریم برزگر 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: مدرنیته, عطار, مولوی, درون (نفس), برون, سنت.,
چکیده مقاله :
در قرن چهاردهم میلادی، اروپا، قرون وسطی را پشت سر نهاد و مبنای زندگی را خرد و تعقل انسانها و تجربه‌گرائی قرار داد. این روند را اومانیسم نام نهادند. این اندیشه چهار دورة رنسانس، رفورماسیون مذهبی یا لوتریسم، روشنگری و انقلاب صنعتی را پشت سر نهاد تا در اواخر قرن 19 میلادی به مدرنیته یا تجدد تبدیل گشت. مدرنیته انسان را از درون خویش جدا و به بیرون از خود معطوف کرد. در حالی که در سنّت ادبی ما عارفانی چون عطار و مولوی میکوشیدند انسان را به فطرت خدا نهاده و درون خود بازگردانند. به نظر میرسد بسیاری از نابسامانیهای جهان امروز در این تقابل قرار میگیرد معضلی که اندیشهوران امروز دنیای غرب نیز به آن اذعان کردهاند. هدف این مقالة توصیفی- تحلیلی یافتن راهی است که بتواند قرابتی میان اندیشة مدرنیته و تفکر عطار و مولوی بیابد تا گشایشی برای مشکلات انسان مدرن باشد. تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی و به شیوة کتابخانهای انجام شده است و نتایج نشان میدهد که مدرنیته برای انسان پوچی، تنهایی، سردرگمی، بریدن از درون خویش و جستن سعادت بیرون از خود را به ارمغان میآورد. عطار در الهینامه آرزوی شش پسر پادشاه را آرزوهای مادی (بیرونی) میداند: (در جستجوی پریان، جادوگری، جام‌جم، آب حیات، انگشتری سلیمان، کیمیاگری). در حالیکه او معتقد است که مرکز ثقل آرزوهای آدمی درون اوست. مولانا تمام هستی انسان را در «درون» او مییابد. درونی که بازگشت به سوی تعالی دارد. اندیشههای عطار و مولانا که در تقابل با تفکرات مدرنیتهاند، میتوانند راهگشایی برای رهایی انسان مدرن از بنبست پوچی و پوچانگاری باشند. امری که هماکنون غرب نیز راه چاره را در آن یافته و به انحای گوناگون در جستجوی طلوع مجدد حقیقت قدسی در «درون» آدمی است.
In the 14th century, Europe left the Middle Ages behind and based its life on human wisdom and empiricism. This process was called humanism. This thought went through four periods of renaissance, religious reformation or Lutherism, enlightenment and industrial revolution until it became modernity or modernity at the end of the 19th century. Throughout life, human beings move towards excellence in two directions, one is intellect and experiences, and the other is culture and spirituality. But modernity moved in one direction and was weak in spirituality, for this reason, the glory of the divine caliphate of man was reduced. Contemporary man became very weak and depressed despite many advances in the field of industry. Modernity separated man from inside himself and turned him outside. While our literary tradition and mystics such as Attar and Molavi tried to bring man back to God's nature and return to himself. It seems that many of the disorders in the world today are placed in this conflict. The purpose of the article is to find the ways of affinity between these two ideas (the idea of modernity and the thinking of Attar and Molavi), which was done in a descriptive-analytical way and in a library style. The results show that modernity brought to man emptiness, loneliness, confusion, cutting from inside himself and seeking happiness outside himself. In Elahi Nameh, Attar considers the wishes of six king's sons as material (external) wishes: (in search of fairies, witchcraft, jam, water of life, Solomon's ring, alchemy). While he believes that the center of gravity of a person's desires is inside him. Molavi's thought also goes back to the "inside" of man. According to Rumi, soul and interior have the same concept in many cases. Rumi finds the whole being of man in his inside.
کتاب¬ها
الیوت، تی- اس. (1362). سرزمین هرز، ترجمة رضا فرخ فال، تهران: نشر فاریاب.
اوحدالدین کرمانی. (1381). دیوان رباعیات، با مقدمه ابراهیم باستانی پاریزی، به کوشش احمد ابومحبوب، تهران: انتشارات سروش.
برمن، مارشال. (1392). تجربه مدرنیته، ترجمة مراد فرنادپور، تهران: انتشارات طرح نو.
بریستو، ویلیام. (1393). دانشنامه فلسفة استنفورد، روشنگری، جلد 10، ترجمة مرتضی عابدینی¬فر، انتشارات ققنوس.
بهاءولد. (1315). ولدنامه، تصحیح جلال¬الدین همایی، بی¬جا: شرکت نسبی اقبال.
بوبر، مارتین. (1380). کسوف خداوند: مطالعاتی در باب رابطه دین و فلسفه، ترجمه ابوتراب سهراب و عباس کاشف، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
پُل، راس. (1397). اخلاق و مدرنیته (انسان مدرن چه چیزی را در زندگی از دست داد؟)، ترجمه محمد جواد سلطانی و محمد کمالی کوکی، تهران: انتشارات عقل سرخ.
تافلر، الوین. (1358). موج سوم، ترجمة شهیندخت خوارزمی، تهران: انتشارات علم.
تورن، آلن. (1378). بنگاه اقتصادی، مصرف‌کننده، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی.
جابری مقدم، هادی. (1384). اسلام سنتی در دنیای متجدد، ترجمه مجید صالحی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حافظ. (1362). دیوان حافظ، تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، تهران: انتشارات خوارزمی.
داد، سیما. (۱۳۷۱). فرهنگ اصطلاحات ادبی: واژه¬نامه مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپائی، تهران: نشر مروارید.
حقیقی، شاهرخ. (1379). گذار از مدرنیته؟ نیچه، فوکو، لیوتار، دریدا، تهران: آگاه
دان، جان. (1399). عصر روشنگری، ترجمة مهدی حقیقت‌خواه، تهران: انتشارات ققنوس.
رسولیان، نفیسه. (1397). اصلاح دینی لوتر، تهران: انتشاران ظهور دانایی.
رهی معیری. (1336). سایة معمر، تهران: انتشارات امیرکبیر.
زرشناس، شهریار. (1393). درباره عصر روشنگری و جهان‌بینی آن، تهران: انتشارات سروش.
سعدی. (1382). بوستان سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی.
سیدحسینی، رضا. (۱۳۸۹). مکتبهای ادبی، تهران: نشر نگاه.
شایگان، داریوش. (1385). افسون زدگی جدید: هویت چهل¬تکه و تفکر سیار، ترجمه فاطمه ولیانی، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (۱۳۹۲). الهی¬نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی-کدکنی، تهران: انتشارات سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1392). مصیبت‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی¬کدکنی، تهران: انتشارات سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1392). مختار‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی-کدکنی، تهران: انتشارات سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1392). منطق‌الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی-کدکنی، تهران: انتشارات سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1392). اسرار‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی-کدکنی، تهران: انتشارات سخن.
فلوبر، گوستاو. (1397). مادام بوواری، ترجمة سارا راکی، تهران: انتشارات پَر.
(1382). افسانه سیزیف، ترجمه مهستی بحرینی، تهران: انتشارات نیلوفر.
کامو، آلبر. (1398). کالیگولا، ترجمه پرویز شهیدی، تهران: انتشارات مجید.
لوئیس، فرانکلین. (1383). مولوی: دیروز و امروز، شرق و غرب، ترجمه فرهاد فرهمند، تهران: نشر ثالث.
شمس تبریزی. (1369). مقالات شمس تبریزی، تصحیح و تعلیق، محمد علی موحد، تهران: انتشارات خوارزمی.
مولوی، جلال¬الدین محمد. (1366). دیوان کبیر، تصحیح بدیع¬الزمان فروزانفر، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
مولوی، جلال¬الدین محمد. (1360). مثنوی معنوی، به سعی و اهتمام رینولد نیکلسون، تهران: انتشارات مولی.
نصر، سیدحسین. (1394). اسلام سنتی در دنیای متجدد، ترجمه مجید صالحی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
نوذری، حسینعلی. (1385). صورتبندی مدرنیته و پست مدرنیته، تهران: انتشارات نقش‌جهان.
مقالات
مناجاتی، علیرضا، و حسینی کازرونی، سید احمد. (۱۳۹۹). تحلیل عناصر مدرنیته در رمان کلیدر محمود دولت آبادی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(43)، 41-60.
References
Books
Attar Neishaburi, F. (2012). Asrar Nameh, Introduction, corrections by Mohammadreza Shafiei-Kadkani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Attar Neishaburi, F. (2012). Manteghoteyr, Introduction, corrections by Mohammadreza Shafiei-Kadkani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Attar Neishaburi, F. (2012). Mosibat Nameh, Introduction, corrections by Mohammadreza Shafiei-Kadkani, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Attar Neishaburi, F. (2012). Elahi Namah, introduction, correction by Mohammadreza Shafiei-Kedkani, Tehran: Sokhon. [In Persian]
Baha Valad. (1936). Valad Nameh, Edited by Jalaluddin Homai, Bija: Nesbi Iqbal Company. [In Persian]
Berman, M. (2012). The experience of modernity, Trans. Murad Farnadpour, Tehran: New Design Publications. [In Persian]
Buer , M. (2001). Eclipse of God, Trans. Abutorab Sohrab & Abbas Kashef, Tehran: Farzan Ruz Pablications. [In Persian]
Busto, W. (2013). Stanford encyclopedia of philosophy, The tenth c, Trans. Morteza Abedini, Ghoghnos Publications. [In Persian]
Camus, A. (2003). The myth of Sisyphus. Trans. Mehsti Bahraini, Tehran: Nilofar Publications. [In Persian]
Camus, A. (2018). Caligula, Trans. Parviz Shahdi, Tehran: Majid Publications. [In Persian]
Daad, Sima .(1992). Dictionary of Literary Terms: Glossary of Persian and European Literary Concepts and Terms, Tehran: Morvarid Publishing. [In Persian]
Dunn, J. (2019). Enlightenment, Translated by Mehdi Haqitkhah, Tehran: Phoenix Publications. [In Persian]
Eliot, TS. (1983). weed land, Trans. Reza Farrokh Fal, Tehran: Faryab Publishing. [In Persian]
Flaubert, G. (2017). Madame Bovary, Translated by Sara Raki, Tehran: Par Publications. [In Persian]
Hafez (1983). Divan-e-Hafez, Correction and explanation of Parviz Natal Khanleri, Tehran: Kharazmi Publications. [In Persian]
Haghighi , Sh. (2000). Transition from modernity, Trans. Fatemeh Valiani, Tehran: Aagah Publications. [In Persian]
Jaberi Moghadam, H. (2005). Traditional Islam in the modern world, Trans. Majid Salehi, Tehran: Publications of the Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian]
Lewis, F. (2004). Molavi: Yesterday and today, east and west, Trans. Farhad Farhamand, Tehran: Sales publication. [In Persian]
Moayeri, R. (1957). Muammar's shadow, Tehran: Amir Kabir Publications. [In Persian]
Nasr, H. (2014). Traditional Islam in the modern world, Trans. Majid Salehi, Tehran: Sohrvardi Research and Publishing Office. [In Persian]
Nowzari, H. (2006). Formulation of modernity and postmodernity. Tehran: Naqshe Jahan. [In Persian]
Ohadodin Kermani. (2002). Diwan Robaiyat. With an introduction by Ibrahim Bastani Parisi. by the efforts of Ahmed Abu Mahboob, Tehran: Soroush Publications. [In Persian]
Paul, R. (2017). Morality and modernity (what did modern man lose in life?), Translated by Mohammad Javad Soltani and Mohammad Kamali Kuki, Tehran: Aqhle Sorkh Publications. [In Persian]
Rasoulian, N. (2017). Luther's religious reform, Tehran: Zohoore Danaei Publications. [In Persian]
Saadi, M. (2003). Saadi's Bustan, Corrected and explained by Gholamhossein Yousefi, Tehran: Kharazmi Publications. [In Persian]
Seyed Hosseini, R. (2010). Literary schools, Tehran: Negah Publishing. [In Persian]
Shams-e Tabrizi. (1987). Diwan Kabir, Badial-Zaman Farozanfar's correction, Tehran: Amir Kabir Publishing. [In Persian]
Shams-e Tabrizi. (1981). Masnavi, Reynold Nicholson's efforts, Tehran: Mola Publications. [In Persian]
Shams-e Tabrizi. (1990). Shams Tabrizi's articles, Correction and suspension, Mohammad Ali Movahhed, Tehran: Kharazmi Publications. [In Persian]
Shayegan, D. (2006). Cultural Schizophrenia, Tehran: Farzan ruz Publications. [In Persian]
Thorne, A. (1999). Economic enterprise, consumer, translated by Morteza Mardiha, Tehran: Publications of Humanities Research Institute. [In Persian]
Toffler, A. (1979). third wave, Trans. Shahindokh Khwarazmi, Tehran: Elm Publications. [In Persian]
Zarshenas, Sh. (2013). About the Age of Enlightenment and its worldview, Tehran: Soroush Publications. [In Persian]
Articles
Menajati, A. R., & Hosseini-Kazaruni, S, A. (2019). Analysis of the elements of modernity in the novel of Klidar Mahmoud Dolatabadi. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(43), 41-60. [In Persian]