سیمای خراسان در اندیشه و اشعارملک الشعرای بهار

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

سیده شبنم لاجوردی زاده ¹ , محمدرضا حصارکی ² , منصوره احمدی جعفری ³

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد صفادشت، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/03/25 تاریخ پذیرش : 1400/06/10 تاریخ انتشار : 1402/04/01

کلید واژه: اندیشه, ملک الشعرای بهار, تاریخ, اشعار, سیمای خراسان,

چکیده مقاله :

در میراث ادبی و شعری زبان فارسی، اشعار فراوانی در زمینۀ تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و مردم خراسان وجود دارد که بر نقش مهم این سرزمین و ساکنان آن تاکید می‌نماید. در میان شاعران معاصر، ملک الشعرای بهار شوق وافری به خراسان دارد. از انگیزه هایی که موجب سرودن شعر درباره سرزمین خراسان در اشعار بهار شده است می توان به انگیزه مذهبی، فرهنگی، سیاسی، تاریخی و عشق به زادگاه و وطن اشاره کرد. هدف از این پژوهش روشن ساختن ابعاد اندیشه و انگیزه های بهار در زمینۀ خراسان، و همچنین بسامد یاد کرد خراسان در اشعار اوست. این جستار با روش تحلیلی ـ توصیفی، به بررسی دیوان اشعار بهار بر اساس قالب و مضامین به دسته‌بندی آن ها پرداخته است و ضمن تاکید بر بسامد موتیف‌ خراسان در اشعار منتخب، این نتیجه را به‌دست داده است که خراسان در شعر وی گاه وطن، گاه خانۀ پدری و گاه محل ه ای است که در آن بالیده است. همچنین بازتاب و تاثیر خراسان در اندیشه و اشعار بهار رکن اصلی اشعار او به‌شمار می‌آید.

چکیده انگلیسی:

In the literary and poetic heritage of the Persian language, there are many poems on the history, geography, culture and people of Khorasan that emphasize the important role of this land and its inhabitants. Among contemporary poets, the prince of poets Bahar poets has a great passion for Khorasan. Among the motives that have led to composing poetry about the land of Khorasan in Bahar poems, we can mention religious, cultural, political, historical and love for the homeland and homeland. The purpose of this study is to clarify the dimensions of spring thought and motivations in the context of Khorasan, as well as the frequency of mention of Khorasan in his poems. This article has analyzed the Divan Poems Divan based on format and themes by analytical-descriptive method and while emphasizing the frequency of Khorasan motif in selected poems, has reached the conclusion that Khorasan in his poem is sometimes homeland. Sometimes it is his father's house and sometimes it is the place where he grew up. Also, the reflection and influence of Khorasan in the thought and poems of Bahar is the main pillar of his poems.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

اسعد گرگانی، فخرالدین (1337) ویس و رامین، به اهتمام محمدجعفر محجوب، تهران: نشر اندیشه.

اقبال آشتیانی، عباس (1392) تاریخ ایران از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه، تهران: دبیر.

بلنتیسکی، آ. (1371) خراسان و ماورالنهر، ترجمه دکتر پرویز ورجاوند، تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا.

بهار، محمدتقی (1387) دیوان ملک الشعرای بهار، تهران: نگاه.

بینش، تقی (1329). نشریه فرهنگ خراسان، سال دوم.

خاقانی، بدیل بن علی (1385) دیوان، تصحیح دکتر ضیاالدین سجادی، تهران: انتشارات زوار.

دهخدا، علی اکبر (1377) لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.

فرنود، رضا (1386) اطلس تاریخی ایران از ظهور اسلام تا دوران سلجوقی، تهران: نشر نی.

قلی زاده، خسرو (1387) فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایۀ متون پهلوی، تهران: شرکت مطالعات نشر کتاب پارسه.

مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1390) مروج‌الذهب و معادن‌الجواهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.

مقدسی، محمدبن احمد (1361) احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمۀ علی نقی منزوی، تهران: شرکت مترجمان و مولفان ایران.

مینورسکی، ولادیمیر (1964) ویس و رامین، تهران: ایرانیکا.

ناصر خسرو قبادیانی، ابومعین (1384) دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

نوریان رودسری، جواد (1395) قیام‌های مردم مشهد در آستانه مشروطیت، مشهد: دانشنامه مشهدالرضا (ع).

ویزهوفر، یوزف (1378) ایران باستان از 550 پیش از میلاد تا 650 پس از میلاد، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس.

مقالات

بختیاری، شهلا. (1386). نیشابور و پایگاه علمی آن از منظر یاقوت حموی. تاریخ اسلام، 8(31)، 26- 5.

بشیری، علی اصغر. (1392). بررسی تطبیقی خراسانیه‌های ناصرخسرو و خاقانی. هفتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، 1-13.

پرتو، افشین. (1388). پیمان پاریس، داستان غم‌انگیز جدایی هرات از ایران. اطلاعات سیاسی اقتصادی، 24(265 و 266)، 14- 41.

ثنائی، حمیدرضا، مجتهدی، مهدی. (1397). تحول مفهوم خراسان در آثار جغرافی‌نویسان مسلمان در سده‌های 3 و 4ق. خراسان بزرگ، 9(30)، 32-15. Dor:20.1001.1.22516131 .1397.8.30.2.2

رحیم پور، علی. (1389). تاریخ و فرهنگ خراسان بزرگ. خراسان بزرگ، 1(1)، 35-74. Dor: 20.1001.1.22516131.1389.1.1.2.1

شاملی، نصراله؛ نصرتی، سمیه. (1394). خراسان در شعر شاعران عرب زبان در سده‌های نخستین اسلامی. بهارستان سخن (ادبیات فارسی)، 12(30)، 77-96.

شیوا، امید. (1391). خراسان بزرگ و خراسانیان در دیدگاه و اندیشه فردوسی. خراسان بزرگ، 3(8)، 195-216. Dor: 20.1001.1.22516131.1391.2.8.3.7

نفیسی، فروغ، اسماعیلی، حسین، ابراهیمی‌زاد، رقیه. (1400). دریغ یاد (نوستالوژی ) در شعر 4 شاعر معاصر تاجیک. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 13(47)، 205-228. Doi: 10.30495/dk.2021.680304.

Books

Asad Gorgani, Fakhreddin (1958) Weiss and Ramin, by Mohammad Jafar Mahjoub, Tehran: Andisheh Publishing.

Bahar, Mohammad Taqi (2008) Divan Malek Shoarai Bahar, Tehran: Negah.

Bulentiski, A (1992) Khorasan and Transoxiana, Trans. Parviz Varjavand, Tehran: Asia Cultural Documentation Center.

Dehkhoda, Ali Akbar (1998) Dehkhoda Dictionary, Tehran: University of Tehran.

Farnood, Reza (2007) Historical Atlas of Iran from the Rise of Islam to the Seljuk Era, Tehran: Ney Publishing.

Gholizadeh, Khosrow (2008) Culture of Iranian Mythology Based on Pahlavi Texts, Tehran: Parseh Book Publishing Studies Company.

Insight, Taqi. (2013). Khorasan Culture Magazine, second year.

Iqbal Ashtiani, Abbas (2013) History of Iran from the beginning of Islam to the extinction of Qajar, Tehran: Secretary.

Khaqani, Badil bin Ali (2006) Divan, edited by Ziaeddin Sajjadi, Tehran: Zavar Publications.

Masoudi, Abul Hassan Ali Ibn Hussein (2011) Promoters of gold and jewels, Trans. Abolghasem Payende, Tehran: scientific and cultural.

Minorsky, Vladimir (1964) Veiss and Ramin, Tehran: Iranica.

Moqaddasi, Mohammad Ibn Ahmad (1982) Ahsan al-Taqasim fi Maarefa al-Aqalim, Trans. Ali Naghi Manzavi, Tehran: Iranian Translators and Authors Company.

Nasser Khosrow Ghobadiani, Abu Mo'in (2005) Poetry Divan, edited by Mojtaba Minavi and Mehdi Mohaghegh, Tehran: University of Tehran Press.

Nourian Rudsari, Javad (2015) Uprisings of the people of Mashhad on the eve of constitutionalism, Mashhad: Encyclopedia of Mashhad Reza (AS). Wieshofer, Joseph (1999) Ancient Iran from 550 BC to 650 AD, Trans. Morteza Saqib-Far, Tehran: Phoenix.

Articles

Bakhtiari, SH. (2007). Neishabour and its scientific base from the perspective of Yaghoot Hamavi. Islamic History, 8(31)، 26- 5.

Bashiri, A.A. (2013). Comparative study of Naser Khosrow and Khaghani Khorasanians. 7th Conference on Persian Language and Literature Research, pp. 1-13.

Nafisi, F., Esmaili, H., Ebrahi zad, R. (2021). Remember( the nostalgia )in the poetry of 4 contemporary Tajik poets. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 13(47), 205-228. doi: 10.30495/dk.202 1.680304.

Parto, A. (2009). Paris Agreement, The Sad Story of Herat's Separation from Iran. Political and Economic Information, 24(265 and 266), 14-41.

Rahimpour, A. (2011). History and Culture of Greater Khorasan. Great Khorasan, 1(1), 35-74. Dor: 20.1001.1.22516131.1389.1.1.2.1.

Sanaei, H.R. Mujtahedi, M. (2018). The evolution of the concept of Khurasan in the works of Muslim geographers in the 3rd and 4th centuries AH. Great Khorasan, 9(30), 32-15. Dor:20.1001.1.22516131.1397.8.30.2.2.

Shamli, Nasrallah; Nusrati, Somayeh (1394). Khorasan in the poetry of Arabic poets in the first centuries of Islam. Volume 12, Number 30. pp. 77-96.

Shiva, O. (2010). Greater Khorasan and Khorasanians in Ferdowsi's view and thought. Great Khorasan, 3(8), 195-216. Dor: 20.1001.1.22516131.1391.2.8.3.7.