اندیشه های تعلیمی در نثر صادق هدایت
محورهای موضوعی : سبک شناسی (با ویژگی ادبی و هنری)امان اله صفرزایی 1 , عباس نیکبخت 2 * , مریم شعبانزاده 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.
کلید واژه: صادق هدایت, آثار نثر داستانی, ادبیات تعلیمی, روش غیرمستقیم, مشروطه,
چکیده مقاله :
مفاهیم و اندیشه¬های تعلیمی در آثار کهن زبان فارسی به دو صورت مستقیم؛ در قالب پند، موعظه، امر، نهی وغیرمستقیم؛ در پردۀ داستان و حکایت بیان شده‌اند. با پیدایش انقلاب مشروطه و پس از آن با توجه به تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی، مفاهیم و اندیشه‌های تعلیمی جلوه¬ای¬ متفاوت با دوره‌های گذشته یافت. در این دوره، به خصوص در آثار منثور زبان -فارسی، مفاهیم تعلیمی بیشتر به صورت غیرمستقیم و تلویحی در لایه‌های پنهانِ داستان، رمان، طنز و انتقاد اجتماعی به گونه‌ای تشویقی یا تحذیری آمده¬اند. صادق هدایت از نویسندگان مشهور این دوره است که در آثار داستانی خویش، با بیان واقعیت‌ها و انتقاد از اوضاع اجتماعی روزگارش، فضیلت¬ها، رذیلت‌ها و رفتارهای متضاد با ارزش‌های انسانی و اجتماعی را به مخاطبان معرفی می¬نماید و به صورت غیرمستقیم به آن¬ها می¬آموزد که با آگاهی و شعور و پرهیز از رفتارهای نادرست فردی و اجتماعی، مسیر درست رسیدن به مراتب عالیِ انسانی و قله¬های منیع خوشبختی را بشناسند و به سمت و سوی فضایل اخلاقی و اجتماعی گام بردارند. در این نوشتار، چند نمونه از جلوه‌های گوناگون مفاهیم و مؤلفه¬های¬ تعلیمی و چگونگی کاربرد آن¬ها در آثار صادق هدایت به شیوۀ تحلیلی - توصیفی مورد بررسی قرارگرفته است.
The educational concepts and components expressed in the ancient Persian works in two ways: either directly in the form of preaching, advising, and forbidding, or indirectly covered by the stories and the anecdotes. With the advent of the Constitutional Revolution and then, with regard to the political, social, cultural, and moral conditions of the era, the concepts and ideas of teaching found a more different manifestation than the past. In this period, especially in the Persian prose works, the educative concepts were stated indirectly, tacitly, and implicitly in the hidden layers of the stories, novels, humor, and social criticism laterally. Sadeq Hedayat is one of the most celebrated writers of this period, who by means of presenting facts and examining the social conditions of his day in his stories, introduces vices and opposing behaviors with human and social values to the audience, and indirectly makes them realize that, with the knowledge and intelligence of avoiding individual and social inaccuracies, they can recognize the proper path to reaching the highest levels of humanity and the peaks of happiness, hereby, move along the path to moral and social virtues. In this paper, several examples of various aspects of the educational concepts and components of Sadeq Hedayat's works and their application are investigated in an analytical-descriptive manner.