تحلیل شعر آیینی در دیوان «حزین لاهیجی»

محورهای موضوعی : غنایی(با ویژگی ادبی و هنری)

مهتاب قدرت ¹ , اکرم رحمانی ² , عبدالرضا مدرس زاده ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/02/19 تاریخ پذیرش : 1401/09/30 تاریخ انتشار : 1402/07/01

کلید واژه: پیامبر(ص), حزین لاهیجی, شعر آیینی, ائمه اطهار(ع),

چکیده مقاله :

ادبیات آیینی با فرهنگ و اندیشه ایرانی پیوند ناگسستنی دارد. شعر آیینی بخش مهمی از ادبیات فارسی است که شاعران اهمیت و اعتبار ویژه ای به آن می دهند. این نوع ادبی در زبان فارسی از پیشینه و جایگاه ویژه ای برخوردار است. شعر آیینی، شعری است که در مورد آیین ها و بسیاری از مناسبت های زندگی فردی و اجتماعی، دینی و مذهبی، قومی و منطقه ای سروده می شود. این نوع شعر معمولاً حاوی مدح و منقبت پیامبر گرامی اسلام (ص)، ائمۀ اطهار (ع) و آیین های کهن باستانی و ملی است. با پیروزی انقلاب اسلامی، شعر آیینی که گاهی ولایی نامیده می شود؛ وارد مرحله‌ای تازه شده و شاعران به واسطة ماهیت دینی و حماسی انقلاب به گونه‌ای متفاوت از دورۀ گذشته به شعر آیینی روی ‌آورند و این مضمون رو به فزونی قرار گرفت. در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، به جایگاه شعر آیینی در دیوان حزین لاهیجی که از شاعران بنام استان گیلان است، پرداخته شده و اشعار ایشان که در مدح و منقبت پیامبر اسلام (ص) و بزرگان دین سروده شده است، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که حزین لاهیجی در اشعار خود به فضایل بزرگ انسانی پیامبر(ص) و ائمه اطهار (ع) توجه خاص داشته است.

چکیده انگلیسی:

Ritual Literature is inextricably linked to the Persian thought and culture, and ritual Poetry is an important part of Persian Literature, and the poets give it special importance and prestige. It has a special position and background in Persian language. Ritual Poetry is a kind of poetry which is composed on rituals and many occasions in individual, social, national, religious and regional life. This kind of poetry contains the praise of the Holy Prophet of Islam (PBUH), Imams (PBUT), etc. With the victory of the Islamic Revolution, Ritual Poetry enters a new and unprecedented stage, and poets, due to the religious and epic nature of the revolution, turn to the Ritual Poetry in a different way than in the past. This study aims to investigate the position of the Ritual Poetry in the Divaan of one of the well-known poets of Guilan province, Hazeen Lahiji; and his Ritual poems, which are composed in the praise of the Holy Prophet (PBUH), Imams (PBUT) etc., will be analyzed. The results of this study show that Hazeen Lahiji has paid special attention to great human virtues of the Holy Prophet (PBUH) and Imams (PBUT) in his poems.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها قرآن کریم. جعفری، سیّد محمّد یونس (١٣٧٦) ارمغان ادبی پژوهش‌های ادبی در ادبیّات فارسی هند، تهران: مجموعة انتشارات ادبی و تاریخی. حزین لاهیجی، شیخ محمد علی (١٣٣٢) تاریخ حزین، اصفهان: انتشارات کتابفروشی تأیید. حزین لاهیجی، شیخ محمد علی (١٣٣٤) تذکرة حزین، اصفهان: کتابفروشی‌تأیید. حزین لاهیجی، شیخ محمد علی (١٣٥٠) تاریخ حزین یا احوال، ضمیمة دیوان حزین، تصحیح بیژن ترقّی، تهران: انتشارات خیام. حزین لاهیجی، شیخ محمد علی (1350) دیوان حزین لاهیجی، تصحیح بیژن ترقی، تهران: انتشارات خیّام. حزین لاهیجی، شیخ محمد علی (1375) تاریخ و سفرنامه حزین، تحقیق و تصحیح علی دوانی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. زرین‌کوب، عبدالحسین (1371) سیری در شعر فارسی، تهران: علمی. زرین‌کوب، عبدالحسین (1381) شعر بی دروغ شعر بی نقاب، تهران: علمی. زرین‌کوب، عبدالحسین (1385) از گذشتۀ ادبی ایران، تهران: سخن. شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1342) حزین لاهیجی، زندگی و زیباترین غزل‌های او، مشهد: انتشارات توس. شفیعی کدکنی، محمّدرضا (١٣٧١) شاعر آیینه‌ها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل)، تهران: مؤسسة انتشارات آگاه. شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1396) ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، حجت‌الله اصیل، تهران: نشر نی. شمیسا، سیروس (1383) نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران: فردوس. قربانی، زین‌العابدین (١٣٨٠) مجموعة مقالات کنگرة بزرگداشت علّامة ذوفنون محمد علی حزین لاهیجی (16-15 شهریور ، لاهیجان)، تهران: انجمن آثار و مفاخر - فرهنگی. گلچین معانی، احمد (١٣٤٨) تاریخ تذکره‌های فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه‌تهران. مجلسی، محمدباقر (1393) بحار الانوار، جلد 89، قم: اسلامیه. محدثی خراسانی، زهرا (1388) شعر آیینی و تأثیر انقلاب اسلامی بر آن، تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا. یوسفی، غلامحسین (1376) چشمة روشن، تهران: علمی. مقالات دلبری، حسن. (1401). آسیب‌های فرامتنی غزل آیینی معاصر. پژوهشنامۀ فرهنگ و ادبیات آیینی، 1(1)، 115-134. doi: 10.22077/jcrl.2022.4926.1021. محمدپور، اسماعیل. (1387). بر موج آهو. شعر، (63)، 42-45. مؤذنی، علی محمد. (1394). استقبال و معارضة حزین لاهیجی در قصاید. مطالعات شبه قاره، 7(24)، 121-140. نوریان، سید مهدی، و خردمندپور، مسعود. (1393). مضامین تعلیمی در شعر آیینی. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، 6(23)، 17-38.

_||_

Holly Quran. [In Persian] Ghorbani, Zeinol’abedin (2001) Series of articles in the congress in honor of Allameh Zolfonoon Mohammad Ali Hazeen Lahiji (15 – 16 of Shahrivar, Lahijaan), Tehran: Association of Cultural Works and Celebrities. [In Persian] Golchin Ma’ani, Ahmad (1969) The history of Persian notes (Tazkareh), Tehran: Tehran University Press, Khordad. [In Persian] Hazeen Lahiji, Sheikh Mohammad Ali (1953) Hazeen’s history, Isfahan: Ta’eed Bookstore Press. [In Persian] Hazeen Lahiji, Sheikh Mohammad Ali (1955) Hazeen’s Note (Tazkareh), Isfahan: Ta’eed Bookstore. [In Persian] Hazeen Lahiji, Sheikh Mohammad Ali (1971) Hazeen Lahiji’s Divaan, Corrected by Bijan Taraghi, Khayyam Press, Tehran: Khayyam Press. [In Persian] Hazeen Lahiji, Sheikh Mohammad Ali (1971) Hazeen’s history, Attachment of Hazeen’s Divaan, corrected by Bijan Taraghi, Tehran: Khayyam Press. [In Persian] Hazeen Lahiji, Sheikh Mohammad Ali (1996) Hazeen’s history & travelogue, Research & Correction by Ali Davani, Tehran: Islamic Revolution Documents Centre. [In Persian] Ja’fari, Seyyed Mohammad Younes (1997) Literary gift of literary research in Persian Literature of India, Tehran: Collection of Literary and Historical Publication. [In Persian] Majlesi, Mohammad Bagher (2014) Beharol Anvar, Volume 89, Qom: Eslamiyeh. [In Persian] Mohaddesi Khorasani, Zahra (2009) Ritual Poem and the Effect of Islamic Revolution on It, Tehran: Ashura Cultural Complex. [In Persian] Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (1963) Hazeen Lahiji: life and his most beautiful sonnets, Mashhad: Tous Press. [In Persian] Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (1963) Persian literature: from Jaami to the present, Hojatollah Aseel, Tehran: Ney Press. [In Persian] Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (1992) Poet of the mirrors (Review of Indian style and Bidel’s Poems), Tehran: Agah Publishing Institute. [In Persian] Shamisa, Syroos (2004) Literary criticism, Fourth Edition, Tehran: Ferdous Yousefi, Gholamhosein (1998) Bright spring, Tehran: Elmi Press. [In Persian] Zarrinkoub, Abdolhosein (1992) A Survey in Persian poetry, Tehran: Elmi. [In Persian] Zarrinkoub, Abdolhosein (2002) Poetry without a lie, Poetry without a veil, Ninth Edition, Tehran: Elmi. [In Persian] Zarrinkoub, Abdolhosein (2006) From the Literary Past of Iran, Tehran: Sokhan. [In Persian] Articles Delbari, H. (2022). Hypertextual damage in contemporary ritual qazal. Ritual Culture and Literature, 1(1), 115-134. doi: 10.22077/jcrl.2022.4926.1021. [In Persian] Moazzani, A. M. (2015). Pastiche and confronting of Hazin Lahiji in odes. Subcontinent Researches, 7(24), 121-140. [In Persian] Noorian, S. M. & kheradmandpoor, M. (2014). Didactic contents in the ceremonial poetry. Didactic Literature Review, 6(23), 17-38. [In Persian]