درآمدی بر تاریخ تحول و نوگرایی در ایران و مصر با تأکید بر دیدگاه‌های عبدالرحیم طالبوف و رفاعه طهطاوی

محورهای موضوعی : شعر

حسن دادخواه ¹ , محمدرضا علم ² , معصومه تنگستانی ³

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران(دانشیار).
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران(دانشیار).
3 - دانشجوی دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

تاریخ دریافت : 1395/09/04 تاریخ پذیرش : 1395/09/04 تاریخ انتشار : 1395/08/11

کلید واژه:

چکیده مقاله :

ایران و مصر در زمینه‌های گوناگون، مشترکات فراوانی با یکدیگر دارند. این مشترکات، مشابهت‌های زیادی را در مسیر تحولات این دو سرزمین ایجاد نموده که مهم‌ترین آن، زمینه‌های ایجاد تحولات فکری و علمی در هر دو کشور است. دو شخصیتی که در عصر نوین، نقش برجسته‌ای در بیداری مردم و تحولات فکری و علمی این دو کشور بر عهده داشتند؛ عبدالرحیم طالبوف تبریزی در ایران و رفاعه طهطاوی در مصر است. این دو اندیشمند، بحران عقب‌ماندگی علمی را در جامعه خود به خوبی احساس کردند و در پی یافتن راه برون‌رفت از آن و نجات کشور خویش، کوشش‌های فراوانی نمودند. این نوشته می‌کوشد تا نگرش و عملکرد این دو روشنفکر را درباره ضرورت تحول و نوگرایی فکری و علمی در جامعه خویش، مورد بررسی و مقایسه قرار دهد.

چکیده انگلیسی:

Iran and Egypt have many similarities in different fields and aspects. These commonalities have created similarities in their evolutionary which the most important amongst is the mental and scientific evolution in both countries. Two characters in the modern era played significant role in people's awakening: Abdul'Rahim Talibov from Iran and Rifa'a al-Tahtawi from Egypt. Both scholars have felt the lags and shortcomings of their societies and have attempted a lot in order to save their countries. The present paper tries to compare these two intellectuals' attitudes and functions on evolution and modernism of their own societies.

منابع و مأخذ:

آجودانی، لطف­الله. 1386ش، روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، تهران: نشر اختران.

آدمیت، فریدون. 1363ش، اندیشه‌های طالبوف تبریزی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دماوند.

آرین­پور، یحیی. 1372ش، از صبا تا نیما(تاریخ 150 سال ادب فارسی)، جلد اول، چاپ چهارم، تهران: انتشارات زوّار.

اکبری، محمد علی. 1385ش، پیشگامان اندیشه جدید در ایران: عصر روشنگری ایرانی، تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

ترکمان، محمد. 1362ش، رسائل، اعلامیه‌ها و مکتوبات شیخ فضل‌الله نوری، جلد1، بی جا: مؤسسه فرهنگی رسا.

حائری، عبدالهادی. 1364ش، تشیع و مشروطیت در ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.

الدسوقی، عمر. 1959م، فی الأدب الحدیث، القاهره: لا نا.

الشّیال، جمال­الدین. 1873م، رفاعة رافع الطهطاوی، الطبعة الثانیة، القاهره: دار المعارف بمصر.

ضاهر، محمد کامل. 1994م، الصراع بین التیارین الدینی والعلمانی، بیروت: دار البیرونی.

طالبوف تبریزی، عبدالرحیم.1324ق، مسائل الحیات، تفلیس: بی‌نا.

طالبوف تبریزی، عبدالرحیم. 1323ق، مسالک المحسنین، قاهره: بی­نا.

طالبوف تبریزی، عبدالرحیم. 1356ش، کتاب احمد، با مقدمه و حواشی باقر مؤمنی، چاپ دوم، تهران: انتشارات شبگیر.

طالبوف تبریزی، عبدالرحیم. 1357ش، سیاست طالبی، به کوشش رحیم رئیس­نیا و محمد علی­نیا، تهران: انتشارات علم.

طوسون، عمر. 1934م، البعثات العلمیة فی عهد محمد علی، ثم فی عهدی عباس الأول و سعید الأسکندریة، لا مک: لا­نا.

فراستخواه، مسعود. 1373ش، سرآغاز نواندیشی معاصر دینی و غیر دینی، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.

گودرزی، غلامرضا. 1383ش، دین و روشنفکری مشروطه، تهران: اختران.

عماره، محمد. 1386ش، رفاعه طهطاوی، پیشگام نوپردازی علمی در کشور مصر، ترجمه علی منتظمی، وصال میمندی و رضا افخمی، مشهد: انتشارات آهنگ قلم.

میرزا صالح، غلامحسین. 1372ش، بحران دموکراسی در مجلس اول، تهران: انتشارات طرح نو.

مجدی، صالح. 1958م،حلیة الزمن بمناقب خادم الوطن: سیرة رفاعة رافع الطهطاوی، تحقیق د. جمال الدین الشّیال، القاهره: بی­نا.

نجفی اصفهانی، نورالله. 1387ش، مکالمات مقیم و مسافر، به کوشش غلامحسین زرگری­نژاد، رسائل مشروطیت، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

 

مقالات

جمالزاده، ناصر. 1387ش، «ویژگی‌های تاریخی و جامعه‌شناختی اندیشه سیاسی طالبوف تبریزی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره1، صص109-148.

چراغی کوتیانی، اسماعیل. 1385ش، «علم و تمدّن جدید از نگاه منور الفکران»، ماهنامه معرفت، دوره15، شماره109، صص 94-106.

خسروی، زهرا. 1387ش، «بررسی مقایسه‌ای شعر معاصر عربی از عصر نهضت به بعد و تحوّلات شعر معاصر فارسی در عصر مشروطیت به بعد»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال دوم، شماره 7، صص11-33.

صوفی نیارکی، تقی. پاییز 1380ش، «نقدی بر مقاله خط اعتدال در نهضت مشروطیت ایران»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال ششم، شماره 21، صص 254-265.