سیاست کیفری فقه اسلامی در زمینه جرم سیاسی

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق

منصور ترکاشوند ¹ , عباسعلی حیدری ² , محمود قیوم زاده ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران
2 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران
3 - استادیار،گروه حقوق، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران

تاریخ دریافت : 1399/09/25 تاریخ پذیرش : 1399/09/26 تاریخ انتشار : 1399/10/01

کلید واژه: سیاسی, فقه, سیاست کیفری, جرم,

چکیده مقاله :

از آن جا که در مورد سیاست کیفری فقه اسلام در زمینه جرم سیاسی تحقیقی جامع و کامل صورت نگرفته است لذا تحقیق در این مورد، لازم و ضروری است از این رو هدف در این تحقیق، بررسی نظرات فقهای اسلامی در مورد سیاست کیفری اسلام در قبال جرم سیاسی است و مهمترین سوال این است که: فقه اسلامی چه تدابیری برای جرائم سیاسی اتخاذ کرده است؟که با روش جمع آوری کتابخانه ای و روش توصیفی و تحلیلی به این نتایج دست یافته است: امروزه عمده ترین جرائم سیاسی در فقه اسلام، جرم بغی، ارتداد، جاسوسی و محاربه است که در جرم باغی، فقها قائل به تعزیر هستند و مرتکب بغی به دستور حاکم یا کشته می شود یا زندانی می شود و در جرم ارتداد، مرد مرتد فطری کشته می شود ولی مرد مرتد ملی در صورت توبه نکردن کشته می شود و زن مرتد کشته نمی شود و زندانی می شود تا این که توبه کند و مجازات مرتکبین محاربه و مفسد فی الارض در فقه، اعدام یا صلب و یا قطع دست راست وپای چپ و یا نفی بلد است و در صورت جاسوسی افراد، فقها حکم به تعزیر جاسوس داده اند.

چکیده انگلیسی:

Since no comprehensive research has been done on the criminal policy of Islamic jurisprudence in the field of political crime, so research in this case is necessary and necessary. Therefore, the purpose of this study is to examine the views of Islamic jurists on the criminal policy of Islam It is a political crime and the most important question is: What measures has Islamic jurisprudence taken for political crimes? Fornication is apostasy, espionage and moharebeh, which in the crime of gardening, the jurists believe in ta'zir, and the perpetrator of fornication is either killed or imprisoned by the ruling order, and in the crime of apostasy, the natural apostate man is killed, but the national apostate man repents. Failure to do so is killed and the apostate woman is not killed and imprisoned until she repents and the perpetrators of moharebeh and corruptors on earth are punished in jurisprudence, execution or crucifixion or amputation of the right hand and left leg or denial and in case of spying The jurists have ordered the punishment of a spy.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابن ابى جمهور، محمد (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه. قم: دار سید الشهداء للنشر، ج 4، 2.

ابن اثیر، مبارک (1418ق). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، ج3.

ابن ادریس حلّى، محمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج2-3.

ابن براج، قاضى عبدالعزیز (1406ق). المهذب. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج1، 3.

ابن حجر عسقلانی (بی‌تا). بلوغ المرام من ادله الاحکام. بی‌جا: بی‌نا.

ابن حمزه، محمد بن علی (1408ق). الوسیله إلی نیل الفضیله. قم: مکتبه آیت‌الله المرعشی النجفی.

ابن فارس، احمد (1404ق). معجم مقائیس اللغة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه، ج4، 1.

 ابن قدامة، عبد الله بن أحمد (بی‌تا). المغنی. بیروت: عالم الکتب، ج10، 8.

ابن منظور، محمد (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ج6، 13-14.

اردبیلى، سید عبد الکریم (1427ق). فقه الحدود و التعزیرات. قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید، ج4.

بحرانى، یوسف (1405ق). الحدائق الناضرة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته، ج11.

بخاری، محمد بن اسماعیل (1414ق). صحیح بخاری. بیروت: دارالکتاب العربی، ج4.

بهشتی، محمد (بی‌تا). فرهنگ صبا. بی‌جا: بی‌نا.

بهوتی حنبلی، منصور بن یونس (1421ق). شرح منتهی الارادات. بیروت: عبدالله بن عبدالحسن ترکی، ج3.

تمیمى مغربى، نعمان بن محمد (1385). دعائم الإسلام. قم: مؤسسه آل البیت(ع)، ج2-1.

جزیرى، عبدالرحمن؛ غروى، سید محمد،؛ مازح، یاسر (1419ق). الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل‌البیت(ع). بیروت: دارالثقلین، ج5.

جوهرى، اسماعیل بن حماد (1410ق). الصحاح. بیروت: دار العلم للملایین، ج6.

حرعاملی، محمد بن حسن (1376). وسائل الشیعه. عبدالرحیم ربانی شیرازی. تهران: اسلامیه، ج15، 27.

حسینی عاملی، سید محمدجواد (1422ق). مفتاح الکرامه. قم: نشر اسلامی، ج17.

حسینی همدانی، سید محمدحسین (1404ق). انوار درخشان. تهران: لطفی، ج2.

حکیم، محمدتقى بن محمد سعید (1418ق). الأصول العامة فی الفقه المقارن. قم: بی‌نا.

حلبی، ابوصلاح (1403ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین(ع).

حمیرى، نشوان بن سعید (1420ق). شمس العلوم. بیروت: دار الفکر المعاصر، ج8.

خمینی، سید روح‌الله (1373). صحیفه نور. تهران: نشر آثار امام خمینی، ج13.

خوئی، ابوالقاسم (1416ق). مبانی تکمله المنهاج. تهران: کتابفروشی مرتضوی، ج1.

الدردیر، أحمد (بی‌تا). الشرح الکبیر. مصر: طبع عیسى الحلبی، ج10 .

راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. لبنان: دارالعلم.

زبیدى، سید محمد مرتضى حسینى (1414ق). تاج العروس. بیروت: دارالفکر للطباعة، ج8، 19.

زمخشرى، محمود بن عمر (1417ق). الفائق فی غریب الحدیث. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج3.

سبزوارى، سید عبدالأعلى (1413ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسه المنار، ج2.

سرخسی، شمس‌الدین (بی‌تا). المبسوط. بیروت: دارالفکر، ج10.

سعدى ابوجیب (1408ق). القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً. دمشق: دارالفکر.

سمرقندی، محمد (بی‌تا). تحفة الفقهاء. بی‌جا: بی‌نا، ج3.

شافعی، ادریس (بی‌تا). الام. بیروت: نشر دارالمعرفه، ج4.

شاهرودى، سید محمود هاشمى (1426ق). فرهنگ فقه. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، ج 3-1.

شوشترى، سید محمدحسن مرعشى (1427ق). دیدگاه‌هاى نو در حقوق. تهران: نشر میزان، ج1.

شهید اول، محمد بن مکى  (1419ق). ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت(ع)، ج1.

شهید اول، محمد بن مکى (1414 ق/ الف). القواعد و الفوائد. قم: کتابفروشى مفید، ج1.

شهید اول، محمد بن مکى (1414ق/ ب). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد. قم: انتشارات حوزه علمیه اول، ج4.

شهید اول، محمد (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج2.

شهید ثانى، زین‌الدین بن على  (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، ج15.

شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1414ق). حاشیة الإرشاد. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، ج4.

شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: کتابفروشى داورى، ج9.

شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1416ق). تمهید القواعد الأصولیة و العربیة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات.

شیخ صدوق، محمّد (1390). عیون أخبار الرضا. قم: مرکز تحقیقات رایانه‌ای نور.

شیخ صدوق، محمّد (1406ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. قم: دارالشریف الرضی للنشر.

شیخ صدوق، محمّد (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج3.

شیخ طوسى، محمد (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج5.

شیخ طوسى، محمد (1387).  المبسوط. تهران: مرتضویه، ج 7، 2.

شیخ طوسى، محمد (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دارالکتب الإسلامیة، ج4.

شیخ طوسى، محمد (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دار الکتاب العربی.

شیخ طوسى، محمد بن حسن (1407ق/ الف). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج6، 8.

شیخ طوسى، محمد (1407ق/ ب). الخلاف. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج5.

شیخ مفید، محمد بن نعمان (1404ق). المقنعه. قم: نشر اسلامی.

صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد (1414ق). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتاب، ج3 ، 5.

طباطبایی، محمدحسین (1375). تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. قم: اسلام، ج 18-19، 11، 5.

طباطبایى حائرى، سید على بن محمد (1418ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسه آل البیت(ع)، ج7 -8.

عاملى، محمد (1411 ق). نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام. قم: دفتر انتشارات اسلامى، ج1.

عبدالرحمان، محمود (1413ق). معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة. قم: حوزه علمیه، ج3.

علامه حلّى، حسن بن یوسف (1412ق). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، ج 14، 2.

علامه حلّى، حسن بن یوسف (1413ق/ الف). تذکره الفقها. قم: جامعه مدرسین، ج1، 9.

علامه حلّى، حسن بن یوسف (1413ق/ ب). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج1.

علامه حلّى، حسن بن یوسف (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة. قم: مؤسسه امام صادق(ع)، ج1.

عمید زنجانی، عباسعلی (1386). فقه سیاسی. تهران: امیرکبیر، ج3.

عوده، عبدالقادر (1993م). التشریع الجنائی الاسلامی. بیروت: مؤسسۀ رسالت، ج 1-2.

فاضل مقداد، مقداد (بی‌تا). کنزالعرفان فی فقه القرآن. ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی. قم: بی‌نا، ج1.

فاضل هندى اصفهانى، محمد بن حسن (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى، ج7.

فخرالمحققین، محمد (1387). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج4.

فراهیدى، خلیل بن احمد (1410ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت، ج 7، 3.

فیومی، احمد بن محمد مقرى (بی‌تا). المصباح المنیر. قم: منشورات دارالرضی، ج2-1.

فیض کاشانى، محمدمحسن (1425ق). الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام. تهران: دار نشر اللوح المحفوظ، ج2.

فیض کاشانى، محمدمحسن (بی‌تا). مفاتیح الشرائع. قم: انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى، ج2.

قرائتى، محسن (1388). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، ج 9، 3.

قرشى، سید على اکبر (1412ق). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الإسلامیة، ج 5، 3-2.

قرطبی، ابن رشد (بی‌تا). بدایة المجتهد. بی‌جا: بی‌نا، ج2.

قرطبى، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو، ج16.

قلعه جی، محمد رواس (۱۴۲۱ق). الموسوعة الفقهیة المیسرة. کویت: بی‌نا، ج10.

قلى‌زاده، احمد (1379). واژه‌شناسى اصطلاحات اصول فقه. تهران: بی‌تا.

کلینى، ابوجعفر، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج1، 5-6.

کیدرى، قطب‌الدین (1416ق). إصباح الشیعة بمصباح الشریعة. قم: مؤسسه امام صادق(ع).

گلپایگانى، سید محمدرضا (1412ق). الدر المنضود فی أحکام الحدود. قم: دار القرآن الکریم، ج3.

ماوردی، علی بن محمد (1429ق). احکام سلطانیه. قم: نشر الاسلامی.

مجلسى، محمدباقر (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج18.

مجلسى، محمدباقر (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى، ج9.

مجلسى، محمدباقر (1410ق). بحار الأنوار. بیروت: مؤسسة الطبع و النشر، ج 97، 22.

محقق حلّى، جعفر (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج1، 4.

محقق کرکى، على بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت(ع).

مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى (1389). فرهنگ‌نامه اصول فقه. قم:  مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى.

مشکینى اردبیلى، على (1374). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها. قم: بی‌نا.

مغنیه، محمدجواد (1421 ق). فقه الإمام الصادق علیه السلام. قم: مؤسسه انصاریان، ج6.

مقدس اردبیلى، احمد بن محمد (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامى، ج13.

مکارم شیرازى، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج22.

مکارم شیرازى، ناصر (1421ق). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسة الإمام علی، ج16.

موسویان، سید ابوالفضل (1388). کیفر مرتد، حکمی سیاسی. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 1، شماره1، ص145-171.

مهیار، رضا (1390). فرهنگ ابجدى. قم: نرم‌افزار نور سیره معصومین، ج1.

نجفى، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دارإحیاء التراث العربی، ج 21، 41.

نراقى، محمدمهدى بن ابى‏ذر (1388). انیس المجتهدین فی علم الأصول. قم: بی‌نا.

نوری، حسن (1421ق). مستدرک الوسائل. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، ج11.