نهاد داد و ستد اتهامی‌و تأثیر آن در حقوق متهم برای داشتن یک دادرسی منصفانه
محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی
کلید واژه: داد و ستد اتهامی, حقوق متهم, دادرسی منصفانه, اصل تساوی سلاح‌ها,
چکیده مقاله :
چکیده نهاد داد و ستد اتهامی، شیوه‌ای از راهبرد قراردادی شدن حقوق کیفری است که معتقد به رابطه دو سویه متهم و دستگاه قضایی و لزوم دخالت دادن اراده بزه کار در تعیین مجازات است. چنین تأسیسی در نظام حقوقی کشور ما وجود ندارد، اما به دلیل تاثیر زیاد آن در تسریع دادرسی و کاهش بار محاکم، در نظام های حقوقی بسیاری، مورد توجه بوده است. نهاد داد و ستد اتهامی،که توافقی بین متهم و دستگاه قضایی، مبنی بر همکاری متهم با دستگاه قضایی، در مقابل دریافت تخفیف در مجازات است، از یک سو به اصل برابری سلاح‌ها کمک می‌کند و جایگاه متهم را در حد طرف معامله شدن با دستگاه قضایی بالا می‌برد و به دلیل تخفیفی که در نتیجه آن، عاید متهم می‌شود، به نفع متهم تلقی می‌شود؛ امّا از سوی دیگر، در نتیجه رسیدگی از طریق نهاد داد و ستد اتهامی، برخی از مؤلفه‌های دادرسی منصفانه که تضیمن کننده حقوق متهم است، نادیده گرفته می‌شود. در این نوشتار، پس از حصول شناختی مختصر از نهاد داد و ستد اتهامی، نگارنده با رویکردی بی طرفانه و بدون قایل شدن به دیدگاهی خاص در جهت موافقت یا مخالفت با نهاد فوق به بررسی تأثیر آن در حقوق متهم برای داشتن یک دادرسی منصفانه می پردازد و در نهایت این طور نتیجه گیری می کند که نهاد داد و ستد اتهامی، نه تنها حقوق متهم را نقض نمی‌کند بلکه، پذیرش این نهاد، ریشه در اندیشه احترام به اراده و حقوق متهم دارد. به این شکل که، اعتقاد به حق سکوت متهم موجب می‌شود که صرف نظر از این حق خود و ارائه اظهاراتی برای کشف جرم در مسیر همکاری با دستگاه قضایی در قبال اعطای امتیازی به متهم، امکان پذیر باشد و اینجاست که عدالت توافقی و نهادهایی مثل نهاد داد و ستد اتهامی‌شکل می‌گیرد.
منابع
1. آریان پور کاشانی، عباس، آریان پور کاشانی، منوچهر؛ فرهنگ دانشگاهی انگلیسی به فارسی، ج2، چ11، تهران: چاپخانه سپهر تهران، 1371.
2. آخوندی، محمود؛ «حق بهره مندی از محاکمه عادلانه»، فصلنامه حقوقی و قضایی دادگستری، ش 27، تابستان 1378
3. آشوری، محمّد؛ جایگزین‌های زندان یا مجازات‌های بینابین، چ 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1382
4. آشوری، محمّد؛ جزوه آیین دادرسی کیفری، مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، مجتمع آموزش عالی قم، نیمسال دوم، 78 – 1377
5. آشوری، محمّد؛ جایگزین‌های زندان یا مجازات‌های بینابین، چ 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1382
6. آشوری، محمّد؛ جزوه آیین دادرسی کیفری، مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، مجتمع آموزش عالی قم، نیمسال دوم، 78 – 1377
7. آقایی، بهمن؛ فرهنگ حقوقی بهمن، چ1، تهران: انتشارات گنج دانش، 1378.
8. آلت مئس، فرانسواز؛ قراردادی کردن حقوق کیفری: افسانه با واقعیت؟، ترجمه رضا فرج اللهی، فصلنامه حقوقی و قضایی دادگستری، دوره جدید، سال هفتادم، ش54، بهار 1385
9. اردبیلی، محمّد؛ «گقتاری درباره شکنجه و پیشگیری از آن»، فصلنامه علمی– پژوهشی تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی تهران، ش 22 – 21، زمستان 1376 تا تابستان 1377
10. اردبیلی، محمّدعلی؛ «شکنجه»، فصلنامه علمی– پژوهشی تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی تهران، ش 9، بهار و تابستان 1370
11. اردلانی، علی؛ «سکوت در آیین دادرسی کیفری»، فصلنامه کانون وکلا، سال هفدهم، ش 95، فروردین و اردیبهشت 1344
12. امیدی، جلیل؛ «حقوق متهم در دادگاه با تکیه براسناد بین المللی و منطقه ای مربوط به حقوق بشر»، فصلنامه کانون وکلا، دوره جدید، ش2، (پیاپی171)، زمستان1379
13. باطنی، محمدرضا؛ فرهنگ معاصر ایران، انگلیسی-فارسی، چ6، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر، 1381.
14. بخش ترجمه دیوان دعاوی ایران (لاهه)؛ فرهنگ اصطلاحات حقوقی انگلیسی به فارسی، چ5، تهران: کتابخانه گنج دانش و دادآفرین، 1389.
15. بیابانی، غلامحسین؛ «جرایم سازمان یافته وهمکاری‌های جنایی»، فصلنامه علمی- پژوهشی نظم وامنیت انتظامی، دوره جدید، سال دوم، ش3، پاییز1388
16. جعفری لنگرودی، محمّدجعفر؛ ترمینولوژی حقوق، چ 14، تهران: انتشارات گنج دانش، 1383
17. جی.آر.اسپنسر؛ آیین دادرسی کیفری در انگلستان، ترجمه محمّدرضا گودرزی بروجردی و لیلا مقدادی، چ 1، تهران: انتشارات جنگل، 1384
18. خزانی، منوچهر؛ فرایند کیفری (مجموعه مقالات)، چ1، تهران، انتشارات گنج دانش، 1377.
19. رمضانی نوری، محمود؛ فرهنگ حقوقی مدین، چ3، تهران، انتشارات مدین، 1376.
20. روشن قنبری، عطاءالله، «نگاهی به معامله اتهام در حقوق ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه علمی-تحلیلی کانون، دوره دوم، ش 103، فروردین 1389.
21. فرج اللهی، رضا؛ فصلنامه حقوقی و قضایی دادگستری، دوره جدید، سال هفتادم، ش 54، بهار 1385
22. فرح بخش، مجتبی؛ «مفهوم و مبانی حقوق دفاعی متهم»، فصلنامه حقوقی و قضایی دادگستری، دوره جدید، سال هفتادم، ش 56 و 57، پاییز و زمستان 1385
23. فرخشه، علی؛ «حقوق متهم در فرآیند دادرسی کیفری»، ماهنامه دادرسی، سال دوازدهم، ش 72، بهمن و اسفند 1387
24. سامرز، سارا و استفان، ترشل؛ «دادرسی عادلانه در امور جنایی»، ترجمه علی شایان، فصلنامه حقوقی و قضایی دادگستری، دوره جدید، سال هفتادم، ش56 و57، پاییز و زمستان1385
25. سلیمی، علی و داوری، محمّد؛ جامعه شناسی کجروی، چ 4، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387، ص 433.
26. صابر، محمود؛ «معیار‌ها و تضمین‌های دادرسی عادلانه در مرحله تحقیقات مقدماتی»، در فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره 13، ش 4، (پیاپی)، زمستان 1388
27. صفاری، علی؛ «مبانی نظری پیشگیری از وقوع جرم»، فصلنامه علمی– پژوهشی تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی تهران، ش33 و 34، بهار تا زمستان 1380
28. صالحی، جواد؛ «حق سکوت متهم»، دو ماهنامه تعالی حقوق، سال سوم، ش 10، فروردین و اردیبهشت 1390
29. کاشانی، سیّدمحمود؛ استانداردهای جهانی دادگستری، ج1، تهران: انتشارات میزان، 1383، ص145.
30. کی نیا، مهدی؛ روان شناسی جنایی، ج 1، چ 3، تهران: انتشارات رشد 1381
31. گلدوست جویباری، رجب و اکبری، جهاندار؛ «عوامل انسانی اطاله دادرسی در امور کیفری»، دوفصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات حقوقی دانشگاه شهیدبهشتی تهران، ش49، بهار- تابستان1388
32. لاگوت، استفانی؛ «دادرسی منصفانه و حقوق دفاعی [متهم] در موضوع‌های کیفری»، فصلنامه علمی– پژوهشی مدرس علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس تهران، سال نهم، ش 1(پیاپی 41)، بهار 1384
33. مرادی، فرزانه؛ توافق با متهم در پرتو نهاد داد و ستد اتهامی‌با تاکید بر نظام حقوقی ایران، چ1، تهران: انتشارات مجد، 1394
34. مدنی کرمانی، عارفه؛ اجرای احکام کیفری، چ 1، تهران: انتشارات مجد، 1385
35. مشیری، مهشید؛ فرهنگ اطلس، ج1، تهران: انتشارات آریان ترجمان، 1386.
36. مصلحی، مهرداد؛ فرهنگ حقوقی یادوارده، چ1، تهران: انتشارات یادواره اسدی، 1385.
37. مقیمی، مهدی؛ «دام گستری در کشف جرم»، فصلنامه علمی– پژوهشی دانش انتظامی، سال نهم، ش 3، پاییز 1386
38. موراوتز، توماس؛ فلسفه حقوق، ترجمه بهروز جندقی، چ 1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387
39. موسوی مجاب، سیّد دُرید؛ «بزهکاران یقه سفید»، فصلنامه علمی– پژوهشی مدرس علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس تهران، دوره 8، ش 3، پاییز 1383
40. موسوی مجاب، سیّد دُرید؛ نقش اراده در مسؤولیت کیفری با رویکردی به نظام حقوقی ایران، چ 1، تهران: انتشارات بهنامی، 1388
41. میرخلیلی، سیّد محمود؛ «توسعه شهرها و ضرورت پیشگیری وضعی از بزهکاری»، فصلنامه علمی– پژوهشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 38، ش 3، پاییز 1387
42. نجفی توانا، علی؛ «استنطاق متهم در پرتو اصول حقوقی و علمی»، فصلنامه کانون وکلا، ش 188 و 189، بهار و تابستان 1384
43. نیاز پور، حسن؛ «از حقوق کیفری تا حقوق کفری قراردادی شده» دو فصلنامه علمی-پژوهشی آموزه‌های حقوق کیفری دانشگاه علوم اسلامی‌رضوی مشهد، دوره جدید، ش 1، بهار-تابستان 1390
44. نیکویی، سمیّه؛ «الزامات علنی بودن دادرسی کیفری در پرتو دادرسی عادلانه»، فصلنامه حقوقی و قضایی دادگستری، دوره جدید سال هفتادم، ش 56 و 57، پاییز و زمستان 1385
45. یاوری، اسدالله؛ «حق برخورداری از دادرسی منصفانه و آیین دادرسی نوین (با نگاه به کنواسیون اروپایی حقوق بشر و رویه قضایی دیوان اروپایی حقوق بشر)»، دو حقوق اساسی فصلنامه، سال دوم، ش 2، تابستان 1383
46. یزدیان جعفری، جعفر؛ «دام گستری؛ مفهوم، مبانی و جایگاه آن در حقوق کیفری ایران»، فصلنامه فقه و حقوق، سال دوم، ش 6، پاییز 1384
47. Garner, Brayan (Editor in chief); Black Law Dictionary, Tehran, Mizan Publishing, 1388.
48. Langbein, john H; “Torture and plea Bargaining” the University of Chicago Law Review, Vol.46, No.1, Autumn 1987.
49. Longman (Firm), Longman Advanced American Dictionary, 3th Edition, 2003.