کلاهبرداری اینترنتی در پرتو جرم‌شناسی نظری

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

محمد سجاد اعتباری ¹ , علی مزیدی شرف‌آبادی ² , محمدرضا رحمت ³

1 - دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
2 - استادیار، گروه آموزشی حقوق،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، یزد، ایران
3 - استادیار، گروه حقوق، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/10/05 تاریخ پذیرش : 1400/01/23 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: فضای مجازی, یادگیری اجتماعی, بزه دیده, کلاهبرداری اینترنتی, جرم شناسی نظری,

چکیده مقاله :

امروزه فضای مجازی بخش لاینفک از زندگی بشر شده است و به اقتضای ویژگی های خاصی که دارد نه تنها از گزند مجرمان مصون نمانده است، بلکه افرادی که پیشتر منحرف نبوده اند را به ارتکاب رفتار مجرمانه به طمع انداخته است و مجموعه چالش هایی را برای مراجع قضایی و انتظامی که سعی در کنترل این پدیده دارند ایجاد کرده است.در حال حاضر ارتکاب جرایم مالی در فضای مجازی و کلاهبرداری های اینترنتی بخش قابل توجهی از پرونده های کیفری در مراجع قضایی را شامل می‌شود. در این میان جرم شناسی به عنوان علمی که به بررسی پدیده بزهکاری می‌پردازد، نظرات و دیدگاه های مختلفی را در تحلیل این مهم ارائه نموده است. در همین راستا تحقیق حاضر با موضوع گسترش کلاهبرداری اینترنتی از دیدگاه جرم شناسی نظری و با هدف تبیین و تشریح دیدگاه های نظری جرم شناسی پیرامون گسترش کلاهبرداری اینترنتی به انجام رسیده است.در این نوشتار که به روش توصیفی – تحلیلی و با بهره گیری از منابع و متون کتابخانه‌ای صورت پذیرفته است پس از بررسی و تجزیه و تحلیل نظریه های جرم شناختی و مطالب و مباحث مطروحه این نتیجه حاصل شده که گسترش کلاهبرداری اینترنتی در فضای مجازی در وهله نخست مرتبط با ویژگی های خاصی فضای مجازی از قبیلحجم و مقیاس ارتکاب جرایم سایبری، وسعت ایراد ضرر، بالا بودن رقم سیاه بزهکاری،پراکندگی جغرافیایی وکثرت بزه دیدگان و.. است.

منابع و مأخذ:

- پیکـا، ژرژ (1390). جـرم‌شناسی، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: میزان.

- جلالی فراهانی، امیرحسین (1384). پیشگیری وضعی از جرایم سایبر در پرتو موازین حقوق بشر، فصلنامه فقه و حقوق، سال دوم، شماره6.

- حسن بـیگی، ابـراهیم (1384). حقوق و امنیت در فضای سایبر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.

- دالال ، ا. اس .؛ راقا،  شارما (1388). نیم نگاهی به ذهن هکرها: آیا نظریـه‌هـای جـرم‌شناسـی مـی‌تواننـد هـک‌ کردن‌ را تبیین کنند؟، ترجمۀ احسان‌ زررخ‌ ، روزنامۀ رسـمی کـشور (مجموعـه مـقـالات حقـوق فنـاوری اطلاعات و ارتباطات).

- روزبهان، فاطمه (1395). بررسی جرم جعل و کلاهبرداری رایانه‌ای (از سال 93 -94) از دیدگاه کارشناسان و قضات دادسرای جرایم رایانه‌ای استان تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

- زراعت، عباس (1395). حقوق کیفری اقتصادی، تهران: انتشارات جنگل.

- زررخ، احسان (1389). جرم‌شناسی فضای مجازی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی شهید اشرفی اصفهانی.

- زیبر، اولریش (1390). جرائم رایانـه‌‌ای‌، چـاپ‌ دوم، تهران، انتشارات گنج دانش.

- فیشر، بونی اس . و استیون پی . لب (1393). دانشنامۀ بزه‌دیده‌شناسی و پیشگیری از جـرم، ترجمـۀ اسـاتید حقـوق کیفری و جرم‌شناسی سراسر‌ کشور، زیر نظر علی حـسین نـجفی ابـرندآبادی، تهران، میزان.

- کرمی، داود (1394). سیاست افتراقی در جرایم سایبر با تأکید بر حقوق کیفری ایران، رساله دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه قم.

- گرایلی، محمدباقر (1389). بررسی جعل و تخریب و اخلال رایانه‌ای، آموزه‌های حقوقی، شماره 14.

- مالمیر، محمود؛ زررخ، احسان (1389). پیشگیری از بزه‌دیدگی سایبری، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، سال 5، شماره17.

- ویلیامز؛ فرانک پی، ماری لین دی،مک شین (1398). نظریه‌های جرم‌شناسی، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران: نشر میزان.

- Brenner, Susan, W.  Rico, CCE, and other Complex Crime: Traus formation of American Criminal Law, 2wm&mary billrts.j, 1993.

- Brenner, W.S. (2010). Cybercrime criminal threats from cyberspace. Santa Barbara: Praeger.

- Cooter Robert & Thomas Ulen, Law and Economic, Harper Collins publisher, 2004.

- R.Vaca John, 2002, Computer Forensics, Computer Crime Scene Investigation, Chorles River Media.

- Rizgar, Mohammed Kadir, The Scope and the Nature of Computer Crimes Statutes, German Law Journal, Vol.11, No.06, 2010.

- Rogers, Marcus (2001), “A Social Learning Theory and Moral Disengagement Analysis of Criminal Computer Behavior: An Exploratory Study”, University of Manitoba, Canada

Steven A.Egger, Linkage Blindness: A systemic Myopia, in 8 serial murder: an Elusive Phenomenon, 1990.

- Yar, M. (2005). The novelty of ‘cyber crime’: An assessment in light of routine activity theory. European Society of Criminology, 2.