ساختار هرم قانونگذاری مالکیت نفت و گاز و ترابط آن با مقوله انفال

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

شمسی فشخورانی ¹ , طاهره سلیمی ² , طاهره سادات نعیمی ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه فقه و حقوق، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1400/05/23 تاریخ پذیرش : 1401/06/17 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: توسعه پایدار, انفال, هرم قانونگذاری, مالکیت نفت و گاز, عدالت بین نسلی,

چکیده مقاله :

سرمایه های طبیعی و ساختاربندی قانونی بر مبنای گزار های فقهی و حقوقی از کاربست های قابل توجه در جهت حفظ منابع و تامین منافع عامه و آحاد کشورهاست. منابع ارزشمندی مانند نفت و گاز نیز در قالب این سرمایه ها قرار می گیرد. همچنین انفال به عنوان یکی از مهمترین سرمایه های ملی محسوب می شود. پژوهش حاضر با بررسی اسناد و مدارک فقهی و حقوقی به تبیین ساختار هرم قانونگذاری مالکیت نفت و گاز همچنین ترابط آن با مقوله انفال، فی و دیگر مقوله های اموال عامه در فقه است. در ساختار قانونگذاری می توان منابع نفت و گاز را به انفال در قالب بندی قانون آن الحاق نمود که بر اساس ضابطه یا ملاک عقلی(از قبیل: سیره. اطلاق ادله بیانگر فرآیند احیاء. خلاف مقتضای مالکیت خصوصی بودن مقوله انفال و... ) و ملاک نقلی(منطوق و مفهوم آیات و روایات ناظر به آن) قابلیت وضع. تنفیذ و اجرا دارد.

چکیده انگلیسی:

One of the important issues in Islamic society is the natural capital of a society. Valuable resources such as oil and gas are also included in these funds. In addition, Anfal is considered as one of the most important national capitals on which many policies of the country's administration and economy depend. In addition, the principle of permanent sovereignty over natural resources means that countries with natural resources have the right to control, extract and sell natural resources in their territory. In the legislative structure, oil and gas resources can be connected to Anfal in the formulation of its law. This connection is based on rules or rational criteria (such as Sirah. The application of reasons indicating the process of reviving dead resources. It is against the requirements of private ownership of the category. Anfal, etc.) Moreover, the criterion of narration (the context and meaning of the verses and traditions related to it) the ability to establish. It is implemented.

منابع و مأخذ:

 

- امامی، سید حسن (1401)؛ حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه (140-141).

- حر عاملی، محمد بن حسن (1412 ق)، هدایه الامه الی احکام الائمه، ج 4، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه وابسته به آستان مقدّس رضوی.

- حرعاملی، محمد بن الحسن، (1409 ق) وسائل الشیعه، ج 9، قم، مؤسسه آل بیت علیهم السلام.

- حرعاملی، محمد بن الحسن، (1395) وسائل الشیعه، ج 6، بیروت، داراحیاء التراث العربی.

- حسینی عاملی، السید محمدجواد (بی‌تا)، مفتاح الکرامه  فی شرح قواعد العلامه، ج4، داراحیاء التراث العربی.

- حلی (علامه)، حسن بن یوسف (1414 ق) منتهی المطلب فی تحقیق المذهب ، محقق و مصحح : بخش فقه در جامعه پژوهش های اسلامی، مشهد، نشر مجمع البحوث الإسلامیۀ. 

- حیدری، علی، رضا منوچهری راد (1409ق) امکان سنجی بهره‌گیری از انفال برای حوزۀ رفاه و تامین. اجتماعی.انتشارات علمی و فرهنگی (1396) حرعاملی، محمد بن الحسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 9، قم : مؤسسه آل البیت.

- شیروی، عبدالحسین (1393) حقوق نفت و گاز، چاپ پنجم، تهران: نشر میزان.

- صدر، سیدمحمدباقر(1417 ق)، اقتصادنا، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.

- طاهری، حبیب الله (1418 ق)؛ حقوق مدنی، قم، نشر دفتر انتشارات اسلامی.

- طوسی، ابو جعفر ( 1407 ق) تهذیب الاحکام، ج 3 و 4 و 9، چ 4، تهران: دارالکتب، الاسلامیه.

- طوسی، ابوجعفر، (1359) النهایه  فی مجرد الفقه و الفتاوی، تهران، دانشگاه تهران.

- طوسی، ابی جعفر محمدبن حسن بن علی (1347) الجمل و العقود فی العبادات، به تصحیح و ترجمۀ محمد واعظ زاده خراسانی، مشهد، انتشارات دانشگاه مشهد.

- عاملی، زین الدین  بن علی (1410 ق) الروضه البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تعلیقه سید محمد کلانتر، جلد 7، انتشارات داوری، قم.

- عاملی، زین الدین بن علی (1413 ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع اسلام، جلد 1و12، قم، موسسه المعارف الاسلامیة.

 - عاملی، زین الدین  بن علی (1410 ق) الروضه البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تعلیقه سید محمد کلانتر، انتشارات داوری، قم.

- علامه حلّی، حسن بن یوسف (1414)، تذکره الفقهاء(ط- الحدیثۀ)، ج 13، قم، نشر مؤسسه آل البیت.

- فتاحی، سید محسن (1392) دامنه اختیارات حکومت در جعل قانون از منظر فقه، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 9.

- کاتوزیان، ناصر، (1392)، اموال و مالکیت، تهران، نشر میزان، چ پنجم.

- منتظری نجف آبادی، حسینعلی (1409ق) مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج 7، قم،کیهان.

- موحد، محمدعلی (۱۳۵۷)؛  نفت ما و مسائل حقوقی آن، تهران، انتشارات خوارزمی،چاپ اول

- موسوی خامنه‌ای، سیدعلی، (1391)، بیانات در اجتماع مردم بجنورد ،پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه‌ای.

- نوری، میرزاحسین، (1408 ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ اول، بیروت: لبنان