بررسی ارتباط بین اجتناب مالیاتی و کارایی سرمایه‌گذاری با درنظرگرفتن توانایی مدیریتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق

محورهای موضوعی : سرمایه‌گذاری

سری رباح عواد ¹ , مسعود فولادی ^{2 *} , ليث نعمان حسون ³ , سعید شریفی ⁴ , مریم فرهادی ⁵

1 - گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2 - گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
3 - گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تکریت، تکریت، عراق.
4 - گروه مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
5 - گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/08/05 تاریخ پذیرش : 1404/03/21 تاریخ انتشار : 1404/04/02

کلید واژه: اجتناب مالیاتی, توانایی مدیریتی, کارایی سرمایه‌گذاری,

چکیده مقاله :

هدف: هدف مقاله حاضر بررسی نقش تعدیلگر توانایی مدیریت بر رابطه بین اجتناب مالیاتی و کارایی سرمایه­گذاری در شرکت‌های پذیرفته شده در بازار بورس اوراق بهادار عراق است.

روش‌شناسی پژوهش: در پژوهش حاضر از مدل­های رگرسیون چندگانه با استفاده از داده‌های ترکیبی برای آزمون فرضیات استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار عراق طی سال‌های 2013 تا 2022 می‌باشد که از بین آنها 41 شرکت به عنوان نمونه آماری به روش حذف سیستماتیک انتخاب شده‌اند.

یافته‌ها: نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد با افزایش اجتناب مالیاتی، سرمایه‌گذاری کمتر از حد افزایش می­یابد. همچنین، با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت‌هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

اصالت / ارزش افزوده علمی: خدامی‌پور و همکاران (Khodamipour et al., 2020) در پژوهش خود به بررسی تأثیر توانایی مدیریتی و اجتناب مالیاتی بر کارایی سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. درصورتی‌که پژوهش حاضر نمونه را به دو گروه متفاوت بر اساس سرمایه‌گذاری بیش از حد و سرمایه‌گذاری کمتر از حد در بازار بورس اوراق بهادار عراق تقسیم نموده که منجر به ارائه نتایج متفاوتی شده است.

چکیده انگلیسی:

Purpose: This study aims to examine the moderating role of managerial ability in the relationship between tax avoidance and investment efficiency among firms listed on the Iraq Stock Exchange.

Research Methodology: To test the hypotheses, the study employs multiple regression models using panel data. The research population includes companies listed on the Iraq Stock Exchange from 2013 to 2022, out of which 41 firms were selected through a systematic elimination method.

Findings: The results indicate that increased tax avoidance leads to higher underinvestment. Moreover, in firms with higher levels of managerial ability, the level of overinvestment tends to decrease in response to increased tax avoidance, thereby improving investment efficiency.

Originality / Value: While Khodamipour et al. (2020) examined the effect of managerial ability and tax avoidance on investment efficiency in the Tehran Stock Exchange, the present study takes a novel approach by classifying the sample into two distinct groups—firms with overinvestment and those with underinvestment—within the context of the Iraq Stock Exchange. This classification leads to differentiated findings that contribute new insights into the role of managerial ability in emerging markets.

 

منابع و مأخذ:

Abdulla, S. M. K., & Ali, H. K. (2022). Determinants of Tax Incentives and the Effect of Corporate Tax Rate on the Foreign Direct Investment; Empirical Analysis of Iraqi Government Tax Policy with Comparison to KRG’s Regulations. Cihan University-Erbil Journal of Humanities and Social Sciences, 6(1), 92-96.
Arabsalehi, M., & Hashemi, M. (2015). The Effect of Managerial Overconfidence on Tax Avoidance. Accounting and Auditing Review, 22(1), 85-104. [In Persian]
Bai, Y., & Wu, M. (2024). Tax reform and investment efficiency: evidence from China's replacement of business tax with VAT. International Journal of Emerging Markets, 19(3), 775-797.
Bekhardi Nasab, V. (2020). The effect of tax avoidance on labor investment considering the moderating role of corporate management and governance ability: A new approach to measuring tax avoidance at the economy level. Economic Journal, 20(9), 95-136. [In Persian]
Blaylock, B. S. (2011). Do managers extract economically significant rents through tax aggressive transactions? SSRN.
Charnes, A., Cooper, W. W., & Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European journal of operational research, 2(6), 429-444.
Chen, T., Xie, L., & Zhang, Y. (2017). How does analysts' forecast quality relate to corporate investment efficiency? Journal of corporate finance, 43, 217-240.
Demerjian, P., Lev, B., & McVay, S. (2012). Quantifying managerial ability: A new measure and validity tests. Management science, 58(7), 1229-1248.
Edwards, A., Schwab, C., & Shevlin, T. (2016). Financial constraints and cash tax savings. The Accounting Review, 91(3), 859-881.
García‐Sánchez, I. M., & García‐Meca, E. (2018). Do talented managers invest more efficiently? The moderating role of corporate governance mechanisms. Corporate Governance: An International Review, 26(4), 238-254.
Gholamali, A., & Fooladi, M. (2022). Investigating the moderating effect of profitability on the relationship between corporate governance and tax avoidance in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Modern research approaches in management and accounting, 6(21), 1315-1332. [In Persian]
Hasan, M. M., Lobo, G. J., & Qiu, B. (2021). Organizational capital, corporate tax avoidance, and firm value. Journal of Corporate Finance, 70, 102050.
Huynh, N., Le, Q. N., & Tran, Q. T. (2024). Firm-level political risk and intellectual capital investment: Does managerial ability matter? International Review of Financial Analysis, 91, 103020.
Khodamipour, A., Rahimi, A., & Forughi, A. (2020). Investigating the Effect of Managerial Ability on Tax Avoidance and Investment Efficiency Relationship. Financial Management Strategy, 8(4), 111-134. [In Persian]
Khurana, I. K., & Moser, W. J. (2013). Institutional shareholders' investment horizons and tax avoidance. The Journal of the American Taxation Association, 35(1), 111-134.
Khurana, I. K., Moser, W. J., & Raman, K. K. (2018). Tax avoidance, managerial ability, and investment efficiency. Abacus, 54(4), 547-575.
Moradi, M., Ghorbani, M., & Oskou, V. (2024). The effect of management ability on the relationship between CEO financial knowledge and unsystematic risk. Advances in Finance and Investment, 5(2), 187-210. [In Persian]
Ngelo, A. A., Permatasari, Y., Harymawan, I., Anridho, N., & Kamarudin, K. A. (2022). Corporate tax avoidance and investment efficiency: evidence from the enforcement of tax amnesty in Indonesia. Economies, 10(10).
Park, J., Ko, C. Y., Jung, H., & Lee, Y. S. (2016). Managerial ability and tax avoidance: evidence from Korea. Asia-Pacific Journal of Accounting & Economics, 23(4), 449-477.
Rahimi, A., & Forughi, A. (2020). Investigating the Impact of Tax Avoidance on Investment Efficiency. Journal of Accounting Knowledge, 11(2), 239-264. [In Persian]
Richardson, S. (2006). Over-investment of free cash flow. Review of accounting studies, 11(2), 159-189.
Saadati, E., Yazdani, S., Khanmohammadi, M., & Gorjizadeh, D. (2023). Future studies the role of factors determining of managers' fraud through the use of the fraud diamond model. Advances in Finance and Investment, 4(2), 114-85. [In Persian]
Sarraf, F., Ali Akbari, M. A., & Azimi, A. (2022). Tax avoidance and investment efficiency with an emphasis on financial statement comparability and product market competition. Modern research approaches in management and accounting, 80, 113-132. [In Persian]
Sheipourian, S., Dehghan Mahmoodi, P., & Minaei, S. (2023). The impact of financial reporting quality, tax avoidance, and debt maturity on investment efficiency. Modern research approaches in management and accounting, 7(24), 1735-1749. [In Persian]
Tahmooresi, Z., Talebnia, Q., Baradaran Hassanzadeh, R., Mousavi, N. A., & Vakilifard, H. (2024). Modeling The Effective variables on investment efficiency: evidence from Tehran Stock Exchange. Journal of Investment Knowledge, 13(51), 361-384. [In Persian]
Ullah, G. W., Luo, J., & Yawson, A. (2024). Managerial ability and supply chain power. Journal of contemporary accounting & economics, 20(2), 100414.
Yadegari, S., Qureishi, S., & Rajaei Zadeh Harandi, E. (2023). The Effect of Internal Control Quality on the Relationship Between Management Ability and Investment Efficiency in Companies Listed on the Tehran Stock Exchange. Modern research approaches in management and accounting, 7(24), 43-60. [In Persian]
Zhang, L., Chen, W., & Peng, L. (2023). The impact of tax enforcement on corporate investment efficiency: evidence from the tax administration information system. Accounting & Finance, 63(2), 1635-1669.

متن کامل:



Journal of Advances in Finance and Investment Volume 6, Issue 2, 2025 pp. 197-223. Paper type: Research paper

 

 

 

Investigating the relationship between tax avoidance and investment efficiency considering managerial ability of companies listed on the Iraq stock exchange

 

Sura Rabah Awad¹, Masood Fooladi², Layth Noaman Hassoon³, Saeid Sharifi⁴, Maryam Farhadi⁵

 

 

Received: 26/10/2024                              Accepted: 11/06/2025

 

Extended Abstract

Introduction

In order to meet the expectations of the owners, managers are forced to invest available and surplus resources in investment opportunities. Investment decisions require a correct analysis of the company's conditions and future market events and investment efficiency will be achieved when the company, on the one hand, acts correctly in selecting investment opportunities (selecting a project with a positive net present value) and on the other hand, invests an optimal amount of resources in that project. Success in investment requires cheap and stable financial resources, which can be provided by domestic financing methods. Paying taxes is one of the factors that reduces a company's internal resources and therefore, to the extent that a company can pay less tax by adopting tax strategies such as tax avoidance, it will have a higher ability to invest from the resulting savings.

Also, success in such a path requires the presence of capable managers at the top of the company's management pyramid. Therefore, management ability can lead to making optimized decisions and guide the company towards its desired goals. Management ability will enable a proper analysis of the company's conditions and market conditions to be made and the best path to financing (for example, tax avoidance) as well as the most optimal investment decisions (investment efficiency) to be formed. Khodamipour et al. (2020) investigated the effect of managerial ability and tax avoidance on investment efficiency in the Tehran Stock Exchange. In their research, they included the efficiency value in the model and tested two hypotheses based on differences in managerial ability. However, the present study divided the sample into two different groups based on overinvestment and underinvestment, which led to different results. Also, despite the research of Khodamipour et al. (2020), the present study tests the relationship between tax avoidance and investment efficiency in two hypotheses before testing the moderating effect of managerial ability.

Literature Review

According to the traditional view, rational managers will engage in tax avoidance practices if the marginal benefit exceeds the marginal cost. Traditional economic theory also suggests that tax avoidance can increase value because it transfers wealth from the government to the corporation and can be reinvested or returned to shareholders. In general, tax avoidance by preventing the outflow of cash resources from within the company to the government causes the accumulation of cash and the improvement of the company's financial resources, which are used as an important support for the company's investments. The resources resulting from tax savings created through tax avoidance are used as a source of low-cost domestic financing and reduce the possibility of underinvestment or loss of investment opportunities.

The investment activity of companies is influenced by the personality traits and scientific and experimental capabilities of managers. According to the efficient contract perspective, smarter managers have a greater ability to predict and plan economic plans and are able to better evaluate the economic returns from these investments. In other words, managers with high ability are able to better convey the true value of the company to investors by reducing information asymmetry. As a result, such companies tend to reduce their financial leverage and consider the internal sources, such as tax avoidance and have greater efficiency from their investments. In addition, based on the hypothesis of the essence of managers' perspective, companies with capable managers will have less deviation from investment. Because managers with greater ability have higher understanding and better economic intelligence and will have a more realistic assessment of the results of investments and therefore will make more effective decisions in investment. If the liquidity from tax avoidance is important in determining the amount of investment, manager skill may have a greater impact on the efficiency of investment from funds from tax avoidance. As a result, it is likely that the direct effect of tax avoidance on investment efficiency is intensified in firms with higher management ability.

Research Methodology

The current research is correlational in nature and applied in terms of purpose, which has used composite data (firm-year) with a retrospective nature. The statistical analysis method of the research is descriptive-correlation, which uses a rationalistic and analogical approach to analyze the findings and multiple regression models to test the hypotheses. The sample of this study includes 41 companies admitted to the Iraqi Stock Exchange during the years 2013 to 2022.

Results

The results of this study show that with the increase of tax avoidance, the investment will increase less than the limit. Also, with the increase of tax avoidance, in companies with higher management ability, over-investment decreases and as a result, investment efficiency increases. The results can be interpreted based on the perspective of efficient contracts, that capable managers have more ability to accurately predict and schedule the risk and return of economic plans. Such managers, due to their greater mastery of the company's environment and its activities, are more skilled in using legal loopholes to pay less tax and save the resulting financial resources for future activities. Therefore, by using their talent and ability, they can prevent excessive investment of financial resources and increase the efficiency of investment.

Discussion and Conclusion

Khodamipour et al. (2020) investigated the effect of managerial ability and tax avoidance on investment efficiency in Tehran Stock Exchange. In their research, they put the efficiency value in the model and tested two hypotheses based on the difference in managerial ability. While the present study divided the sample into two different groups based on over-investment and under-investment, which led to different results. Also, despite Khodamipour et al. (2020), the current research tests the relationship between tax avoidance and investment efficiency in two hypotheses before testing the moderating effect of managerial ability. In addition, tax avoidance depends on factors such as economy, politics and culture of each country. Therefore, the current study in Iraq may have different results. Despite the many commonalities that unite the countries of Iran and Iraq, relatively large differences can be seen in the social, economic, political and legal structures and the ruling system of the two countries, which seems to have its roots in the very different conditions and circumstances governing them in the present and past. Other factors such as the different historical background of the governments of the two countries, different previous political situation and many other structural differences in the two countries have also been effective.

Conflict of Interest

The authors of this article declared no conflict of interest regarding the authorship or publication of this article.

Keywords: Investment Efficiency, Managerial Ability, Tax Avoidance.

 

JEL Classification: M4, M41.

 

پیشرفت‌های مالی و سرمایه‌گذاری

سال ششم، تابستان 1404 - شماره 2

صفحات 223-197

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی ارتباط بین اجتناب مالیاتی و کارایی سرمایه‌گذاری با درنظرگرفتن توانایی مدیریتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق

 

سری رباح عواد⁶، مسعود فولادی⁷، ليث نعمان حسون⁸، سعید شریفی⁹، مریم فرهادی¹⁰

 

تاریخ دریافت: 05/08/1403                                         تاریخ پذیرش: 21/03/1404

 

چکیده 

هدف: هدف مقاله حاضر بررسی نقش تعدیلگر توانایی مدیریت بر رابطه بین اجتناب مالیاتی و کارایی سرمایه­گذاری در شرکت‌های پذیرفته شده در بازار بورس اوراق بهادار عراق است. 

روش‌شناسی پژوهش: در پژوهش حاضر از مدل­های رگرسیون چندگانه با استفاده از داده‌های ترکیبی برای آزمون فرضیات استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار عراق طی سال‌های 2013 تا 2022 می‌باشد که از بین آنها 41 شرکت به عنوان نمونه آماری به روش حذف سیستماتیک انتخاب شده‌اند.

یافته‌ها: نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد با افزایش اجتناب مالیاتی، سرمایه‌گذاری کمتر از حد افزایش می­یابد. همچنین، با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت‌هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

اصالت / ارزش افزوده علمی: خدامی‌پور و همکاران (Khodamipour et al., 2020) در پژوهش خود به بررسی تأثیر توانایی مدیریتی و اجتناب مالیاتی بر کارایی سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. درصورتی‌که پژوهش حاضر نمونه را به دو گروه متفاوت بر اساس سرمایه‌گذاری بیش از حد و سرمایه‌گذاری کمتر از حد در بازار بورس اوراق بهادار عراق تقسیم نموده که منجر به ارائه نتایج متفاوتی شده است.

 

کلیدواژه‌ها: اجتناب مالیاتی، توانایی مدیریتی، کارایی سرمایه‌گذاری.

طبقه‌بندی موضوعی: M4, M41.

 

1- مقدمه

مدیران برای‌آنکه انتظارات مالکان را برآورده نمایند، ناچار به سرمایه­گذاری منابع در اختیار و مازاد، در فرصت­های سرمایه­گذاری هستند. تصمیمات سرمایه­گذاری نیاز به تحلیل صحیح شرایط شرکت و رویدادهای آتی بازار داشته و کارایی سرمایه­گذاری زمانی تحقق خواهد یافت که شرکت از یک سو در انتخاب فرصت­های سرمایه­گذاری به‌درستی عمل نموده (انتخاب پروژه باارزش خالص فعلی مثبت) و از سویی دیگر، مقدار بهینه­ای از منابع را در آن پروژه سرمایه­گذاری نمایند. موفقیت در سرمایه­گذاری نیازمند منابع مالی ارزان­قیمت و پایدار است که منابع تضمین شده از روش­های تأمین مالی داخلی می­تواند از این نوع باشد. پرداخت مالیات از عوامل کاهنده منابع داخلی شرکت است و بنابراین به هر میزان شرکت بتواند با اتخاذ استراتژی­های مالیاتی مانند اجتناب مالیاتی، مالیات کمتری را پرداخت نماید، از محل صرفه­جویی حاصل از آن توان بالاتری برای سرمایه­گذاری خواهد داشت. همچنین موفقیت در چنین مسیری نیازمند وجود مدیرانی توانمند در رأس هرم مدیریتی شرکت است؛ لذا توانایی مدیریت می­تواند موجب اتخاذ تصمیمات بهینه شده و شرکت را به‌سوی اهداف موردنظر رهنمون نماید. توانایی مدیریت این امکان را ایجاد خواهد نمود تا تجزیه‌وتحلیل درستی از شرایط شرکت و شرایط بازار صورت پذیرفته و بهترین مسیر در تأمین مالی (به‌عنوان نمونه اجتناب مالیاتی) و همچنین بهینه­ترین تصمیمات سرمایه­گذاری (کارایی سرمایه­گذاری) شکل گیرد.

خدامی‌پور و همکاران (Khodamipour et al., 2020) در پژوهش خود به بررسی تأثیر توانایی مدیریتی و اجتناب مالیاتی بر کارایی سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. آنها در پژوهش خود مقدار کارایی را در مدل قرار دادند و دو فرضیه براساس تفاوت در توان مدیریتی آزمون نمودند. در صورتی که پژوهش حاضر نمونه را به دو گروه متفاوت براساس سرمایه‌گذاری بیش از حد و سرمایه‌گذاری کمتر از حد تقسیم نموده که منجر به ارائه نتایج متفاوتی شده است. همچنین، علی‌رغم پژوهش خدامی پور و همکاران (Khodamipour et al., 2020)، پژوهش حاضر قبل از آزمون اثر تعدیلی توان مدیریتی، رابطه بین اجتناب مالیاتی و کارایی سرمایه‌گذاری را در دو فرضیه آزمون می‌نماید.

از سوی دیگر، ازآنجاکه اجتناب از مالیات به عواملی همچون فرهنگ، اقتصاد و سیاست هر کشور وابسته است، پژوهش حاضر در کشور عراق می‌تواند به نتایج متفاوتی منجر شود. باوجود اشتراکات زیادی که کشورهای ایران و عراق را به یکدیگر نزدیک می‌کند، تفاوت‌های قابل‌توجهی در ساختارهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حقوقی این دو کشور مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد این تفاوت‌ها ناشی از شرایط و مقتضیات کاملاً متفاوت حاکم بر هر دو کشور درگذشته و حال باشد. عواملی چون پیشینه تاریخی متفاوت حکومت‌ها، وضعیت سیاسی پیشین و بسیاری از تفاوت‌های ساختاری دیگر نیز بر این تفاوت‌ها تأثیرگذار بوده‌اند.

سال­ها جنگ و ناامنی در کشور عراق باعث به‌وجودآمدن ویرانی­های زیاد و توقف بخش­های مختلف اقتصادی شده است. این موضوع موجب شد تا در سال­های اخیر با تغییر محیط سیاسی و ایجاد ثبات نسبی در این کشور، فعالیت­های عمرانی و اقتصادی شتاب گرفته و شرکت­ها با فرصت­های سرمایه­گذاری زیادی روبرو شوند. علی‌رغم بازار کار بزرگی که برای شرکت­ها ایجاد شده است، محدودیت منابع باعث شده تا انتخاب فرصت­های سرمایه­گذاری با حساسیت بیشتری دنبال و شرکت­ها تلاش نمایند از منابع در اختیار به بهترین شکل ممکن استفاده و در پروژه­هایی سرمایه­گذاری نمایند که بالاترین بازده را برای ایشان به دنبال داشته باشد. در چنین شرایطی مفهوم کارایی سرمایه­گذاری و آگاهی شرکت­ها و سایر ذی‌نفعان از عوامل مؤثر بر کارایی سرمایه­گذاری در کشور عراق از اهمیت و ضرورت بسیار زیادی برخوردار شده است.

 

2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش

بر اساس دیدگاه سنتی، مدیران منطقی در صورتی که منافع نهایی از هزینه نهایی فراتر رود، اقدام به شیوه­های اجتناب از مالیات می­کنند (Khurana and Moser, 2013). اجتناب مالیاتی می‌تواند راهکار مناسبی برای شرکتی باشد که به دنبال منابع مالی جایگزین برای بدهی و سهام است (Edwards et al., 2016). تئوری سنتی اقتصادی پیشنهاد می‌کند که عمل اجتناب از مالیات می‌تواند باعث افزایش ارزش شود، زیرا ثروت را از دولت به شرکت منتقل می‌کند که می‌تواند دوباره سرمایه‌گذاری شده یا به سهامداران بازگردانده شود (Hasan et al., 2021). اجتناب مالیاتی به شرکت این امکان را می‌دهد که توان بیشتری برای حفظ نقدینگی جهت سرمایه‌گذاری داشته باشد، زیرا جریان‌های نقدی حاصل از اجتناب مالیاتی می‌تواند یک منبع مهمی برای سرمایه‌گذاری باشد (Edwards et al., 2016). به عبارت دیگر، اجتناب مالیاتی به واسطه پیشگیری از خروج منابع نقدی از داخل شرکت به دولت باعث انباشت وجوه نقد و بهبود منابع مالی شرکت می­شود که این منابع به عنوان پشتوانه مهمی جهت سرمایه­گذاری­های شرکت مورد استفاده قرار می­گیرد. منابع حاصله از صرفه جویی مالیاتی که از طریق اجتناب مالیاتی ایجاد شده است به عنوان یک منبع تأمین مالی داخلی و کم هزینه مورد استفاده قرار گرفته و امکان کم سرمایه­گذاری و یا از دست دادن فرصت سرمایه­گذاری را کاهش می­دهد. انتظار بر این است که اجتناب مالیاتی با ذخیره منابع نقدی در شرکت باعث ایجاد توان مالی بیشتر جهت شرکت­ها و در نهایت افزایش کارایی سرمایه­گذاری شود.

بنابراین، اولین فرضیه اصلی پژوهش حاضر به این صورت است: با افزایش اجتناب مالیاتی، کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

باتوجه‌به اینکه زمانی کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد که شرکت‌های دارای سرمایه‌گذاری بیش از حد، سرمایه‌گذاری خود را کاهش و یا شرکت­های دارای سرمایه‌گذاری کمتر از حد، سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهند، لذا می‌توان اولین فرضیه را به دو فرضیه قابل‌آزمون تفکیک کرد:

·       فرضیه اول: با افزایش اجتناب مالیاتی، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

·       فرضیه دوم: با افزایش اجتناب مالیاتی، سرمایه‌گذاری کمتر از حد، افزایش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

 

فعالیت سرمایه­گذاری شرکت­ها تحت تأثیر ویژگی­های شخصیتی و توانمندی‌های علمی و تجربی مدیران قرار می‌گیرد (Chen et al., 2017). لذا، مرادی و همکاران (Moradi et al., 2024) براساس یافته‌های پژوهش خود پیشنهاد می‌کنند که در تصمیمهای جایگزینی مدیرعامل بنگاه اقتصادی، خصوصیات و قابلیتهای شخصی مدیران مورد بررسی قرار گیرد. براساس دیدگاه قراردادهای کارا، مدیران باهوش‌تر قابلیت بیشتری برای پیش‌بینی و برنامه‌ریزی طرح‌های اقتصادی دارند و قادرند بازدهی اقتصادی حاصل از این سرمایه‌گذاری‌ها را بهتر ارزیابی کنند. هرچه توانایی آن‌ها بیشتر باشد، انتظار می‌رود پیش‌بینی آنها از ریسک و بازده مرتبط با این طرح‌ها دقیق‌تر باشد (Demerjian et al., 2012). مدیران توانمند از توانایی انجام قضاوت‌های صحیح و پیش‌بینی‌های دقیق‌تر برخوردارند و می‌توانند اطلاعات را به شکلی کارآمدتر ترکیب کنند تا گزارش‌های باکیفیت‌تری ارائه دهند (Ullah et al., 2024). یک بنگاه اقتصادی که توسط مدیران توانمند اداره می‌شود، معمولاً با عدم‌تقارن اطلاعاتی کمتری مواجه است و سرمایه‌گذاران ارزش این‌گونه شرکت‌ها را بهتر درک می‌کنند. به بیان دیگر، مدیران با توانایی بالا قادر هستند از طریق کاهش عدم‌تقارن اطلاعات، ارزش واقعی شرکت را بهتر به سرمایه‌گذاران القا کنند. در نتیجه، این‌گونه شرکت‌ها تمایل دارند از اهرم مالی خود بکاهند و هنگام تأمین مالی، به منابع داخلی، مثل اجتناب مالیاتی، روی بیاورند و بهره‌وری بیشتری از سرمایه‌گذاری‌های خود داشته باشند.

همچنین بر اساس فرضیه دیدگاه جوهره مدیران، شرکت‌های دارای مدیران توانمند، انحراف از سرمایه‌گذاری کمتری خواهند داشت. اعتقاد دیدگاه جوهره مدیران بر این است که مدیران با توانایی بیشتر، قدرت درک بالاتر و هوش اقتصادی بهتری داشته و ارزیابی واقعی­تری از نتایج سرمایه‌گذاری­ها خواهند داشت و بنابراین در سرمایه­گذاری، تصمیمات کاراتری اخذ خواهند نمود (Huynh et al., 2024).

گارسیا - سانچز و گارسیا - مکا (García‐Sánchez and García‐Meca, 2018) به این نتیجه رسیده‌اند که توانایی مدیریتی نقشی کلیدی در بهبود کارایی سرمایه‌گذاری ایفا می‌کند و به کاهش بیش یا کم سرمایه‌گذاری کمک می‌نماید. در صورتی که نقدینگی حاصل از اجتناب مالیاتی در تعیین میزان سرمایه‌گذاری حائز اهمیت باشد، مهارت مدیر می‌تواند تأثیر بیشتری بر کارایی سرمایه‌گذاری حاصل از وجوه ناشی از اجتناب مالیاتی داشته باشد (Khodamipour et al., 2020). در این راستا پارک و همکاران (Park et al., 2016) به این نتیجه رسیدند که در حضور مدیریت توانمند، رابطه منفی میان اجتناب مالیاتی و ارزش شرکت تضعیف می‌شود. گارسیا - سانچز و گارسیا - مکا (García‐Sánchez and García‐Meca, 2018) دریافتند که شرکت‌هایی با توانایی مدیریتی بالا میزان بیشتری از کارایی سرمایه‌گذاری را به نمایش می‌گذارند. در نتیجه احتمال اینکه در شرکت­هایی با توانایی مدیریت بالاتر، تأثیر مستقیم اجتناب مالیاتی بر کارایی سرمایه­گذاری تشدید شود، وجود دارد.

بنابراین، دومین فرضیه اصلی پژوهش حاضر به این صورت است: با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت‌هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

باتوجه‌به اینکه زمانی کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد که شرکت‌های دارای سرمایه‌گذاری بیش از حد، سرمایه‌گذاری خود را کاهش و یا شرکت­های دارای سرمایه‌گذاری کمتر از حد، سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهند، لذا می‌توان دومین فرضیه را به دو فرضیه قابل‌آزمون تفکیک کرد:

·       فرضیه سوم: با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت­هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

·       فرضیه چهارم: با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت­هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، سرمایه‌گذاری کمتر از حد، افزایش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

 

بای و وو (Bai and Wu, 2024)، در پژوهشی به بررسی رابطه اصلاحات مالیاتی و کارایی سرمایه­گذاری: شواهدی از جایگزینی مالیات بر تجارت در چین با مالیات بر ارزش افزوده پرداختند. این مطالعه از داده‌های شرکت­های چینی در دوره زمانی 2010 تا 2018 بهره­گیری نموده است. پژوهشگران دریافتند که اصلاحات مالیاتی چین باعث بهبود کارایی سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کم سرمایه‌گذاری، افزایش نقدینگی و کاهش سطح اتکا به تأمین مالی خارجی شده است. همچنین یافته­های پژوهش نشان داد که اصلاحات مالیاتی تأثیر بیشتری بر کارایی سرمایه­گذاری در شرکت­هایی با نقدینگی کمتر و اتکا به تأمین مالی خارجی بالاتر داشت. همچنین تأثیر آن در شرکت‌های غیردولتی و کوچک بیشتر بود.

سعادتی و همکاران (Saadati et al., 2023)، در پژوهشی از پرسش‌نامه طیف لیکرتی که شامل 74 جملة خبری بود، استفاده نمودند. آنها به جای مدل سه ضلعی تقلب، یک مدل چهار ضلعی که در بردارنده یک ضلع اضافی به نام توانایی است را استفاده نمودند. همچنین، برای آزمون فرضیه‌ها از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی و نرم افزار اسمارت پی‌ال‌اس¹¹ استفاده نمودند. آنها دریافتند که ضلع توانایی مدیران به عنوان یکی از چهار ضلع بر تقلب مدیران از طریق مهندسی اجتماعی، سوءاستفاده از منابع و مدیریت سود با هدف فرصت طلبانه تأثیر دارد.

ژانگ و همکاران (Zhang et al., 2023)، در پژوهشی تأثیر اجرای مالیات بر کارایی سرمایه‌گذاری شرکت را موردبررسی قرار دادند. در این مطالعه کمی، شرکت‌هایی که در بورس اوراق بهادار چین در سال‌های 2017 الی 2021 فعال بوده­اند، به‌عنوان جامعه و نمونه‌های پژوهش استفاده شدند. این مطالعه نشان داد که اجرای قوی‌تر مالیاتی پس از اصلاح سیستم اطلاعات اداره مالیات، کارایی سرمایه‌گذاری شرکت‌ها را با کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری بیش از حد بهبود می‌بخشد. این اثر تحت فشار مالی بیشتر دولت محلی، محیط‌های اطلاعاتی خارجی ضعیف‌تر، حاکمیت شرکتی خارجی ضعیف‌تر و انگیزه اجتناب از مالیات قوی‌تر است.

 نگلو و همکاران (Ngelo et al., 2022)، پژوهشی مشاهداتی به تعداد 2064 شرکت - سال شرکت­های پذیرفته شده در بورس اندونزی را از 2010 تا 2019 مورد تحلیل قرار دادند. نتایج پژوهش بیانگر وجود یک رابطه مثبت بین اجتناب مالیاتی و کارایی سرمایه­گذاری بوده است. 

عبدالله و علی (Abdulla and Ali, 2022)، در پژوهشی بهعوامل تعیین‌کننده مشوق‌های مالیاتی و تأثیر نرخ مالیات شرکت‌ها بر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی پرداختند. هدف پژوهش تحلیل چگونگی تأثیر نرخ مالیات شرکتی عراق بر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و مطالعه مقایسه بین سیاست‌های مالیاتی عراق و اقلیم کردستان بوده و داده­ها، مشاهدات سالانه نرخ مالیات عراق بوده که درصد خالص سود و درصد خالص از تولید ناخالص داخلی در دوره زمانی 2005 تا 2019 استفاده شده است. نتایج یافته‌ها نشان می‌دهد که نرخ مالیات و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با یکدیگر ادغام شده و رابطه بلندمدتی دارند. به ویژه، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی تحت تأثیر تغییرات نرخ مالیات است، در حالی که نوسان در تعداد مشوق­های مالیاتی تأثیری بر نرخ مالیات ندارد.

خورانا و همکاران (Khurana et al., 2018)، به بررسی اجتناب مالیاتی، توانایی مدیریتی و کارایی سرمایه­گذاری پرداختند. بدین منظور مشاهداتی به تعداد 17742 سال - شرکت از شرکت­های آمریکایی در بین دوره زمانی 1994 تا 2015 گردآوری و با استفاده از روش رگرسیون چندگانه به آزمون فرضیه­های پژوهش پرداخته شده است. یافته­های پژوهش نشان داده که با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت‌‌هایی با توانایی مدیریتی بالا (کم)، کارایی سرمایه‌گذاری را افزایش (کاهش) می­یابد. تجزیه‌وتحلیل تکمیلی همچنین نشان داده است که با افزایش اجتناب مالیاتی، حاکمیت شرکتی قوی (ضعیف) کارایی سرمایه‌گذاری را افزایش (کاهش) می­دهد.

طهمورثی و همکاران (Tahmooresi et al., 2024) در پژوهشی به مدل‌سازی متغیرهای اثرگذار بر کارایی سرمایه‌گذاری: شواهدی از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. پژوهشگران، با مطالعه پژوهش‌های پیشین در زمینه کارایی سرمایه‌گذاری، 17 متغیر اثرگذار بر کارایی سرمایه‌گذاری به‌منظور ارائه مدل بهینه سرمایه‌گذاری انتخاب و یک مدل بهینه کارایی سرمایه‌گذاری بر مبنای جریان وجه نقد ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری برآورد نموده­اند. جامعه آماری پژوهش شامل 129 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار طی سال‌های 1386 تا 1396 بوده است. در نهایت، مدل تهیه شده با 11 متغیر اندازه شرکت، اهرم مالی، سن شرکت، کیوتوبین، رشد فروش، بازده دارایی‌ها، نسبت سود عملیاتی به کل دارایی‌ها، نسبت جریان نقد عملیاتی به کل دارایی‌ها، نقدشوندگی سهام، انحراف معیار جریان‌های نقد عملیاتی و نسبت نقدی به دلیل معناداری بر میزان وجه نقد صرف شده در فعالیت‌های سرمایه‌گذاری ارائه شده است. نتایج این پژوهش ارائه مدلی به‌منظور اندازه‌گیری کارایی سرمایه‌گذاری به‌منظور تصمیم‌گیری دررابطه‌با سرمایه­گذاری است. گرچه آنها، تأثیر اجتناب مالیاتی و توانایی مدیران بر کارایی سرمایه‌گذاری را بررسی نکرده‌اند.

شیپوریان و همکاران (Sheipourian et al., 2023)، به بررسی تأثیر کیفیت گزارشگری مالی، اجتناب مالیاتی، سررسید بدهی بر کارایی سرمایه­گذاری پرداختند. بدین منظور در بازۀ زمانی 1394 الی 1400، مشاهداتی از 122 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران گردآوری شده و با استفاده از روش‌های آمار توصیفی و الگوی داده‌های تابلویی مورد آزمون و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته‌اند. نتایج حاصل از فرضیه نشان داد: کیفیت گزارشگری مالی، اجتناب مالیاتی و سررسید بدهی بر کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر مستقیم دارد.

یادگاری و همکاران (Yadegari et al., 2023)، در مطالعه‌ای به بررسی تأثیر کیفیت کنترل داخلی بر رابطه بین توانایی مدیریت و کارایی سرمایه‌گذاری در شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. برای دستیابی به این هدف، از نمونه‌ای شامل 140 شرکت پذیرفته‌شده در بورس تهران در دوره 1393 تا 1400 انتخاب گردید. برای آزمون فرضیه‌ها از مدل رگرسیون چندمتغیره با داده‌های ترکیبی استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که توانایی مدیریت تأثیر مثبت و معناداری بر کارایی سرمایه‌گذاری دارد، به‌عبارتی، افزایش توانایی مدیریت باعث افزایش کارایی سرمایه‌گذاری می‌شود؛ همچنین، نتایج نشان داد که کیفیت کنترل داخلی رابطه بین توانایی مدیریت و کارایی سرمایه‌گذاری را تقویت می‌کند.

صراف و همکاران (Sarraf et al., 2022)، در مطالعه‌ای به بررسی تأثیر اجتناب مالیاتی بر کارایی سرمایه‌گذاری با تأکید بر مقایسه‌پذیری صورت‌های مالی و رقابت در بازار محصول پرداختند. این پژوهش با استفاده از نمونه‌ای شامل 123 شرکت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سال‌های 1389 تا 1398 و با روش رگرسیون حداقل مربعات تعمیم‌یافته انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که اجتناب مالیاتی می‌تواند به افزایش انحراف از سطح مورد انتظار سرمایه‌گذاری و ناکارآمدی آن منجر شود. همچنین، در صورت دخالت مقایسه‌پذیری صورت‌های مالی و رقابت در بازار محصول، این رابطه تعدیل می‌گردد، به‌طوریکه مقایسه‌پذیری صورت‌های مالی این رابطه را تضعیف می‌کند و رقابت در بازار محصول آن را تقویت می‌نماید.

خدامی­پور و همکاران (Khodamipour et al., 2020)، در مطالعه‌ای به بررسی تأثیر توانایی مدیریتی بر رابطه بین اجتناب مالیاتی و کارایی سرمایه‌گذاری پرداخته­اند. با اعمال محدودیت‌های خاص در انتخاب نمونه‌های آماری، 152 شرکت از میان شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار بین سال‌های 1387 تا 1396 انتخاب و فرضیه‌ها با استفاده از داده‌های تابلویی مورد آزمون قرار گرفتند. یافته‌های به دست آمده از آزمون فرضیه‌ها نشان می‌دهد که برخلاف انتظار، افزایش اجتناب مالیاتی در سطح توانایی مدیریتی پایین، به کاهش کارایی سرمایه‌گذاری منجر نمی‌شود، در حالی که در سطح توانایی مدیریتی بالا انتظار مبنی بر تأثیر مثبت اجتناب مالیاتی بر کارایی سرمایه‌گذاری همچنان معتبر است.

بخردی نسب (Bekhardi Nasab, 2020)، تأثیر اجتناب مالیاتی بر سرمایه‌گذاری کارا با درنظرگرفتن تأثیر توانایی مدیریت و راهبری شرکتی بررسی کرده‌اند. جامعه آماری این پژوهش شامل شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده که پس از حذف هدفمند، 85 شرکت در بازه زمانی سال‌های 1391 تا 1397 به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. شواهد نشان داد که مدیران با توانایی بالا در صورت اجتناب از پرداخت مالیات، اثر مستقیمی بر کارایی سرمایه‌گذاری ندارند. در شرکت‌هایی با توانایی‌های مدیریتی ضعیف، افزایش اجتناب مالیاتی به کاهش کارایی سرمایه‌گذاری نمی‌انجامد، درحالی‌که در شرکت‌های با توان مدیریتی بالا، افزایش اجتناب مالیاتی به بهبود کارایی سرمایه‌گذاری منجر می‌شود. علاوه بر این، نتایج حاکی از آن است که در شرکت‌هایی با راهبری ضعیف، افزایش اجتناب مالیاتی به کاهش کارایی سرمایه‌گذاری نمی‌انجامد و در شرکت‌هایی با راهبری خوب، این افزایش تأثیری بر بهبود کارایی سرمایه‌گذاری ندارد.

رحیمی و فروغی (Rahimi and Forughi, 2020)، در مطالعه‌ای به بررسی تأثیر اجتناب از پرداخت مالیات بر کارایی سرمایه‌گذاری پرداخته­اند. این پژوهش از نمونه آماری شامل 152 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1387 تا 1396 استفاده کرده است. برای آزمون فرضیه‌ها از روش رگرسیون حداقل مربعات معمولی برای داده‌های ترکیبی بهره گرفته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که افزایش اجتناب از پرداخت مالیات موجب کاهش کارایی سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها می‌شود و پیشنهاد می‌شود که در تجزیه‌وتحلیل این رابطه، عواملی مانند توانایی مدیریتی مورد توجه قرار گیرند.

باتوجه‌به مبانی نظری و پیشینه مطرح شده، این فرضیه‌ها ارائه می‌شود:

فرضیه اول: با افزایش اجتناب مالیاتی، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

فرضیه دوم: با افزایش اجتناب مالیاتی، سرمایه‌گذاری کمتر از حد، افزایش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

فرضیه سوم: با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت­هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

فرضیه چهارم: با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت­هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، سرمایه‌گذاری کمتر از حد، افزایش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

 

3- روش‌شناسی پژوهش

مطالعه حاضر به بررسی رابطه میان چندین متغیر پرداخته و بنابراین نوعی تحقیق توصیفی - همبستگی است. به دلیل کاربرد آن در فرایند تصمیم‌گیری، به‌عنوان یک تحقیق کاربردی نیز تلقی می‌شود. علاوه بر این، داده‌های مورداستفاده در این پژوهش اسنادی هستند و از نظر زمان اجرا، پس‌رویدادی دسته‌بندی می‌شود.

مبانی نظری پژوهش، از طریق مطالعه کتب و مقاله‌های معتبر لاتین داخلی و خارجی، پایان‌نامه‌ها و پایگاه‌های اطلاعاتی و سایت‌های اینترنتی جمع‌آوری‌شده است. همچنین برای آزمون فرضیه‌ها که از داده­هایی ترکیبی (سال - شرکت) با ماهیت گذشته­نگر استفاده خواهد نمود و داده‌های موردنیاز با مراجعه به وبگاه مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی وابسته به سازمان بورس اوراق بهادار عراق گردآوری شده است. جامعه موردمطالعه شامل تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق طی سال‌های 2013 تا 2022 می‌باشد، از بین این شرکت‌ها، 41 شرکت به‌عنوان نمونه آماری به روش حذف سیستماتیک و باتوجه‌به این شرایط انتخاب شده است: شرکت قبل از سال 2013 در بازار بورس اوراق بهادار عراق پذیرفته شده باشند و نام آنها تا پایان سال 2022 از فهرست شرکت­های یادشده حذف نشده باشد. به‌منظور همگنی اطلاعات، شرکت‌ها نباید از نوع بانک، مؤسسات مالی و اعتباری، بیمه یا لیزینگ باشند. برای قابل‌مقایسه بودن اطلاعات، پایان سال مالی شرکت‌ها باید همزمان با پایان سال تقویمی باشد و در طول دوره پژوهش سال مالی تغییر نکند. همچنین، اطلاعات مربوط به متغیرهای انتخاب شده در این پژوهش باید در دسترس باشد.

متغیرهای این پژوهش شامل متغیرهای وابسته، مستقل، تعدیلگر و کنترلی است که در ادامه به توصیف آن‌ها پرداخته می‌شود.

متغیرهای وابسته مطالعه حاضر سرمایه‌گذاری بیش از حد و سرمایه‌گذاری کمتر از حد می­باشند. برای محاسبه سرمایه‌گذاری بیش از حد و سرمایه‌گذاری کمتر از حد، از مدل ارائه شده توسط ریچاردسون (Richardson, 2006) و بلایلوک (Blaylock, 2011) استفاده می‌شود. مدل (1) به روش حداقل مربعات معمولی برازش شده و مقدار پسماند مدل نشان دهنده کارایی یا ناکارآیی سرمایه‌گذاری می‌باشد. در این روش سرمایه‌گذاری بیش از حد و سرمایه‌گذاری کمتر از حد از مقایسه مخارج سرمایه‌گذاری واقعی یک شرکت با سطح سرمایه‌گذاری پیش بینی شده آن اندازه گیری می‌شود. به عبارت دیگر هرچه مقدار قدر مطلق پسماند مدل بالاتر باشد، نشان دهنده بالاتر بودن ناکارآیی سرمایه‌گذاری می‌باشد. حال آنکه، مقادیر مثبت پسماند نشان دهنده سرمایه‌گذاری بیش از حد و مقادیر منفی پسماند نشان دهنده سرمایه‌گذاری کمتر از حد می‌باشد.

 

 

که در مدل (1):

: نسبت سرمایه‌گذاری‌ها به ارزش دفتری کل دارایی‌های ابتدای دوره شرکت i در سال t، سرمایه‌گذاری برابر است با مخارج سرمایه‌ای به‌اضافه وجوه پرداختنی بابت خرید دارایی‌ها به‌اضافه هزینه‌های تحقیق و توسعه منهای وجوه حاصل از فروش دارایی‌های ثابت مشهود به اضافه هزینه استهلاک.

: نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام شرکت i در سال t-1

: نسبت سود خالص به کل دارایی‌های شرکت i در سال t-1

: نسبت وجه نقد به کل دارایی‌های ابتدای دوره شرکت i در سال t-1

: سن شرکت i در سال t-1 (تعداد سال‌های فعالیت شرکت در بورس اوراق بهادار)

: نسبت بدهی‌های بلندمدت به کل دارایی‌های ابتدای دوره شرکت i در سال t-1

: لگاریتم طبیعی ارزش دفتری کل دارایی‌های شرکت i در سال t-1

: نسبت سرمایه‌گذاری به ارزش دفتری کل دارایی‌های ابتدای دوره شرکت i در سال t-1

: اثرات ثابت سال

: اثرات ثابت صنعت

: پسماند مدل (1) می‌باشد که مقادیر مثبت آن نشان دهنده سرمایه‌گذاری بیش از حد و مقادیر منفی آن نشان دهنده سرمایه‌گذاری کمتر از حد می­باشد.

پژوهش دارای یک متغیر مستقل به این صورت است: برای اندازه‌گیری اجتناب مالیاتی از نرخ مؤثر مالیاتی استفاده خواهد شد.

 نرخ مؤثر مالیاتی شرکت i در سال t از تقسیم مالیات نقدی پرداختی بر سود قبل از کسر مالیات شرکت i در سال t به دست می­آید (Gholamali and Fooladi, 2022). باتوجه‌به اینکه هر چه نرخ مؤثر مالیاتی کمتر باشد، اجتناب از مالیات بیشتر است، نسبت بالا را در منفی یک ضرب می‌کنیم تا اجتناب مالیاتی به دست آید (Arabsalehi and Hashemi, 2015).

در این پژوهش برای محاسبه توانایی مدیران به عنوان متغیر تعدیلگر، به پیروی از خورانا و همکاران (Khurana et al., 2018) از مدل دمرجیان و همکاران (Demerjian et al., 2012) استفاده شده است. برآورد توانایی مدیریت در این پژوهش شامل یک فرایند دو مرحله‌ای می‌باشد که با برآورد کل بازده شرکت با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها¹² شروع می‌شود. روش تحلیل پوششی داده‌ها مبتنی بر برنامه­ریزی خطی است که هدف اصلی آن مقایسه و ارزیابی کارایی تعدادی از واحدهای تصمیم­گیرنده مشابه است که از مقدار ورودی­‌های مصرفی و خروجی­های تولیدی استفاده می­کند. هر واحد تصمیم‌گیرنده، اطلاعات ورودی مشخص را به اطلاعات خروجی مشخص تبدیل می‌کند. در مدل مذکور هر شرکت به‌عنوان یک واحد تصمیم‌گیرنده عمل می‌کند. دمرجیان و همکاران (Demerjian et al., 2012) کارایی مدیریتی را به عنوان نسبت خروجی، اندازه‌گیری شده توسط درآمد، به ورودی، اندازه گیری شده توسط خالص دارایی­ها، ماشین آلات و تجهیزات، خالص اجاره‌های عملیاتی، خالص مخارج تحقیق و توسعه، سرقفلی، دارایی‌های نامشهود، بهای تمام شده و هزینه‌های اداری، عمومی و فروش محاسبه می­کند.

در روش تحلیل پوششی داده­ها از مدل پایه‌ای چارنز و همکاران (Charnes et al., 1978) به شرح رابطه (1) استفاده می‌شود.

مدل (1)

رابطه (1)

رابطه (1) کارایی نسبی شرکت‌ها را با تقسیم خروجی وزن‌دار به ورودی وزن‌دار محاسبه می‌کند که در رابطه (1): : کارایی نسبی شرکت است که مقدار آن بین صفر و یک است. : مجموعه‌ای از شرکت‌های قابل‌مقایسه مربوط به یک صنعت خاص است. : تعداد شرکت‌های موجود در نمونه در هر صنعت یا واحد تصمیم‌گیرنده خواهد بود. : مقدار ورودی j  برای شرکت kام (j=1,2,……... m). : مقدار خروجی iام برای شرکت kام (i=1,2,…….s). : وزن مجهول ورودی jام. : وزن مجهول خروجی iام خواهد بود. s: تعداد ورودی‌های iام. m: تعداد خروجی‌های jام. حال برای محاسبه کارایی از رابطه (2) استفاده می‌شود. که در رابطه (2): : کل درآمد حاصل از فروش شرکت به‌عنوان خروجی : بهای تمام‌شده کالای فروش رفته شرکت (نماینده عوامل مورداستفاده در تولید) : هزینه‌های عمومی، اداری و فروش شرکت : دارایی‌های ثابت مشهود : سایر دارایی‌ها است. پس از اندازه‌گیری کارایی شرکت برای تعدیل کارایی شرکت و خنثی‌کردن سایر عوامل که بر تلاش مدیر اثرگذار است، جهت محاسبه توانایی مدیریتی از مدل (2) استفاده می‌شود. رابطه (2)   که در مدل (2): : کارایی شرکت i در سال t : اندازه شرکت (لگاریتم طبیعی کل دارایی­ها) i در سال t : سهم بازار (سهم درآمد فروش شرکت از صنعت که برابر است با نسبت درآمد فروش شرکت به درآمد فروش صنعت) شرکت i در سال t : جریان نقد آزاد شرکت i در سال t که از رابطه­ (3) محاسبه می­شود.  مدل (2)   که در رابطه­ (3): : جریان نقد آزاد : سود قبل از کسر هزینه استهلاک. : تغییرات سرمایه در گردش (دارایی‌های جاری منهای بدهی‌های جاری) : مخارج سرمایه‌ای : لگاریتم طبیعی سن شرکت i در سال t : متغیر شاخص فروش صادراتی شرکت i در سال t، درصورتی‌که شرکت درآمد حاصل از فروش صادراتی داشته باشد عدد 1 و در غیر این صورت عدد صفر اختیار می‌کند. : متغیر ساختگی اثرات ثابت سال. : پسماند مدل. بعد از برآورد مدل (2) جزء باقیمانده مدل که شاخصی برای نشان دادن توانایی مدیران است، به دست می‌آید. در مطالعه خورانا و همکاران (Khurana et al., 2018) از دو رویکرد متفاوت برای آزمون فرضیه‌های پژوهش با درنظرگرفتن متغیر توانایی مدیران استفاده شده است. در رویکرد اول پسماند مدل (2) را به‌صورت داده خام و به‌عنوان شاخصی از توانایی مدیران در نظر گرفته است و در رویکرد دوم پسماند مدل (2) را ابتدا دهک‌بندی کرده و با درنظرگرفتن مقادیر توانایی مدیریتی در دامنه‌های ده‌گانه، هر شرکت رتبه‌ای از 1 تا 10 دریافت می‌کند. رتبه‌بندی شرکت‌ها از بیشترین سطح توانایی مدیریت (دهک دهم) تا کمترین سطح توانایی مدیریت (دهک اول) انجام می‌گیرد. پس از طی مراحل مذکور، دو متغیر توانایی­های مدیریتی پایین و توانایی­های مدیریتی بالا به این صورت محاسبه می­گردد: توانایی‌های مدیریتی پایین: یک متغیر ساختگی است، درصورتی‌که مقدار توانایی مدیران برای سال - شرکت موردنظر در دهک اول باشد، کد یک می‌گیرد و در غیر این صورت کد صفر می‌گیرد. توانایی‌های مدیریتی بالا: یک متغیر ساختگی است، درصورتی‌که مقدار توانایی مدیران برای شرکت موردنظر در دهک دهم باشد، کد یک می‌گیرد و در غیر این صورت کد صفر می‌گیرد. باتوجه‌به اینکه در مطالعه حاضر تعداد مشاهدات (سال - شرکت) کم است، برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از رویکرد اول برای محاسبه متغیر توانایی مدیران بهره خواهیم برد. در این پژوهش به پیروی از خورانا و همکاران (Khurana et al., 2018) برای آزمون فرضیه‌های اول و سوم پژوهش از مدل (3) و برای آزمون فرضیه‌های دوم و چهارم پژوهش از مدل (4) استفاده می­شود. رابطه (3)     مدل (3)   که در مدل (3) و مدل (4): : سرمایه‌گذاری بیش از حد شرکت i در سال t که معادل پسماند مثبت مدل (1) می­باشد. : سرمایه‌گذاری کمتر از حد شرکت i در سال t که معادل پسماند منفی مدل (1) می­باشد. : اجتناب مالیاتی شرکت i در سال t : توانایی‌های مدیریتی شرکت i در سال t  جریان نقد آزاد،  اندازه شرکت،  نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری،  اهرم مالی و  بازده دارایی‌ها هستند.  درصورتی‌که در مدل (3) ضریب  منفی و معنی‌دار باشد، فرضیه اول و در صورتیکه ضریب  منفی و معنی­دار باشد، فرضیه سوم پژوهش رد نمی‌شود. همچنین، درصورتی‌که در مدل (4) ضریب  مثبت و معنی‌دار باشد، فرضیه دوم و در صورتیکه ضریب  مثبت و معنی­دار باشد، فرضیه چهارم پژوهش رد نمی­شود.   4- تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در مطالعه حاضر، برای آزمون فرضیه­ها پژوهش، نمونه جمع‌آوری‌شده بر اساس مشاهدات کارایی سرمایه‌گذاری به دو قسمت تقسیم شده است. یک بخش شامل 233 مشاهده با مقادیر کارایی سرمایه‌گذاری مثبت (بدان معنا که شرکت­ها در آن سال­ها با سرمایه‌گذاری بیشتر از حد مواجه بوده­اند) و بخش دیگر مشتمل بر 177 مشاهده که در آنها کارایی سرمایه‌گذاری منفی می‌باشد، یا به عبارت دیگر شرکت­ها در آن سال­ها با سرمایه‌گذاری کمتر از حد مواجه بوده­اند. به همین دلیل در اینجا آماره توصیفی به تفکیک در جدول (1)، جدول (2) و جدول (3) گزارش شده است. این جداول شامل اطلاعات مربوط به میانگین، انحراف معیار، کمینه، بیشینه و چولگی می­باشد.    جدول (1) آمار توصیفی (کل نمونه) Table (1) Descriptive statistics (Whole Sample) مدل (4)   متغیر میانگین انحراف معیار کمینه بیشینه چولگی کارایی سرمایه‌گذاری 002/0 203/0 584/0- 706/0 042/0 اجتناب مالیاتی 152/0- 559/0 485/8- 177/2 963/8- توانایی‌های مدیریتی 598/0 231/0 000/0 000/1 137/0- جریان نقد آزاد 247/0 415/0 099/4- 069/1 071/4- اندازه شرکت 521/22 428/1 245/19 895/26 667/0 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری 475/0 545/0 003/0 379/6 495/6 اهرم مالی 299/0 240/0 002/0 971/0 807/0 بازده دارایی­ها 032/0- 367/0 338/4- 337/0 773/6-   جدول (2) آمار توصیفی (سرمایه‌گذاری بیش از حد) Table (2) Descriptive statistics (Over Investment) متغیر میانگین انحراف معیار کمینه بیشینه چولگی سرمایه‌گذاری بیش از حد 133/0 130/0 000/0 706/0 091/2 اجتناب مالیاتی 129/0- 452/0 368/3- 177/2 514/2- توانایی‌های مدیریتی 571/0 209/0 000/0 000/1 065/0- جریان نقد آزاد 199/0 443/0 099/4- 069/1 611/4- اندازه شرکت 398/22 601/1 245/19 895/26 793/0 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری 488/0 585/0 003/0 379/6 605/6 اهرم مالی 270/0 227/0 003/0 971/0 991/0 بازده دارایی­ها 044/0- 423/0 338/4- 337/0 938/5-   جدول (3) آمار توصیفی (سرمایه‌گذاری کمتر از حد) Table (3) Descriptive statistics (Under Investment) متغیر میانگین انحراف معیار کمینه بیشینه چولگی سرمایه‌گذاری کمتر از حد 171/0- 144/0 584/0- 004/0- 866/0- اجتناب مالیاتی 183/0- 675/0 485/8- 860/0 789/10- توانایی‌های مدیریتی 635/0 253/0 000/0 000/1 331/0- جریان نقد آزاد 310/0 368/0 694/2- 976/0 809/2- اندازه شرکت 683/22 146/1 502/20 895/26 554/0 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری 458/0 487/0 008/0 215/5 975/5 اهرم مالی 337/0 253/0 002/0 903/0 581/0 بازده دارایی­ها 014/0- 277/0 181/3- 283/0 542/8-   طبق جدول (2) و جدول (3) به ترتیب میانگین اجتناب مالیاتی در شرکت‌هایی که سرمایه‌گذاری بیشتر از حد داشته­اند، 129/0- و در شرکت‌هایی که سرمایه‌گذاری کمتر از حد داشته­اند، 183/0- می‌باشد یعنی شرکت‌های با سرمایه‌گذاری کمتر از حد تمایل کمتری به اجتناب از مالیات داشته و لذا، نسبت مالیات نقدی پرداختی بر سود قبل از کسر مالیات آنها بیشتر از سایر شرکت‌ها می‌باشد. همچنین، طبق جدول (2) و جدول (3) به ترتیب توانایی مدیریتی در شرکت‌هایی که سرمایه‌گذاری بیشتر از حد داشته­اند، 571/0 و در شرکت‌هایی که سرمایه‌گذاری کمتر از حد داشته­اند، 635/0 می‌باشد؛ یعنی شرکت‌های با سرمایه‌گذاری کمتر از حد دارای مدیران توانمندتری نسبت به شرکت‌های با سرمایه‌گذاری بیشتر از حد هستند. قبل از برازش مدل جهت آزمون فرضیه­ها، باید ابتدا نوع داده­ها (روش تلفیقی یا تابلویی) و فروض کلاسیک رگرسیون به این صورت بررسی شوند. پس از گردآوری داده­های متغیرهای مربوطه، به‌منظور مشخص‌شدن الگوی نوع داده­ها از آزمون چاو استفاده شده است. باتوجه‌به نتایج گزارش شده در جدول (4)، احتمال آماره F محاسبه شده برای مدل (3) و مدل (4)، از 05/0 کوچک‌تر است و فرض صفر مبنی بر تلفیقی بودن داده­ها رد می­شود. در نتیجه داده‌ها تابلویی هستند.   جدول (4) آزمون چاو Table (4) Chow Test مدل آماره آزمون سطح احتمال نتیجه مدل (3) 75/8 000/0 داده‌های تابلویی مدل (4) 64/5 000/0 داده‌های تابلویی   پس از انجام آزمون چاو، متوجه شدیم که داده­ها ساختار تابلویی دارند، در نتیجه در قسمت بعد با استفاده از آزمون هاسمن به بررسی وجود اثرات ثابت و یا تصادفی در داده­ها می‌پردازیم. باتوجه‌به نتیجه آزمون چاو و اینکه رویکرد داده‌های تابلویی موردقبول واقع شد، برای تعیین نوع روش تخمین مدل، رویکرد هاسمن به‌کارگرفته‌شده است. بر اساس جدول (5) مشخص است که احتمال آزمون هاسمن برای مدل‌های پژوهش کمتر از 05/0 است؛ بنابراین از روش اثرات ثابت برای برآورد مدل‌های پژوهش استفاده می‌شود. جدول (5) آزمون هاسمن Table (5) Hausman Test مقدار آماره کای دو مقدار احتمال نتیجه 42/21 006/0 مدل دارای اثرات ثابت است 56/18 017/0 مدل دارای اثرات ثابت است   در پژوهش حاضر از آزمون وولدریچ برای تشخیص وجود و یا عدم وجود خودهمبستگی استفاده شده است. باتوجه‌به مقدار احتمال آماره­های به‌دست‌آمده برای مدل (3) و مدل (4) در جدول (6) که از سطح معنی‌داری 05/0 کمتر هستند، فرض صفر رد می­شود که نشان می­دهد مشکل خودهمبستگی در اجزای اخلال هر دو مدل (3) و مدل (4) وجود دارد.   جدول (6) آزمون وولدریچ Table (6) Woolrich Test مدل آماره آزمون احتمال آماره مدل (3) 376/702 000/0 مدل (4) 361/6 018/0   نتایج حاصل از آزمون ناهمسانی واریانس با استفاده از آزمون والد تعدیل شده در جدول (7) نشان داده شده است. باتوجه‌به نتایج به دست آمده، فرض صفر در هر دو مدل (3) و مدل (4) رد شده و بنابراین با مشکل واریانس ناهمسانی روبه‌رو هستیم. برای رفع این مشکل از روش حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده شده است.   جدول (7) آزمون والد تعدیل شده Table (7) Modified Wald Test احتمال آماره آماره آزمون مدل 000/0 95/37860 مدل (3) 000/0 23/13768 مدل (4)   نتایج آزمون عدم هم‌خطی متغیرهای مستقل با استفاده از معیار عامل تورم واریانس در جدول (8) ارائه شده است. همانطور که مشاهده می‌شود مقادیر عامل تورم واریانس برای همه متغیرها کمتر از مقدار 10 است که نشان می‌دهد مشکل هم‌خطی در متغیرهای هیچ‌کدام از مدل­های رگرسیونی پژوهش وجود ندارد.   جدول (8) مقادیر عامل تورم واریانس Table (8) Variance Inflation Factor متغیر عامل تورم واریانس   Over_Investment Under_Investment اجتناب مالیاتی 17/1 60/8 توانایی‌های مدیریتی 07/1 03/1 اثر تعدیلی توانایی مدیریت بر اجتناب مالیاتی 22/1 58/8 جریان نقد آزاد 16/1 39/4 اندازه شرکت 10/1 07/1 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری 02/1 08/1 اهرم مالی 06/1 05/1 بازده دارایی­ها 10/1 02/1   نتایج برازش مدل (3) جهت آزمون فرضیه اول و سوم در جدول (9) ارائه شده است.   جدول (9) نتایج تجزیه‌وتحلیل داده­ها جهت آزمون فرضیه اول و سوم Table (9) Regression Analysis to Test the First and Third Hypothesis نام متغیر نماد متغیر ضریب انحراف استاندارد آماره Z احتمال آماره اجتناب مالیاتی TaxAV 005/0- 007/0 69/0- 489/0 توانایی‌های مدیریتی MA 085/0- 041/0 09/2- 038/0 اثر تعدیلی توانایی مدیریت بر اجتناب مالیاتی TaxAV × MA 101/0- 042/0 42/2- 016/0 جریان نقد آزاد FCF 002/0 036/0 07/0 946/0 اندازه شرکت Size 001/0 002/0 66/0 510/0 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری MTB 048/0 022/0 20/2 029/0 اهرم مالی Lev 099/0 042/0 36/2 020/0 بازده دارایی­ها ROA 012/0- 037/0 35/0- 728/0 ضریب ثابت cons 077/0 064/0 20/1 232/0 آماره کای دو والد 02/20 احتمال آماره   010/0   باتوجه‌به مقدار احتمال آماره کای دو به‌دست‌آمده برای آزمون والد که برابر با 010/0 هست، فرض صفر رد می­شود و این نشان می­دهد که تمامی ضرایب رگرسیون به طور همزمان صفر نیستند. بنابراین به‌طور‌کلی بین تمامی متغیرهای مستقل با متغیر وابسته رابطه معنی­داری وجود دارد. به‌ عبارت دیگر مدل رگرسیونی چندگانه در سطح پنج درصد معنی­دار است. نتایج گزارش‌شده در جدول (9) محقق را در آزمون فرضیه­ها اول و سوم یاری می­رساند. همان­طور که در جدول (9) مشاهده می­شود، ضریب متغیر TaxAV برابر 005/0- و دارای سطح احتمال 489/0 می‌باشد که بیشتر از سطح احتمال 05/0 است. در نتیجه ضریب متغیر TaxAV در سطح پنج درصد معنی­دار نمی­باشد. لذا فرضیه اول پژوهش مبنی بر اینکه با افزایش اجتناب مالیاتی، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد، رد می‌شود. همچنین، ضریب متغیر TaxAV × MA برابر 101/0- و دارای سطح احتمال 016/0 می‌باشد که کمتر از سطح احتمال 05/0 است. در نتیجه ضریب متغیر TaxAV × MA در سطح پنج درصد منفی و معنی­دار می­باشد. لذا فرضیه سوم پژوهش مبنی بر اینکه با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت­هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش می‌یابد، رد نمی­شود. نتایج برازش مدل (4) جهت آزمون فرضیه دوم و چهارم در جدول (10) ارائه شده است.       جدول (10) نتایج تجزیه‌وتحلیل داده­ها جهت آزمون فرضیه دوم و چهارم Table (10) Regression Analysis to Test the Second and Fourth Hypothesis نام متغیر نماد متغیر ضریب انحراف استاندارد آماره Z احتمال آماره اجتناب مالیاتی TaxAV 048/0 022/0 20/2 029/0 توانایی‌های مدیریتی MA 012/0- 017/0 73/0- 464/0 اثر تعدیلی توانایی مدیریت بر اجتناب مالیاتی TaxAV × MA 038/0 047/0 81/0 418/0 جریان نقد آزاد FCF 371/1 389/0 52/3 000/0 اندازه شرکت Size 005/0- 006/0 86/0- 387/0 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری MTB 035/0 002/0 92/12 000/0 اهرم مالی Lev 349/1- 392/0 44/3- 001/0 بازده دارایی­ها ROA 370/1- 389/0 52/3- 000/0 ضریب ثابت Cons 038/0- 148/0 26/0- 796/0 آماره کای دو والد 97/204 احتمال آماره   000/0   باتوجه‌به نتایج گزارش شده در جدول (10)، مقدار احتمال آماره کای دو به‌دست‌آمده برای آزمون والد برابر با 000/0 است، در نتیجه فرض صفر رد می­شود و این نشان می­دهد که تمامی ضرایب رگرسیون به طور هم‌زمان صفر نیستند. بنابراین به‌طور‌کلی بین تمامی متغیرهای مستقل با متغیر وابسته رابطه معنی‌داری وجود دارد. به عبارت دیگر مدل رگرسیونی چندگانه در سطح پنج درصد معنی‌دار است. نتایج گزارش شده در جدول (10) محقق را در آزمون فرضیه­های دوم و چهارم یاری می­رساند. بر اساس جدول (10)، ضریب متغیر TaxAV برابر 048/0 و دارای سطح احتمال 029/0 می‌باشد که کمتر از سطح احتمال 05/0 است. در نتیجه ضریب متغیر TaxAV در سطح پنج درصد مثبت و معنی­دار می­باشد. در نتیجه با افزایش اجتناب مالیاتی، سرمایه‌گذاری کمتر از حد افزایش می­یابد. لذا فرضیه دوم پژوهش مبنی بر اینکه با افزایش اجتناب مالیاتی، سرمایه‌گذاری کمتر از حد، افزایش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد، رد نمی‌شود. همان­طور که در جدول (10) مشاهده می­شود، ضریب متغیر TaxAV × MA برابر 038/0 و دارای سطح احتمال 418/0 می‌باشد که بیشتر از سطح احتمال 05/0 است. در نتیجه ضریب متغیر TaxAV × MA در سطح پنج درصد معنی­دار نمی­باشد. لذا فرضیه چهارم پژوهش حاضر رد می‌شود.   5- بحث و نتیجه‌گیری علی‌رغم اینکه فرضیه اول تحقیق مبنی بر اینکه با افزایش اجتناب مالیاتی، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد، رد شد، نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت‌هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش می‌یابد و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد که با نتایج پژوهش خورانا و همکاران (Khurana et al., 2018)، یادگاری و همکاران (Yadegari et al., 2023) و خدامی­پور و همکاران (Khodamipour et al., 2020) همخوانی دارد. نتایج را می‌توان بر مبنای دیدگاه قراردادهای کارا اینگونه تفسیر نمود که مدیران توانمند از قابلیت بیشتری جهت پیش بینی و زمانبندی دقیق ریسک و بازده طرح‌های اقتصادی برخوردارند. چنین مدیرانی به دلیل تسلط بیشتر به محیط شرکت و فعالیت­های آن، مهارت بیشتری جهت استفاده از خلأهای قانونی جهت پرداخت مالیات کمتر و ذخیره منابع مالی حاصل از آن برای انجام فعالیت­های آتی دارند. لذا، با استفاده از استعداد و توانایی خود می‌توانند از سرمایه‌گذاری بیش از حد منابع مالی جلوگیری نموده و کارایی سرمایه‌گذاری را افزایش دهند. به علاوه، نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت­هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، سرمایه‌گذاری بیش از حد، کاهش و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد. ولی فرضیه چهارم پژوهش مبنی بر اینکه با افزایش اجتناب مالیاتی، در شرکت‌هایی که دارای توانایی مدیریتی بالاتری هستند، سرمایه‌گذاری کمتر از حد، افزایش و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد، رد شد. نتیجه را می‌توان بر مبنای محدودیت منابع مالی تفسیر نمود. زیرا، مدیران توانمند قادر هستند منابع مالی اضافی حاصل از اجتناب مالیاتی را به طور مناسب و کارآمد مدیریت نموده و از بیش سرمایه‌گذاری جلوگیری نمایند. ولی در صورت کمبود منابع مالی، مدیران قادر نیستند سرمایه‌گذاری کمتر از حد را افزایش دهند. زیرا، ناچار هستند منابع مالی حاصل از اجتناب مالیاتی صرف مخارج جاری شرکت نمایند. باتوجه‌به تأثیر توانایی مدیران بر رابطه بین اجتناب مالیاتی و کارایی سرمایه‌گذاری، توانایی مدیریت می‌تواند یکی از عوامل مهم در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران برای انتخاب مدیران توانمند باشد تا بتوانند با سرمایه‌گذاری مطلوب و بهینه باعث افزایش ارزش سهام شرکت شوند. اعتباردهندگان نیز می‌توانند در زمان اعطای اعتبار، ویژگی‌ها و توانمندی‌های مدیران را ارزیابی و در راستای ارزیابی ریسک و تعیین نرخ بهره وام شرکت درخواست‌کننده، به کار گیرند. بنابراین، پژوهش حاضر در کنار آنکه می­تواند از بعد علمی به پوشش خلأ پژوهشی موجود در کشور عراق و توسعه ادبیات پژوهشی بپردازد، از منظر کاربردی نیز ارزش زیادی برای گروه­های مختلف به همراه خواهد داشت. اجتناب مالیاتی در نگاه عموم به‌عنوان یک اقدام فرصت­طلبانه و بعضاً مغایر با روح قانون و عدالت تلقی می­شود و این در حالی است که در واقع آن را می­توان به‌نوعی فرصت­طلبی مدیران در راستای حمایت از حقوق سهام‌داران تفسیر نمود؛ بنابراین باید از نگاه شرکتی به این اقدام نگریست و علی­رغم نکوهیده بودن آن از منظر جامعه، اجتناب مالیاتی را نوعی مدیریت هزینه (صرفه­جویی مالیاتی) و یا تأمین مالی داخلی (پرداخت مالیات کمتر و ذخیره منابع نقدی) به شمار آورد که می­تواند آثار مثبت زیادی برای شرکت به همراه داشته باشد و ریسک آن نیز در مقایسه با سایر روش­های برنامه­ریزی مالیاتی مانند فرار مالیاتی کمتر است. از سویی توجه به ارزش­های مدیران باید بیش‌ازپیش موردتوجه هیئت‌مدیره و مجامع شرکت­ها قرار گیرد. توانایی مدیریت باعث خواهد شد تا خطای تصمیم‌گیری در شرکت­ها به حداقل رسیده و بهترین استفاده از منابع در اختیار برده شود. باید تلاش شود از یک سو با برگزاری دوره­های آموزشی آکادمیک و حین خدمت به مهارت‌افزایی و پرورش مدیران پرداخته شده و از سویی دیگر در انتخاب مدیران معیارهای مناسبی در نظر گرفته شود و به‌دوراز هیاهوها و ارتباطات سیاسی، شایسته­ترین مدیران برای مدیریت شرکت­ها انتخاب شوند. این اقدام باعث جلوگیری از هدررفت سرمایه­های مردمی در بازار سرمایه و شرکت­ها شده و این منابع را به‌سوی پروژه­های پربازده هدایت خواهد نمود که برآیند آن رشد اقتصادی کشور عراق خواهد شد.   6- تعارض منافع هیچ‌گونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان نشده است.   7- منابع Abdulla, S. M. K., & Ali, H. K. (2022). Determinants of Tax Incentives and the Effect of Corporate Tax Rate on the Foreign Direct Investment; Empirical Analysis of Iraqi Government Tax Policy with Comparison to KRG’s Regulations. Cihan University-Erbil Journal of Humanities and Social Sciences, 6(1), 92-96. Arabsalehi, M., & Hashemi, M. (2015). The Effect of Managerial Overconfidence on Tax Avoidance. Accounting and Auditing Review, 22(1), 85-104. [In Persian]  Bai, Y., & Wu, M. (2024). Tax reform and investment efficiency: evidence from China's replacement of business tax with VAT. International Journal of Emerging Markets, 19(3), 775-797. Bekhardi Nasab, V. (2020). The effect of tax avoidance on labor investment considering the moderating role of corporate management and governance ability: A new approach to measuring tax avoidance at the economy level. Economic Journal, 20(9), 95-136. [In Persian] Blaylock, B. S. (2011). Do managers extract economically significant rents through tax aggressive transactions? SSRN. Charnes, A., Cooper, W. W., & Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European journal of operational research, 2(6), 429-444. Chen, T., Xie, L., & Zhang, Y. (2017). How does analysts' forecast quality relate to corporate investment efficiency? Journal of corporate finance, 43, 217-240. Demerjian, P., Lev, B., & McVay, S. (2012). Quantifying managerial ability: A new measure and validity tests. Management science, 58(7), 1229-1248. Edwards, A., Schwab, C., & Shevlin, T. (2016). Financial constraints and cash tax savings. The Accounting Review, 91(3), 859-881. García‐Sánchez, I. M., & García‐Meca, E. (2018). Do talented managers invest more efficiently? The moderating role of corporate governance mechanisms. Corporate Governance: An International Review, 26(4), 238-254. Gholamali, A., & Fooladi, M. (2022). Investigating the moderating effect of profitability on the relationship between corporate governance and tax avoidance in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Modern research approaches in management and accounting, 6(21), 1315-1332. [In Persian] Hasan, M. M., Lobo, G. J., & Qiu, B. (2021). Organizational capital, corporate tax avoidance, and firm value. Journal of Corporate Finance, 70, 102050. Huynh, N., Le, Q. N., & Tran, Q. T. (2024). Firm-level political risk and intellectual capital investment: Does managerial ability matter? International Review of Financial Analysis, 91, 103020. Khodamipour, A., Rahimi, A., & Forughi, A. (2020). Investigating the Effect of Managerial Ability on Tax Avoidance and Investment Efficiency Relationship. Financial Management Strategy, 8(4), 111-134. [In Persian] Khurana, I. K., & Moser, W. J. (2013). Institutional shareholders' investment horizons and tax avoidance. The Journal of the American Taxation Association, 35(1), 111-134. Khurana, I. K., Moser, W. J., & Raman, K. K. (2018). Tax avoidance, managerial ability, and investment efficiency. Abacus, 54(4), 547-575. Moradi, M., Ghorbani, M., & Oskou, V. (2024). The effect of management ability on the relationship between CEO financial knowledge and unsystematic risk. Advances in Finance and Investment, 5(2), 187-210. [In Persian] Ngelo, A. A., Permatasari, Y., Harymawan, I., Anridho, N., & Kamarudin, K. A. (2022). Corporate tax avoidance and investment efficiency: evidence from the enforcement of tax amnesty in Indonesia. Economies, 10(10). Park, J., Ko, C. Y., Jung, H., & Lee, Y. S. (2016). Managerial ability and tax avoidance: evidence from Korea. Asia-Pacific Journal of Accounting & Economics, 23(4), 449-477. Rahimi, A., & Forughi, A. (2020). Investigating the Impact of Tax Avoidance on Investment Efficiency. Journal of Accounting Knowledge, 11(2), 239-264. [In Persian] Richardson, S. (2006). Over-investment of free cash flow. Review of accounting studies, 11(2), 159-189. Saadati, E., Yazdani, S., Khanmohammadi, M., & Gorjizadeh, D. (2023). Future studies the role of factors determining of managers' fraud through the use of the fraud diamond model. Advances in Finance and Investment, 4(2), 114-85. [In Persian] Sarraf, F., Ali Akbari, M. A., & Azimi, A. (2022). Tax avoidance and investment efficiency with an emphasis on financial statement comparability and product market competition. Modern research approaches in management and accounting, 80, 113-132. [In Persian] Sheipourian, S., Dehghan Mahmoodi, P., & Minaei, S. (2023). The impact of financial reporting quality, tax avoidance, and debt maturity on investment efficiency. Modern research approaches in management and accounting, 7(24), 1735-1749. [In Persian] Tahmooresi, Z., Talebnia, Q., Baradaran Hassanzadeh, R., Mousavi, N. A., & Vakilifard, H. (2024). Modeling The Effective variables on investment efficiency: evidence from Tehran Stock Exchange. Journal of Investment Knowledge, 13(51), 361-384. [In Persian] Ullah, G. W., Luo, J., & Yawson, A. (2024). Managerial ability and supply chain power. Journal of contemporary accounting & economics, 20(2), 100414. Yadegari, S., Qureishi, S., & Rajaei Zadeh Harandi, E. (2023). The Effect of Internal Control Quality on the Relationship Between Management Ability and Investment Efficiency in Companies Listed on the Tehran Stock Exchange. Modern research approaches in management and accounting, 7(24), 43-60. [In Persian] Zhang, L., Chen, W., & Peng, L. (2023). The impact of tax enforcement on corporate investment efficiency: evidence from the tax administration information system. Accounting & Finance, 63(2), 1635-1669.       COPYRIGHTS © 2025 by the author. Published by Islamic Azad University, Esfarayen Branch. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).       [1] . Department of Accounting, Isf.C., Islamic Azad University, Isfahan, Iran. [2] . Department of Accounting, Isf.C., Islamic Azad University, Isfahan, Iran;. (Corresponding Author). [e-mail] [3] . Department of Accounting, Faculty of Management and Economics, Tikrit University, Tikrit, Iraq. [4] . Department of Cultural Management and Planning, Isf.C., Islamic Azad University, Isfahan, Iran. [5] . Department of Accounting, Isf.C., Islamic Azad University, Isfahan, Iran.   How to cite this paper: Awad, S. R., Fooladi, M., Hassoon, L. N., Sharifi, S., & Farhadi, M. (2025). Investigating the relationship between tax avoidance and investment efficiency considering managerial ability of companies listed on the Iraq stock exchange. Advances in Finance and Investment, 6(2), 197-223. [In Persian]   https://doi.org/10.71729/afi.2025.1188321 [6] 1. گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. [7] 2. گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. (نویسنده مسئول). [e-mail] [8] 3. گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تکریت، تکریت، عراق. [9] . گروه مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. [10] . گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.   استناد: رباح عواد، سری؛ فولادی، مسعود؛ نعمان حسون، ليث؛ شریفی، سعید ؛ فرهادی، مریم. (1404). بررسی ارتباط بین اجتناب مالیاتی و کارایی سرمایه‌گذاری با درنظرگرفتن توانایی مدیریتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق. پیشرفت‌های مالی و سرمایه‌گذاری، 6(2). 223-197.   https://doi.org/10.71729/afi.2025.1188321 [11] . Smart PLS [12] . Data Envelopment Analysis (DEA)