واکاوی مفاهیم صوفیانه در اشعار مولوی کُرد

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات کردی و لکی

علی فتح الهی ¹ , شمس السادات حسینی ²

1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب، دانشگاه لرستان

تاریخ دریافت : 1395/04/28 تاریخ پذیرش : 1396/04/26 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: تصوف, مولوی کرد, خاندان نقشبندی, شعر صوفیانه,

چکیده مقاله :

سید عبدالرحیم مولوی (1221-1300ه.ق) با تخلص شعری (مه عدوومی) شاعر برجسته و نامی کُرد زبان در سدۀ نوزدهم میلادی است. وی در میان متفکران کُرد دارای جایگاهی خاص بوده و به ویژه در علم کلام ید طولایی داشته است. مولوی، مرید طریقت نقشبندی بوده. او قصاید بسیاری را در مدح شیخ سراج الدین و شیخ بهاءالدین سروده است. بیشتر اشعار مولوی مملو از ارادت نسبت به پیر و مرشد و اخلاص در طریقت است. مولوی به زبان های کُردی، فارسی و عربی مسلط بوده و آثاری را درهر سه زبان به رشته تحریر در آورده است. بهترین اشعار وی، سروده های صوفیانۀ اوست. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی نشان می دهد که مولوی کُرد شاعری توانا و صوفی مسلک است. او همانند بسیاری از عارفان بر معرفت و عشق ورزی تأکید دارد. مسأله زهدورزی یا تعلّق نداشتن مولوی کُرد به مادیات و همچنین کاربرد مفاهیم عرفانی و مصطلاحات زمینی نزد مولوی، مبتنی بر اصولی فلسفی و عرفانی است.

چکیده انگلیسی:

Sied Abdo al Rahim Molavi is one of the best and well-known figure in the nation of Kord people so trhat his poem is distinguish with pen name of Mah Adoomi. His positin between caliber and capable Kord people is fixed and it is due to his ability in the realm of Kalam and his work show this and prove his ability in this field of science. His relation and cooperation with the sect of Naghshbandieh is clear and it has been proved. He composed a lot of his poetry in the honore of Seraj aj din and Shikh e Bahai. Most his poetry shows the co-relation between the student and their teacher in the realm of mysticism. His poetry in the language of Persian and Arabic and Kordish crystalize that he had ability in this languages. It could be said that his ritual work and concept are not just his content of poetry but also mystical poetry so that searching and analyzing of this is more important and this is the main point of this paper.

منابع و مأخذ:

- پیره­میرد، (1935)، ئاره­زوویه­کی په­سه­ند، گه­لاویژ، ژ3، به­غداد.

- توکلی، محمد رئوف، (1381)، تاریخ تصوف در کردستان، انتشارات توکلی، چاپ دوم، تهران.

- جاف، خه­سره­و، ( 1989)، تاویک له­گه­ل ستایش و خه­لسه­کانی مه­وله­ویدا، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 142-159.

- زه­روان،(1394)، معرفی چاپ تازه دیوان مولوی، فصلنامه علمی کشکول، اسناد و نسخه­های خطی مناطق کردنشین، سال اول، شماره یکم، مهاباد ص154- 158.

 - سجادی، علاءالدین، (1971)، میژووی ئه­ده­بی کوردی، به­غداد، چاپی دووه­م.

- سنه­ایی، سوران، (1370)، رساله­ی عشق(له­مه­وله­وی ناسیدا)،ئینتشاراتی سه­لاحه­دینی ئه­ییووبی، چاپی یه­که­م، ارومیه.

- عوسمان، رئووف، (1989)، شاعیریتیی مه­وله­وی، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 67-39.

- عه­بدولکه­ریم، فاتیح، (1989)، مه­وله­وی و عه­قیده­کانی، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 28-45.

- فروزانفر، بدیع الزمان، (1361) احادیث مثنوی، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ سوم.

- فیضی، ئه­مین، (1920)، انجمن ادیان کورد، اسطنبول.

- قادر محمد، د.انور، (1390)، غزلیات شاعر بزرگ کُرد مولوی به گویش گورانی(هورامی)، ترجمه دکتر جمال احمدی، انتشارات آراس، چاپ اول، سنندج.

- گوهرین، صادق، (1388)شرح اصطلاحات تصوف، انتشارات قلم، چاپ اول، تهران.

- له­یلان، (1989)، مه­وله­وی و هه­لسوکه­وتی له ده­وروبه­ردا، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 64-66.

- موحه­ممه­د هه­ورامی­، عوسمان، (1989)، یادکردنه­وه­ی میری شاعیران مه­وله­وی، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 181-202.

- مه­لا که­ریم، محمدی، (1989)، گه­شتیک به ژیان و شیعری مه­وله­ویدا، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگایروشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد 218-252.

- مه­لاسالح، حه کیم، (1376)، مه­وله­وی (لیکولینه­وه، پشکنین، شیعری بلاونکراوه)، ئینتشاراتی سه­لاحه­دینی ئه­ییووبی، چاپی یه­که­م، ارومیه.

- مه­وله­وی، سید عبدالرحیمی، (1382)، دیوان،کوکردنه­وه، لیکولینه­وه، لیکدانه­وه له سه­ر نووسینی مه­لا عبدالکریمی مدرّس، انتشارات کردستان، چاپی دووهه­م، سنندج.

- نه­قشبه­ندی، شیخ ئه­مین، (1989)، صوفیگه­ری مه­وله­وی، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 10-27.

- ئه­مین حه­بیب، موحه­ممه­د، (1989)، گه­شتیک به ئاسوی خه­یالی مه­وله­ویدا، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 46-63.