تحلیل ساختاری و معنایی نام‌آواهای زبان گیلکی در مقایسه با زبان فارسی
محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات شمال کشور (گیلکی، مازنی، طبری و غیره))
زهرا اعتباری
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.)
کلید واژه: گویش, گیلکی, نام‌آوا, دوگان‌سازی,
چکیده مقاله :
نام‌آواها نام‌هایی هستند که بر صدای حیوانات، پرندگان، انسان‌ها و طبیعت دلالت می‌کنند. گفته می‌شود که آواهای این واژه‌ها برابر با صدایی است که برای نام‌گذاری آن به کار رفته‌اند و در واقع ارتباط میان لفظ و معنا در این واژه‌ها طبیعی است. با این حال، میان نام‌آواهای زبان‌های مختلف تفاوت‌هایی دیده می‌شود که گاهی ناشی از تفاوت در نظام زبانی و گاه برگرفته از تفاوت‌های فرهنگی آن‌ها است. در این پژوهش به بررسی نام‌آواهای زبان گیلکی، گویش رشتی، پرداخته‌ایم؛ به طوری که 138 نام‌آوا از دو کتاب واژه‌نامۀ زبانِ گیلکی و مصاحبه با دو گویشور، یک زن و یک مرد حدودِ60 ساله، استخراج شده است و دلالتِ معنایی آن‌ها همراه با معادلِ فارسی، به تفکیک در چهار جدول آورده شده است. پس از بررسی ساختاری، نام‌آواهای گیلکی در سه دستۀ اصلیِ ساده، دوگان‌سازی کامل، دوگان‌سازی ناقص و نیز دو دستۀ فرعی دوبار دوگان‌سازی کامل و دوگان‌سازی گسسته، دسته‌بندی شده‌اند. در نهایت، در مقایسه‌ای ساختاری و معنایی با فارسی، مشخص شده است که از منظرِ ساختاری، میان نام‌آواهای این دو زبان شباهت بسیاری وجود دارد اما از منظر معنایی و کاربردی تفاوت‌هایی دیده می‌شود که در بیشتر موارد، برگرفته از تفاوت‌های فرهنگی و جغرافیایی دو زبان است.
Onomatopoeic words are names referred to sounds made by animals, birds, human beings, and nature. They are similar to the sounds they are described; In fact, in these kinds of words, the relation between form and meaning is natural. However, there are varieties among onomatopoeic words in different languages, sometimes they are rooted in different structures of the languages and in some cases indicating their cultural diversities. In this study, structures and semantics of the onomatopoeic words in Gilaki and Rashti dialects are studied. Thus, 138 onomatopoeic words have been extracted from two Gilaki glossaries and two Gilaki native-speakers who are almost 60 years-old, and the findings are presented in four tables based on their significance. Then, according to morphological forms of the onomatopoeic words, they are classified in three primary groups as simple, complete reduplication and partial one, and two secondary groups such as re-reduplication and discrete reduplication. Finally, in comparison with Persian onomatopoeias, it has been shown that from a structural perspective, there are many similarities between the onomatopoeias of the two languages; but from a semantic-pragmatic viewpoint, there are some differences which can be explained by cultural and geographical differences between Gilaki and Persian languages in most cases.
کتاب‌ها
- انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن، (1370)، دستور زبان فارسی، ج2، تهران، فاطمی.
- بخش‌زاد محمودی، جعفر، (1390)، دستور زبان گیلکی: صرف و نحو و آیین نگارش، رشت، گیلکان.
- سرتیپ‌پور، جهانگیر، (1369)، ویژگی‌های دستوری و فرهنگ واژه‌های گیلکی، رشت، گیلکان.
- فاضل، نوید، (1392)، دستورِ زبانِ پارسی، تهران، آگه.
- مشکور، محمدجواد، (1339)، دستورنامه در صرف و نحو پارسی، تهران، موسسۀ مطبوعاتی شرق.
- وحیدیان کامیار، تقی، (1375)، فرهنگ نام‌آواها در زبان فارسی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
پایان‌نامه‌ها
- ساسلی، عزیز، (1390)، بررسی تطبیقی نام‌آواهای زبان فارسی و کُردی سورانی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ آموزش زبان فارسی، تهران، دانشگاه پیام‌نور.
مجلات
- استاجی، اعظم، (1380)، «بررسی ساخت‌واژی پسوندی نام‌آوایی «-است» در گویش‌های خراسان»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ش 1و2، صص 289 - 298.
- امام‌زاده، احمد و مجدم، محمدحسین، (1383)، «بررسی ساختاری و معنایی نام‌آواها و کلمات اتباعی در گویش شوشتری»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی ایران‌شناسی، ج1، بنیاد ایران‌شناسی،صص 95 - 110.
- حاتمی، حسن، (1380)، «پسوندی نام‌آواساز»، نامۀ فرهنگستان، ش 18، صص 84 -86.
- داوری اردکانی، نگار و مغانی، حسین، (1394)، «تحلیل نام‌آواهای رایج در گویش دشتستانی: رویکردی ساختاری و معنایی»، زبان‌پژوهی، 15ش،صص 83 - 105.
- مایل هروی، نجیب، (1374)، «پسوندی نام‌آواساز در گونه‌های فارسی خراسانی»، نامۀ فرهنگستان، ش2، صص 68- 73.
- محمدی، علی و نقشبندی، عبدالستار، (1394)، «تحلیل و بررسی نام‌آواها در زبان کُردی و پژوهشی در مصداق‌های کُردی و فارسی آن»، پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، ش 9، صص 243 - 256.
- نشاط، محمود، (1356)، «اسم صوت و کاربرد آن در زبان فارسی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش97 و 98، صص 283 - 298.
- نیکوبخت، ناصر، (1383)، «صوت‌آ‌واها و نظریۀ منشأ زبان»، پژوهش‌های ادبی، ش 3، صص 115 - 132.
- وفایی، عباس‌علی و مستعلی پارسا، غلامرضا و دادرس، مهدی، (1394)، «نگاهی دوباره به پسوند نام‌آواساز /-ast/ در فارسی دری». جستارهای زبانی، ش 23،صص 197 - 241.
_||_