زمینه وهدف: به نظر می رسد که سیمای سلولی دستگاه تناسلی حیوان تحت تأثیر مراحل و فازهای مختلف سیکل استروس قرار بگیرد. هدف از مطالعه حاضر، بررسی تغییرات سیتولوژی(ایمنی سلولی و پوششی) ترشحات دستگاه تناسلی در مراحل مختلف چرخه استروس گاومیش ماده خوزستان بود. روش کار: دستگاه های تناسلی گاومیش های ماده بالغ غیر آبستن و بدون عارضه مشخص از کشتارگاه صنعتی دام اهواز جمع آوری شد. سیکل استروس بر اساس ظاهر مورفولوژیکی جسم زرد به مراحل مت استروس، اوایل دای استروس، اواخر دای استروس و پرو استروس به علاوه استروس طبقه بندی شد. نمونه برداری از ترشحات قسمت های مختلف دستگاه تناسلی انجام گردید و با گیمسا رنگ آمیزی شدند. یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد اغلب فراسنجه های سیتولوژیکی(ایمنی سلولی و پوششی) ترشحات دهانه داخلی و خارجی گردن رحم و هم چنین ترشحات سطحی بدنه رحم بین مراحل و فازهای چرخه استروس دارای اختلاف آماری معنی داری نبودند(05/0<P). درصد ماکروفاژ ترشحات دهانه خارجی گردن رحم در مرحله لوتئال سیکل استروس به طور معنی داری بیشتر از میزان این سلول در مرحله فولیکولار بود(05/0>P). نتیجه‌گیری:به طور کلی از تحقیق حاضر می توان نتیجه گرفت که درصد سلول های دفاعی و پوششی ترشحات گردن رحم و رحم در مراحل مختلف سیکل جنسی گاومیش ماده خوزستان اغلب یکسان می باشد. هرچند، با ارزیابی درصد ماکروفاژهای ترشحات دهانه خارجی گردن رحم می توان فاز لوتئال را از فولیکولار تشخیص داد. پرونده مقاله