مکتب بازگشت ادبی در طول دو دورۀ تاریخی افشاریه و زندیه (1148 تا 1200) پایه‌گذاری شد. این جنبش بنا به دلایل سیاسی و اجتماعی و متعاقب آن نگرش‌های جدید و انتقادیِ فرهنگی و ادبی، در طول نیم‌قرن، اسلوبی را به نثر فارسی پیشنهاد کرد که در دوره‌های بعدتر به صورتی هدف‌دار ادامۀ حیات داد. بررسی زمینه ها و شرایط تحوّل تدریجی نثر فارسی دورۀ بازگشت ادبی و بانیان این تحوّل، مسئلۀ اصلی این مقاله بوده است. نثر دورۀ بازگشت ادبی قابلیت تفکیک در سه ساحت نثر دشوار، بینابین و ساده دارد؛ که هر بخش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و با ذکر نمونه‌هایی از نثر نویسندگان اثرگذار هر بخش معرفی شده است. بر اساس یافته‌های تحقیق، از اوایل عهد قاجار، تحوّل نثر شتاب بیشتری می‌یابد و به قوام و سلاست بیشتری می‌رسد؛ متعاقباً این نثر متحول‌شده، در متون درسی دارالفنون، انواع نثرنویسی علمی، نمایشی، تاریخی و نیز جراید عصر مشروطه به کار رفت. پرونده مقاله