ایران، به‌عنوان یکی از کهن‌ترین کشورهای جهان، از دیرباز دارای نوعی هویت ملی و ملت بوده است و این را می‌توان در استمرار نامِ ایران دید. سه لایۀ سازندۀ هویت ملی ایرانیان، ایرانی‌بودن، دین و در دورۀ جدید تجدد است. دو لایۀ کهنِ هویت ملی ایرانیان، از دیرباز در کنار هم کم‌وبیش سازگار بودند، و عناصر متداخل زیادی با یک‌دیگر داشته و دارند. با آشنایی ایرانیان با دنیای جدید، موجب شد که آگاهی‌های نوینی در این زمینه به‌وجود بیاید و این آگاهی‌ها موجب تحول در این هویت شد. از این‌رو، سؤال اصلی این پژوهش آن است که این تحول در مؤلفه‌های مربوط به هویت ملی، در عصر قاجار (پیش از مشروطه)، چگونه شکل گرفته است؟ این پژوهش، با روش توصیفی‌تحلیلی، به این نتیجه رسیده است که باستان‌گرایی، سره‌نویسی، بازتعریف از وطن و بازتعریف ملت و شکل‌گیری اندیشۀ ناسیونالیسم (در معنای مدرن آن) مهم‌ترین مؤلفه‌های منظومۀ هویت ایرانی جدید را تشکیل می‌دهند. پرونده مقاله

مسئلۀ اصلی این مقاله، چگونگی پرداختن به مسئلۀ هویت ملی در ادب سیاسی مشروطه، به‌خصوص شعر سیاسی مشروطه است. یکی از بنیان‌های هویت ملی، به‌وجود آمدن مفهوم نوآیین ملت در عصر ناصری، با آثار و گفتار کسانی چون آخوندزاده و میرزا آقا خان کرمانی بود. در عصر ناصری، باستان‌گرایی، توجه به نامِ ایران، مضمون نوآیین ملت و بازتعریف مفهوم وطن از مؤلفه‌های اصلی برداشت جدید از هویت ملی بود. این مقاله با بهره‌گیری از روش تحلیلی‌توصیفی، این پرسش را دنبال می‌کند که مسئلۀ هویت ملی چگونه در ادب سیاسی مشروطه تبلور یافت؟ با این فرضیه که مسئلۀ هویت ملی، در ادب سیاسی مشروطه، بیش از هر چیز به مفهوم نوآیین وطن مرتبط بود و این مفهوم با بسامد بالا در شعر سیاسی این دوره مورد توجه قرار گرفته بود. اصلی‌ترین یافتۀ این پژوهش آن است که با بسط آگاهی‌های نوآیین از مقولاتی و مفاهیمی مانند ملت و وطن در عصر ناصری و گسترش آن در عصر مشروطه، به‌خصوص در ادب سیاسی این دوره، هویت ملی به‌عنوان یک مسئلۀ بنیادین در دل مشروطیت، مورد توجه قرار گرفت. پرونده مقاله