این مقاله بر موضوع مناسبات طغاتیموریان و سربداران متمرکز شده و می کوشد برپایه داده های سکه‌شناختی تحلیلی دقیق تر از روابط این دو حکومت محلی به دست دهد. بنابر یافته ها، سربداران در مناسبات خود با طغاتیمور سیاستی مسالمت‌جویانه در پیش گرفتند و سکه‌های طغاتیمور در ‌گستره قلمرو آنان، در شهرهایی مانند سمنان، دامغان، اسفراین و سبزوار ضرب ‌می‌شد. علت اصلی این امر شرایط سیاسی جامعه آن روز به‌خصوص تهدیداتی است که حاکمان آل‌کرت بر سربداران اعمال می‌کردند و در نتیجه سربداران به‌منظور توسعه قلمرو خود و حفظ امنیت در مرزها، با طغاتیمور سیاست تعامل درپیش گرفتند، اما پس ‌از مرگ طغاتیمور سیاست تقابل و رویارویی و تلاش سربداران در زمینه استقلال و گسترش آموزه‌های شیعی تبلور بیش‌تری یافت. پرونده مقاله

هم زمان با تألیف آثار متعدد در رشته جغرافیای توصیفی در قرن سوم هجری، کتاب البلدان نوشته ابن فقیه همدانی نیز در اواخر این قرن نگاشته شد. ابن فقیه بر اساس تقسیم مکاتب جغرافی نگاری اسلامی، پیرو مکتب عراقی است. وی در اثرش مکه را مرکز جهان دانسته و کتابش را با شرح این شهر آغاز کرده است. توجه به شیوه جغرافی نگاری اقلیم یونانی و ایرانی در عین نگارش کتاب بر مبنای نواحی، نیاوردن نقشه، عجایب نگاری فراوان و پرهیز از خردگرایی و نیز پررنگ بودن مایه های هویت گرایانه میهنی از ویژگی های جغرافی نگاری اوست. از نظر نوع شناسی نیز کتاب البلدان به جغرافیای اقتصادی و انسانی نزدی ک تر است. اهمیت دیگر اثر، کمک به گره گشایی از بعضی مفاهیم تاریخی و فرهنگی ایران است. همچنین به علت فقدان سفر و مشاهدات میدانی، ابن فقیه از نظر منابع اطلاعاتی، بیشتر متکی بر منابع مکتوب و شنیداری است. این پژوهش تلاش دارد با روش تاریخی و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، مکتب روشی و شیوه جغرافی نگاری وی را واکاوی و تحلیل کند. پرونده مقاله

سقوط خلافت عباسی از رویدادهای مهم قرن هفتم ق است که در منابع مکتوب تاریخی بازتاب های گوناگون داشت. هریک از مورخان بر اساس نوع نگاه به تاریخ، از منظرخاصی، واقعه را روایت نموده اند. این پژوهش می کوشد به منظور شناخت رویکرد مورخان به واقعه سقوط بغداد، با بهره گیری از روش تاریخی، مبتنی بر رویکرد مقایسه ای، در سه شاخص رویکردهای اجتماعی،علّی انتقادی و مشیت گرایانه به واکاوی منظر مورخان بپردازد. به این منظور با شناسایی مهمترین آثار تاریخ نگارانه فارسی در بازه زمانی سال های 656 تا 907 ق به مطالعه و مقایسه روایات و رویکردهای مورخان نسبت به واقعه سقوط بغداد خواهیم پرداخت. یافته ها نشان می دهد برخی راویان، رویکرد سیاسی و مشیت گرایانه به واقعه داشته، روش تاریخ نگاری آنان، استمرار تاریخ نگاری سنتی ایرانی اسلامی است. برخی دیگر، با نگرش علّی به تاریخ ، با رویکردی اجتماعی و علّی،انتقادی، عملکرد سیاسی و اجتماعی خلیفه و اطرافیان را مورد انتقاد قرار داده، آنها را در واقعه مسئول دانسته اند. روش تاریخ نگاری آنها گامی به سوی تاریخ نگاری تحلیلی به نظر می رسد. پرونده مقاله

برجسته ترین خصیصه حکومت صفویان، تاسیس هویت ملی مستقل و یکپارچه است در این دوره حفظ و پاسداری از امر سنت البته با پشتوانه بهره‌گیری از الگوی هژمونی عصبیت مذهبی وقومی در عین توجه به نمودها و نمادهای نوپدید ، گفتمان سیاسی چیره را تحت تاثیر قرار داده و منظومه نشانگان و سامانه مفصل بندی آن را صورتبندی نموده است.گفتمان سیاسی صفوی، باتوجه به حکومت و جامعه‌ی ایلی آن عصر وتنیده شدن آن با مذهب ،آمیزه ای از ایستارهای گوناگون ایرانیان ازجمله حضور و تأثیرآیین ومذهب در ابعاد روحی و روانی ، نقش عنصر همبستگی قومی در سازمان و ساختارمدیریت را عرضه نموده است. در چنین فراگردی، شاه، نشانه کانونی این سامانه معنایی است .متن پیشرو، با به پرسش گرفتن معنا، ضمن بیان نقش توان بخشی الگوی هژمونی فرهنگی بامحوریت همبستگی مذهبی وقومی و مقام و صلاحیت های مفهوم شاه دراجرای بهینه این الگودر هنگامه صفویه، در پی آزمون این فرضیه است که گفتمان سیاسی دوران صفوی با بهره گیری ازمنابع تصوف، تشیع، ایرانی بودن (ملیت ایرانی و سنت ایرانشهری)، سنت خلافت (سلطنت) اسلامی و تمدن غربی درطراحی این الگو سامان یافته و نقشها و کارویژه پادشاه نیز از رهگذر برخورد این مفاهیم، درجایگاه مرجعیت شاه ،قابل فهم می باشد . پرونده مقاله

بینش انتقادی مورخ،یکی از مؤلفه‌های تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری است ، اگر چه در تاریخ نگاری مورخان قدیم کم وبیش وجود داشته است، اما در تاریخ‌نگاری نوین ایران بیشتر نمایان شده است. مقاله حاضر با روش تاریخی، در تلاش است تا نسبت تاریخ‌نگاری ناظم الاسلام کرمانی و مهدی ملک زاده در رویداد مشروطه را با بینش یادشده مورد واکاوی قرار دهد. برای تحقق این هدف، پرسشی چنین مطرح است: بینش انتقادی مورخان یاد شده چه تاثیری در روش تاریخی آنان در بازتاب واقعه مشروطه و تحولات پس ازآن داشته است؟ نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مورخان فوق تلاش دارند تا با فاصله‌گیری از تاریخ‌نگاری یک سویه در دوحوزه، نخست: انتقاد از شاهان و حاکمان قاجار به دلیل ناکارآمدی آنها در اداره کشور و دیگر: توده عوام مردم به عنوان موتور محرکه تحولات جامعه به عنوان عامل اصلی در شکل گیری حوادث تاریخی، به تحلیل و تبیین عوامل برآمدن مشروطه و تحولات بعد از آن بپردازند پرونده مقاله

با روی کار آمدن متوکل خط مشی مذهبی دستگاه خلافت در راستای حمایت و دلجویی از اهل سنت قرار گرفت و با تقویت اندیشه های این جریان باعث رشد و فراگیری آنان و تقابل فکری ایشان با رقیب گردید. در این دوره متوکل و معتضد با برنامه ها و اقدامات خود الگویی برای دیگر خلفا در این دوره گردیدند. این مقاله در صدد است با بهرگیری از روش تاریخی مبتنی بر رویکرد توصیفی، با این سوال پاسخ دهد که خلافت در این بازه زمانی در برخورد با جریان های فکری ومذهبی هم اندیش، چه سیاستی در پیش گرفت؟ سیاستی همراه با تداوم و پایداری و یا تغییر و دگرگونی ؟ از نتایج پژوهش بر می أید که دستگاه خلافت عباسی از زمان متوکل تا خلافت معتضد،یک سیاست پایدار درحمایت از اهل سنت و مبارزه با مخالفین آنان در پیش گرفت و بیشترین فرصت را برای فعالیت فرهنگی و تحکیم تفکرات در اختیار آنان قرار داد ، اما از زمان معتضد تا آمدن آل بویه، دستگاه خلافت سیاستی سیال در پیش گرفت و این امر ناشی از ضرورتهای سیاسی این بازه زمانی است که حتی خلافت را در تقابل با حنابله قرار داد. با آغاز ضعف آل بویه، بعد از پنجاه سال فترت، القادر با رجعت به سیاست حمایت از اهل سنت و با اقدامات خود مبانی فقهی و حقوقی اهل سنت را تحکیم ،مذاهب اربعه را رسمیت و دیگر مذاهب را به انزوا کشاند. پرونده مقاله

اخوان الصفا جمعیتی از فلاسفه و دانشمندان بوده‌‌‌‌اند .اینان با نظریاتی که در مورد دین و دولت و عدالت داشته‌‌‌‌اند تاثیراتی بر جنبش‌هایی مانند سربداران گذاشته اند. شرایطی که جامعه در قرون چهارم و هشتم هجری با آن مواجه بود زمینه را برای پیدایی اخوان الصفا و سربداران فراهم آورده بود و در پس این زمینه هاست که این دو اعلام موجودیت می‌نمایند. اخوان الصفا و سربداران از طرفداران مذهب تشیع بوده‌‌‌‌اند و مدح کنندگان علی(ع) و اهل بیت بوده اند. اخوان الصفا قائل به رسیدن حکومت به دست اهل خیر بوده‌‌‌‌اند و در این راستا بود که سربداران با توجه به عقیده اخوان الصفا حکومت خود را تشکیل داده بودند. با توجه به این مطالب فرضیه اصلی این تحقیق این است که سربداران تحت تأثیر آموزه‌های اخوان الصفا در بعد مذهبی و سیاسی توانستند گفتمان حکومت خود را تأسیس نمایند. و سوال اصلی نیز این است که تأثیر پذیری سربداران از اخوان الصفا در چه زمینه‌هایی بوده است و اینکه این تأثیر پذیری تا چه حد در حکومت اینان نمود داشته است؟ این مقاله با استفاده از منابع اصلی و پژوهش های انجام شده و با تکیه بر رویکرد توصیفی – تحلیلی انجام شده است. پرونده مقاله

دولت شیعی قطب شاهی به عنوان یکی از وارثان حکومت بهمنیان در دکن توسط یک ایرانی بنیان نهاده شد. قلمرو این حکومت در یکی از بخش‌های حاصلخیز و بسیار ثروتمند واقع شده بود ثروت خداداد این منطقه تجارت و روابط اقتصادی قطب شاهیان را وارد چرخه جدیدی کرد. مسئله اصلی پژوهش حاضر بررسی توسعه اقتصادی و علل و عوامل رونق تجارت در دوره قطب شاهیان می‌باشد. این تحقیق تاریخی با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای گردآوری و بر مبنای روش توصیفی ـ تحلیلی تدوین شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که قلمرو این سلسله که در حاصلخیزترین منطقه‌ی دکن واقع شده، ازنظر طبیعی و اقلیمی تنوع فراوان داشته و دارای جنگل‌های انبوه، دشت‌های وسیع و رودخانه‌های پرآب و نیز نواحی کوهستانی است و وجود معادن متعدد به ویژه طلا، آهن، کرم و مس و الماس اهمیت ویژه‌ای به این منطقه داده است. این ظرفیت ها انگیزه لازم توسعه اقتصادی قلمرو قطب شاهیان به شمار می رود. پرونده مقاله

ظهور صفویان یکی از مهم ترین رویدادها ونقطه ی عطفی درتاریخ تشیع وایران محسوب می شود. صفویان توانستند نخستین دولت قدرتمند شیعی ملی را درایران تشکیل دهند. استقراراین دولت شیعی وملی باعث واکنش مخالفان داخلی ودشمنان خارجی گردید.سرکوب مخالفان داخلی ودشمنان خارجی موجب غلبه ی تفکر نظامی گری خصوصا درنیمه ی اول این دوران به عنوان یکی از ویژگی های عمده ی حکومت صفویان شدلذا نحوه ی مدیریت پادشاهان وفرماندهان عالیرتبه ی جنگ درهدایت نیروهای نظامی وغیر نظامی بسیار مهم بود این ماهیت نظامی ،حکومت صفویه رابرمسیری هدایت نمود که ضمن تمرکز براندیشه نظامی ویابه عبارتی کاربست تاکتیک های نظامی یه ترمیم ساختارهای آن باتوجه به توانمندیها وناتوانی های دوحکومت عثمانی وازبک درقالب تغییر الگوهای سنتی نظامی وطراحی مدل ترکیبی مرحله ای مبتنی برساختارعصبیتی وادارد.بابررسی تاریخ جنگ های نظامی درعصرصفوی به وضوح نقش وتاثیر شگرف این مدل نظامی درموفقیت های نظامی سپاه صفوی قابل ملاحظه است. این پژوهش ضمن تحلیل وبررسی تاکتیک های نظامی آن دوران اخص درنیمه ی اول آن عصر، به واکاوی این الگوی نظامی می پردازد. پرونده مقاله

در اثر بی عدالتی های امویان، ایرانیان آمادگی پیوستن به قیام های ضد خلافت را داشتند. در این راستا، راوندیان فرقه ای بودند که نقش موثری در قیام عباسیان علیه امویان داشتند.منابع تاریخی و فرق شناسی از وجود گروه ها و فرق های مختلفی با عنوان راوندیه در مناطق مختلفی از ایران سخن گفته اند که به درستی خاستگاه تاریخی و جغرافیایی آنان مشخص نیست. سوال محوری پژوهش حاضر آن است که فرقه راوندیه از چه بستر تاریخی و جغرافیایی برخوردار بوده است؟ فرضیه مطرح شده این است که راوندیه فرقه ای است که در تداوم جنبش های ضد خلافت بعد از کشته شدن ابومسلم در خراسان شکل گرفت.پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و بر پایه منابع تاریخی و فرق شناسی به این رهیافت رسیده است که اگر چه راوندیه منسوب به خراسان است ولی می توان رگه های از این تفکر و اندیشه را در جغرافیاهای دیگر نیز مشاهده کرد. پرونده مقاله

ایرانیان که پس از آشنایی با اسلام و شعائر آن، ـ تعلیم، عدالتخواهی و کرامت انسانی ـ دلباختـه این دین گشته بودند، با ظهور حکومت های اموی و عباسی که درست بر خـلاف شـعارهای اسـلام رفتار می کردند، گرفتار تضاد فکری شدند به گونه ای در دوران خلافت امویان به شدت مورد ظلم و ستم و تبعیض طبقاتی قرار گرفتند.از همان ماه های نخست حکومت عباسیان، قیام و نهضت هایی پی درپـی علیـه آنان در مناطق مختلف ایران و عراق شکل گرفت و موجبات ضعف و فروپاشی آنان را در بسیاری از مناطق فراهم ساخت و به ورته سقوط کشاند.سوال محوری پزوهش حاضر آن است که راوندیان با چه علل و انگیزه های بر علیه عباسیان قیام کردند؟ فرضیه مطرح شده آن است که عدم وفاداری عباسیان به شعار های اولیه خود و نیز از بین بردن سرداران اصلی قیام، انگیزه اصلی قیام رواندیه بوده است. پوشش حاضر با تکیه بر منابع اصلی و با رویکردی توصیفی-تحلیلی سامان یافته است. پرونده مقاله